Η σχέση ανάμεσα στη χρήση των social media και την ψυχική υγεία των νέων παραμένει ένα περίπλοκο και συχνά αντιφατικό ζήτημα. Νέα μελέτη —μία από τις πιο σύγχρονες και ολοκληρωμένες— αξιοποίησε τόσο αντικειμενικά δεδομένα από τα κινητά των συμμετεχόντων όσο και καθημερινές αυτοαναφορές, ώστε να καταγράψει με τη μέγιστη ακρίβεια πώς η χρήση των κοινωνικών δικτύων συνδέεται με την ψυχική ευεξία.
Τι εξέτασε η μελέτη;
Η έρευνα παρακολούθησε 373 νέους ηλικίας 18 έως 24 ετών στις ΗΠΑ. Αρχικά, για δύο εβδομάδες καταγράφηκε η φυσιολογική τους χρήση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως Facebook, Instagram, TikTok, Snapchat και X. Τα δεδομένα για τον χρόνο λειτουργίας της οθόνης, τις μετακινήσεις και τη γενική καθημερινή συμπεριφορά συλλέχθηκαν παθητικά από τα κινητά των συμμετεχόντων, προσφέροντας μία αντικειμενική εικόνα της πραγματικής τους καθημερινότητας.
Οι συμμετέχοντες συμπλήρωναν επίσης καθημερινά σύντομα ερωτηματολόγια για τη διάθεσή τους και εβδομαδιαία κλινικές κλίμακες άγχους, κατάθλιψης, αϋπνίας και μοναξιάς. Στη συνέχεια, τους δόθηκε η δυνατότητα να επιλέξουν μία εβδομάδα «αποτοξίνωσης», κατά την οποία περιόρισαν δραστικά ή μηδένισαν τη χρήση των social media, ενώ η συλλογή δεδομένων συνεχίστηκε κανονικά. Συνδυάζοντας αντικειμενικά στοιχεία με αυτοαναφορές και κλινικές μετρήσεις, οι ερευνητές κατάφεραν να διερευνήσουν πώς η χρήση των social media επηρεάζει την ψυχική υγεία και πώς αυτή μεταβάλλεται όταν η χρήση μειώνεται απότομα.
Κύρια ευρήματα
1. Η «προβληματική» χρήση social media έχει ισχυρή συσχέτιση με άγχος, κατάθλιψη και αϋπνία.
Η ποσότητα (ο χρόνος οθόνης) δεν ήταν ο πιο καθοριστικός παράγοντας. Το μεγαλύτερο βάρος είχε ο τρόπος χρήσης:
- η υπερβολική συναισθηματική εμπλοκή,
- η εξάρτηση,
- η αρνητική κοινωνική σύγκριση.
Αυτά συνδέθηκαν πολύ πιο έντονα με δυσάρεστα συμπτώματα, δείχνοντας ότι το πρόβλημα είναι ποιοτικό και ψυχολογικό, όχι απλώς ποσοτικό.
2. Μία μόνο εβδομάδα αποτοξίνωσης έφερε μετρήσιμα και σημαντικά οφέλη.
Στους 295 νέους που συμμετείχαν στην αποτοξίνωση παρατηρήθηκαν:
- 16,1% μείωση άγχους
- 24,8% μείωση καταθλιπτικών συμπτωμάτων
- 14,5% μείωση αϋπνίας
- Χωρίς ουσιαστική αλλαγή στη μοναξιά
Τα οφέλη ήταν ακόμη μεγαλύτερα σε όσους είχαν πιο σοβαρά αρχικά συμπτώματα.
3. Οι αλλαγές στην καθημερινή συμπεριφορά ήταν μικρές.
Παρά τη μείωση των social media:
- ο συνολικός χρόνος οθόνης αυξήθηκε ελαφρώς (οι νέοι απλώς χρησιμοποιούσαν άλλες εφαρμογές),
- ο χρόνος στο σπίτι έγινε λίγο περισσότερος,
- δεν άλλαξαν σημαντικά οι μετακινήσεις, η επικοινωνία ή η διάθεση μέσα στη μέρα.
Ωστόσο, η βελτίωση στην ψυχική υγεία ήταν καθαρή και μετρήσιμη.
4. Δεν είναι ο χρόνος, αλλά η ψυχολογία της χρήσης που επηρεάζει την υγεία.
Όσα έδειξε η μελέτη υπογραμμίζουν ότι η ποσότητα χρήσης (ώρες στο κινητό) έχει πολύ μικρότερη βαρύτητα από:
- τα μοτίβα συμπεριφοράς,
- τις συγκριτικές τάσεις,
- την αίσθηση εξάρτησης,
- και τα συναισθήματα που δημιουργεί η χρήση κάθε πλατφόρμας.
Τι σημαίνουν αυτά τα αποτελέσματα;
Η μελέτη αναδεικνύει ότι ακόμη και ένα πολύ σύντομο διάλειμμα από τα social media μπορεί να οδηγήσει σε:
- μειωμένο άγχος,
- βελτίωση διάθεσης,
- καλύτερο ύπνο.
Και όλα αυτά χωρίς μεγάλες αλλαγές στο καθημερινό πρόγραμμα του ατόμου.
Δείχνει επίσης ότι το ζήτημα δεν είναι να «κλείσουμε την οθόνη», αλλά να αναγνωρίσουμε και να περιορίσουμε τη δυσλειτουργική χρήση — αυτή που μας οδηγεί σε σύγκριση, απορρόφηση, εμμονή ή συναισθηματική εξάντληση.
Τα social media αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ζωής των νέων, αλλά φαίνεται πλέον ξεκάθαρο ότι δεν λειτουργούν πάντα υπέρ της ψυχικής υγείας. Ένα σύντομο διάλειμμα, έστω και μίας εβδομάδας, μπορεί να λειτουργήσει ως ένα «reset» για το μυαλό, μειώνοντας το άγχος και την εσωτερική πίεση που συχνά δημιουργεί η συνεχής ψηφιακή σύνδεση.
Παρότι οι θετικές επιδράσεις της αποτοξίνωσης είναι εμφανείς, η μελέτη επισημαίνει την ανάγκη για περισσότερη έρευνα σχετικά με το πόσο διαρκούν αυτά τα αποτελέσματα και πώς μπορεί να εφαρμοστεί μια πιο υγιής ψηφιακή συμπεριφορά σε βάθος χρόνου. Το βέβαιο είναι ότι η κατανόηση του πώς χρησιμοποιούμε τα social media —και όχι απλώς πόσο— είναι το κλειδί για μια πιο ισορροπημένη σχέση με την τεχνολογία.
Διαβάστε επίσης
