Η μνήμη αποτελεί ένα από τα πιο πολύτιμα εργαλεία του ανθρώπου, καθορίζοντας τον τρόπο που θυμόμαστε, μαθαίνουμε και αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο γύρω μας. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν προβλήματα απώλειας μνήμης, τα οποία μπορεί να ποικίλουν: Από ήπιες δυσκολίες συγκέντρωσης, μέχρι σημαντική απώλεια αναμνήσεων. Οι αιτίες αυτών των προβλημάτων είναι πολυάριθμες και συχνά αλληλένδετες, περιλαμβάνοντας τόσο φυσιολογικούς παράγοντες, όσο και παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής ή την ψυχολογική κατάσταση.
Ακολουθούν μερικοί από σημαντικοί παράγοντες που μπορεί να ευθύνονται για την απώλεια μνήμης, που ίσως δεν γνωρίζατε:
1. Προβλήματα στον θυρεοειδή
Ο θυρεοειδής εκκρίνει ορμόνες απαραίτητες για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και τη διατήρηση της μνήμης. Όταν εκκρίνει υπερβολική (υπερθυρεοειδισμός) ή πολύ μικρή ποσότητα ορμονών (υποθυρεοειδισμός), μπορεί να επηρεάσει τη μνήμη και τη συγκέντρωση, οδηγώντας σε αίσθημα πνευματικής επιβράδυνσης ή «εγκεφαλικής ομίχλης».
2. Διαταραχές ύπνου
Ο ύπνος είναι απαραίτητος για την επεξεργασία της μνήμης. Έρευνες δείχνουν ότι οι διαταραχές ύπνου, όπως η αποφρακτική άπνοια ύπνου (OSA) ή η αϋπνία, μπορούν να επηρεάσουν τη νευρική επεξεργασία του εγκεφάλου, θέτοντας σε κίνδυνο την ικανότητα του εγκεφάλου να επεξεργάζεται τις αναμνήσεις. Επιπλέον, η έλλειψη ύπνου προκαλεί προβλήματα τις ώρες της εγρήγορσης, δυσκολεύοντας απαιτητικές εργασίες, όπως ο προγραμματισμός και η διαχείριση χρόνου.
3. Λοιμώξεις
Μια ανασκόπηση του 2022 σχετικά με τον αντίκτυπο της COVID-19 στη γνωστική λειτουργία έδειξε ότι οι ιογενείς λοιμώξεις επηρεάζουν αρνητικά τη μνήμη. Μια ξεχωριστή μελέτη έδειξε ότι οι βακτηριακές λοιμώξεις μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές μνήμης, προκαλώντας φλεγμονώδη αντίδραση στον εγκέφαλο και επηρεάζοντας αρνητικά τις γνωστικές λειτουργίες, όπως η ανάπτυξη της μνήμης.
4. Εμμηνόπαυση
Η εμμηνόπαυση εμφανίζεται όταν τα επίπεδα οιστρογόνων και προγεστερόνης μειώνονται και η εμμηνόρροια σταματά για τουλάχιστον 12 συνεχόμενους μήνες. Τα οιστρογόνα προστατεύουν τον εγκέφαλο, επομένως, όταν τα επίπεδά τους μειώνονται, πολλές γυναίκες παρατηρούν γνωστικές επιπτώσεις, όπως απώλεια μνήμης.
5. Διατροφικές ανεπάρκειες
Η διατροφή παίζει ρόλο στη γνωστική λειτουργία και την υποστήριξη της μνήμης. Μια διατροφή πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά ή με έλλειψη βασικών βιταμινών, όπως η βιταμίνη Β12, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα μνήμης και μάθησης. Η βιταμίνη Β12 βρίσκεται σε πολλά τρόφιμα ζωικής προέλευσης, όπως τα αυγά και το κρέας και απορροφάται από το πεπτικό σύστημα. Επομένως, όσοι δεν καταναλώνουν επαρκείς ποσότητες αυτών των τροφίμων, αντιμετωπίζουν πεπτικές διαταραχές ή έχουν υποβληθεί σε γαστρεντερική χειρουργική επέμβαση διατρέχουν επίσης κίνδυνο.
