Το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι μια από τις κύριες αιτίες θανάτου και η πρώτη αιτία αναπηρίας στους ενήλικες, παγκοσμίως. Το εγκεφαλικό επεισόδιο συμβαίνει όταν διακόπτεται η ροή του αίματος σε κάποιο αγγείο του εγκεφάλου, είτε λόγω απόφραξης από κάποιο θρόμβο (ισχαιμικό εγκεφαλικό), είτε λόγω ρήξης (αιμορραγικό εγκεφαλικό). Το αποτέλεσμα η νέκρωση των εγκεφαλικών κυττάρων με επακόλουθη αναπηρία ή και το θάνατο σε ορισμένες περιπτώσεις.
Παρότι το εγκεφαλικό επεισόδιο εμφανίζεται συνήθως ξαφνικά και απροειδοποίητα, στην πραγματικότητα είναι αποτέλεσμα χρόνιων συνηθειών και παραγόντων κινδύνου που φθείρουν σταδιακά την καρδιά και τα αγγεία μας. Ο τρόπος ζωής διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην πρόληψή του εγκεφαλικού. Η καθιστική ζωή, η κακή διατροφή, το κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η παχυσαρκία, το χρόνιο άγχος και η κατάθλιψη αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο. Παράλληλα, παθήσεις όπως η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης και η υπερλιπιδαιμία, γνωστές και ως κύριοι παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα, συμβάλλουν σημαντικά στην εμφάνιση εγκεφαλικών επεισοδίων.
Πώς μπορούμε να μειώσουμε τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου;
Η πρόληψη των εγκεφαλικών επεισοδίων μπορεί να ξεκινήσει από μικρές καθημερινές αλλαγές που εξαρτώνται από εμάς. Ένας υγειινός τρόπος ζωής μπορεί να μας προφυλάξει σημαντικά μειώνοντας την πιθανότητα εμφάνισης εγκεφαλικών επεισοδίων αλλά και άλλων καρδιαγγειακών νοσημάτων όπως η στεφανιαία νόσος.
Άσκηση και σωματική δραστηριότητα
Η συμβολή της άσκησης στην υγεία του καρδιαγγειακού συστήματος έχει τεκμηριωθεί από μεγάλο αριθμό επιστημονικών δεδομένων. Η άσκηση δεν είναι μόνο προληπτικό μέτρο για το εγκεφαλικό αλλά βελτιώνει συνολικά την υγεία. Σημαντικά οφέλη μπορούν να προκύψουν ακόμη και από ήπιες μορφές άσκησης, εφόσον αυτές εντάσσονται στην καθημερινή ρουτίνα. Η τακτική άσκηση ενισχύει την κυκλοφορία του αίματος, μειώνει την αρτηριακή πίεση και βελτιώνει την ελαστικότητα των αγγείων. Μειώνει επίσης την πιθανότητα εμφάνισης κολπικής μαρμαρυγής, της συχνότερης καρδιακής αρρυθμίας, που αποτελεί μια από τις κυριότερες αιτίες εμφάνισης εγκεφαλικών επεισοδίων. Βελτιώνει τον μεταβολισμό της γλυκόζης, αυξάνοντας την ευαισθησία στην ινσουλίνη και μειώνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη. Συμβάλει στη ρύθμιση των λιπιδίων του αίματος μειώνοντας τα επίπεδα της LDL («κακής») χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων και αυξάνοντας τα επίπεδα της HDL («καλής») χοληστερόλης ελαττώνοντας έτσι τον κίνδυνο αθηροσκλήρωσης, μιας από τις βασικότερες αιτίες των εγκεφαλικών επεισοδίων.
Η άσκηση βοηθά επίσης στον καλύτερο έλεγχο του σωματικού βάρους και στη μείωση εναπόθεσης σπλαχνικού λίπους και της παχυσαρκίας, τα οποία συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού. Η τακτική άσκηση μειώνει επίσης τους δείκτες χρόνιας φλεγμονής και το οξειδωτικό στρες, παράγοντες που συμβάλλουν στην βλάβη των αγγείων.