6. Ορισμένα φάρμακα
Διάφορα συνταγογραφούμενα φάρμακα, όπως αυτά για τις επιληπτικές κρίσεις ή τις λοιμώξεις, μπορεί να προκαλέσουν παρενέργειες που επηρεάζουν αρνητικά τη μνήμη και την ικανότητα σαφούς σκέψης. Τα φάρμακα που έχουν κατηγορηθεί για αρνητικές επιδράσεις στη μνήμη είναι:
- Αγχολυτικά
- Αντισταμινικά
- Αντι-επιληπτικά
- Φάρμακα για την πρόληψη της ακράτειας
- Οπιοειδή παυσίπονα
- Υπνωτικά
- Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά
7. Εγκεφαλικό επεισόδιο
Το εγκεφαλικό επεισόδιο αποτελεί μια απόφραξη ή αιφνίδια αιμορραγία στα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου και μπορεί να προκαλέσει σημαντική εγκεφαλική βλάβη, με μόνιμες επιπτώσεις. Μία από αυτές είναι η απώλεια μνήμης. Τα σιωπηλά εμφράγματα, επιπλέον, εμφανίζονται σε περίπου 10-30% του πληθυσμού και αυξάνουν τον κίνδυνο γνωστικής δυσλειτουργίας και αρνητικών επιπτώσεων στη μνήμη.
8. Καρδιαγγειακές παθήσεις
Εκτιμάται ότι το 25% της γνωστικής δυσλειτουργίας οφείλεται σε καρδιαγγειακές παθήσεις, ως αποτέλεσμα παραγόντων κινδύνου που θα μπορούσαν να προληφθούν. Η υπέρταση, η υψηλή χοληστερόλη και η ισχαιμική καρδιακή νόσος μπορούν να συμβάλουν στη δυσλειτουργία της μνήμης και της γνωστικής λειτουργίας.
9. Τραυματισμοί στο κεφάλι
Οι τραυματικές εγκεφαλικές βλάβες (TBI) συμβαίνουν όταν ο εγκέφαλος τραυματίζεται από εξωτερική δύναμη. Για παράδειγμα, η διάσειση είναι ένας τύπος TBI. Μερικές φορές, ένας τέτοιος τραυματισμός μπορεί να επηρεάσει τη μνήμη και τη γνωστική λειτουργία. Εάν ανησυχείτε για προβλήματα μνήμης που προκύπτουν από ένα τραύμα, απευθυνθείτε σε έναν ειδικό, ο οποίος θα αποφασίσει εάν χρειάζεστε επιπλέον εξετάσεις ή παρέμβαση.
10. Κατανάλωση αλκοόλ και κάπνισμα
Το αλκοόλ και ο καπνός αποτελούν παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις και εγκεφαλικά επεισόδια (και τα δύο μπορούν να επηρεάσουν τη μνήμη) και μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα μνήμης, ανεξάρτητα από την ασθένεια.
Το αλκοόλ μπορεί να βλάψει τη βραχυπρόθεσμη μνήμη, ενώ η υπερβολική κατανάλωση με την πάροδο του χρόνου μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλική βλάβη. Μελέτες δείχνουν ότι η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ οδηγεί σε γνωστική δυσλειτουργία. Η χρήση καπνού, από την άλλη, εμποδίζει την επαρκή παροχή αίματος στον εγκέφαλο και μπορεί να διαταράξει την ικανότητά σας να σχηματίζετε αναμνήσεις.
11. Ψυχικές διαταραχές
Προβλήματα όπως το άγχος και η κατάθλιψη επηρεάζουν τον σχηματισμό της μνήμης. Όταν είστε υπό πίεση, ο εγκέφαλος δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί και να μάθει νέες πληροφορίες. Έρευνες δείχνουν ότι η κατάθλιψη και το άγχος διαταράσσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου, οδηγώντας ενδεχομένως σε απώλεια μνήμης. Επιπλέον, τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης και του άγχους μπορούν να επηρεάσουν τις λειτουργίες μνήμης του εγκεφάλου.
12. Αλλαγές που σχετίζονται με την ηλικία
Καθώς γερνάτε, τμήματα του εγκεφάλου συρρικνώνονται και η επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων επιβραδύνεται. Λόγω αυτών των αλλαγών, οι σύνθετες εργασίες και οι διαδικασίες σκέψης μερικές φορές απαιτούν περισσότερο χρόνο. Έρευνες δείχνουν ότι οι ηλικιωμένοι ενήλικες μπορούν ακόμη να μάθουν νέες δεξιότητες και να κατακτήσουν σύνθετες εργασίες, απλά μπορεί να χρειαστεί περισσότερος χρόνος.
Πώς να προλάβετε και να αντιμετωπίσετε την απώλεια μνήμης
Η συχνή άσκηση, μια διατροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και ο επαρκής ύπνος μπορούν να ωφελήσουν τους περισσότερους ανθρώπους που θέλουν να προλάβουν την απώλεια μνήμης.
Μερικές στρατηγικές αντιμετώπισης:
- Προγραμματίστε την ημέρα σας: Η τήρηση μιας ρουτίνας μπορεί να είναι χρήσιμη. Προγραμματίστε τις περισσότερες δραστηριότητες όταν έχετε περισσότερη ενέργεια ή όταν η συγκέντρωσή σας είναι στο υψηλότερο επίπεδο.
- Ασκηθείτε σωματικά και διανοητικά: Η άσκηση ωφελεί την καρδιαγγειακή υγεία και απελευθερώνει ενδορφίνες, τις ορμόνες της ευεξίας, που βοηθούν στη βελτίωση της γνωστικής λειτουργίας. Δραστηριότητες όπως τα παζλ μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη διατήρηση της διανοητικής δραστηριότητας.
- Ζητήστε βοήθεια για να θυμάστε πράγματα: Σημειώστε ή αποθηκεύστε σημαντικές πληροφορίες, όπως αριθμούς τηλεφώνου ή πληροφορίες έκτακτης ανάγκης, στην προσωπική σας ηλεκτρονική συσκευή.
- Δοκιμάστε τη γνωστική θεραπεία αποκατάστασης (CRT): Πρόκειται για μια παρέμβαση που έχει σχεδιαστεί για να βοηθά τα άτομα να ανακτήσουν τη φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου, δημιουργώντας ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης.
Πότε να αναζητήσετε ιατρική βοήθεια
Γενικά, η περιστασιακή απώλεια μνήμης δεν αποτελεί λόγο ανησυχίας. Ωστόσο, αναζητήστε ιατρική βοήθεια εάν αντιμετωπίζετε κάτι από τα ακόλουθα:
- Χάνεστε σε μέρη που γνωρίζετε καλά
- Μπερδεύεστε συχνά με άτομα, μέρη και ώρες
- Δεν μπορείτε να φάτε, να πλυθείτε ή να ντυθείτε σωστά
- Κάνετε συνεχώς τις ίδιες ερωτήσεις
- Δυσκολεύεστε να ακολουθήσετε οδηγίες ή κατευθύνσεις
Διαβάστε επίσης
Ο κοινός ιός που τους έσβησε τη μνήμη – Δύο απίστευτες μαρτυρίες
Κενά μνήμης: Όταν δεν φταίει η άνοια – 8 καταστάσεις που τα προκαλούν
Γιατί το αλκοόλ μας «κλέβει» τη μνήμη; Μια ειδικός εξηγεί ποιο είναι το πιο επικίνδυνο ποτό