Τέλος, δεν επηρεάζει μόνο τη σωματική ευεξία αλλά έχει πολύπλευρα οφέλη. Η άσκηση έχει ευεργετική επίδραση και στην ψυχική υγεία, συμβάλλοντας στη μείωση του άγχους και των συμπτωμάτων κατάθλιψης, ενώ παράλληλα ενισχύει τη διάθεση μέσω της αυξημένης έκκρισης ενδορφινών, σεροτονίνης και ντοπαμίνης, ουσιών που σχετίζονται με το αίσθημα ευφορίας και ευχαρίστησης.
Επιπλέον, συμβάλλει στη βελτίωση των γνωσιακών λειτουργιών και της μνήμης, η έκπτωση των οποίων έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου. Σύμφωνα με τις οδηγίες των διεθνών οργανισμών η άσκηση που χρεάζεται που χρειάζεται για την πρόληψη εγκεφαλικού επεισοδίου είναι 150–300 λεπτά μέτριας έντασης άσκηση ανά εβδομάδα (πχ. ζωηρό περπάτημα) ή 75–150 λεπτά έντονης άσκησης (π.χ. τρέξιμο), σε συνδυασμό με ασκήσεις ενδυνάμωσης 2 φορές την εβδομάδα.
Διατροφή
Η Μεσογειακή διατροφή αποτελεί ένα διατροφικό πρότυπο που βασίζεται στις παραδοσιακές διατροφικές συνήθειες των χωρών της Μεσογείου, όπως η Ελλάδα. Είναι διεθνώς αναγνωρισμένη για τα πολλαπλά οφέλη της στην υγεία, ιδιαίτερα ως προς την πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων, συμπεριλαμβανομένων των εγκεφαλικών επεισοδίων.
Στο πλαίσιο αυτής της διατροφικής προσέγγισης, η καθημερινή κατανάλωση ελαιόλαδου ως κύριας πηγής λίπους κατέχει κεντρικό ρόλο, όπως και η καθημερινή πρόσληψη λαχανικών, φρούτων, οσπρίων, δημητριακών ολικής άλεσης (π.χ. ψωμί ολικής, πλιγούρι), καθώς και ξηρών καρπών και σπόρων. Η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων επιτρέπεται σε καθημερινή βάση, υπό την προϋπόθεση ότι γίνεται με μέτρο και ότι προτιμώνται παραδοσιακά, λιγότερο επεξεργασμένα προϊόντα, όπως το πρόβειο ή κατσικίσιο γιαούρτι και τυριά τύπου φέτα ή γραβιέρα.
Η κατανάλωση ψαριών και θαλασσινών συνιστάται περίπου 2–3 φορές την εβδομάδα, ενώ το κόκκινο κρέας καλό είναι να περιορίζεται σε λίγες φορές τον μήνα. Παράλληλα, θα πρέπει να υπάρχει μέτρο στην κατανάλωση ζάχαρης και γλυκών. Το αλάτι θα πρέπει να καταναλώνεται με φειδώ, ειδικά από άτομα με υπέρταση. Αντί γι’ αυτό, ενδείκνυται η χρήση φυσικών μυρωδικών και καρυκευμάτων, τα οποία αναδεικνύουν τη γεύση των τροφίμων και ενισχύουν τη διατροφική αξία των γευμάτων.
Τα άτομα με υπέρταση καλό είναι να αποφεύγουν ή να περιορίζουν σημαντικά, λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς τους σε νάτριο (αλάτι) τα αλμυριά τυριά, τα αλλαντικά και τα επεξεργασμένα κρέατα καθώς και προπαρασκευασμένα και κονσερβοποιημένα τρόφιμα. Επιπλέον θα πρέπει να αποφεύγονται τρόφιμα πλούσια σε κορεσμένα και τρανς λιπαρά τα οποία συμβάλλουν στην αθηροσκλήρωση (τηγανητά, σφολιάτες, fast food κτλ).
Διακοπή καπνίσματος
Η διακοπή του καπνίσματος είναι ένα από τα πιο αποτελεσματικά μέτρα πρόληψης των καρδιαγγειακών νοσημάτων καθώς το κάπνισμα επηρεάζει άμεσα το καρδιαγγειακό σύστημα. Όσο πιο νωρίς σταματήσει κάποιος να καπνίζει, τόσο περισσότερο μειώνεται ο κίνδυνος για εγκεφαλικά επεισόδια αλλά και τα υπόλοιπα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου με τους παρακάτω τρόπους:
- Προκαλεί αγγειοσύσπαση (στένωση του αυλού των αγγείων) και επιταχύνει την αθηροσκλήρωση και τη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας, μειώνοντας τη ροή αίματος στον εγκέφαλο.
- Αυξάνει την αρτηριακή πίεση, τον κυριότερο παράγοντα κινδύνου για εγκεφαλικό επεισόδιο. Έχει υπερπηκτική δράση διευκολύνοντας τη δημιουργία θρόμβων.
- Ενισχύει τη φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες, επιβαρύνοντας περαιτέρω τα τοιχώματα των αγγείων.
Όταν κάποιος σταματήσει να καπνίζει η κυκλοφορία του αίματος βελτιώνεται άμεσα, καθώς τα αγγεία αρχίζουν να επανέρχονται στη φυσιολογική τους λειτουργία. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αρτηριακή πίεση και οι καρδιακοί παλμοί αρχίζουν να επανέρχονται σε φυσιολογικά επίπεδα μέσα στα πρώτα 20 λεπτά από τη διακοπή. Μέσα σε 2–5 χρόνια από τη διακοπή του καπνίσματος, ο κίνδυνος για εγκεφαλικό επεισόδιο ελαττώνεται σημαντικά, προσεγγίζοντας αυτόν ενός μη καπνιστή. Όσο νωρίτερα διακόπτεται το κάπνισμα, τόσο μεγαλύτερη και ταχύτερη είναι η μείωση του κινδύνου.
Αλκοόλ με μέτρο
Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, τόσο ισχαιμικού όσο και αιμορραγικού, κυρίως μέσω αύξησης της αρτηριακής πίεσης. Η χρόνια κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται ιδιαίτερα με τα αιμορραγικά εγκεφαλικά επεισόδια, λόγω της ευθραυστότητας των αγγείων και της αιμορραγικής διάθεσης. Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ σχετίζεται με την εμφάνιση κολπικής μαρμαρυγής η οποία μπορεί να οδηγήσει σε δημιουργία θρόμβου και εμφάνιση ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου.
Η περιορισμένη και ελεγχόμενη κατανάλωση αλκοόλ ενδέχεται να μην αυξάνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου σε υγιή άτομα, όμως η αποχή ή η ελάχιστη κατανάλωση εξακολουθεί να αποτελεί τη βέλτιστη επιλογή πρόληψης, σύμφωνα με τις ισχύουσες επιστημονικές οδηγίες.
Σε υγιή άτομα επιτρέπεται η κατανάλωση με μέτρο έως 1 ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και έως 2 για τους άνδρες, Ένα «τυπικό ποτό» (standard drink) αντιστοιχεί, κατά προσέγγιση, σε 150 ml κρασιού (12% αλκοόλ), 330 ml μπύρας (5% αλκοόλ) ή 40 ml αποσταγμένου ποτού (όπως ουίσκι ή βότκα). Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ πρέπει να περιορίζεται ή να αποφεύγεται εντελώς, ιδίως σε άτομα με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο.
Διαχείριση άγχους
Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες, όπως το άγχος και η κατάθλιψη έχουν συσχετιστεί, βάσει μελετών, με τον κίδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων. Το χρόνιο άγχος και η κατάθλιψη αυξάνουν τα επίπεδα κορτιζόλης και άλλων ορμονών του στρες με αποτέλεσμα την αύξηση αρτηριακής πίεσης και τη δυσλειτουργία των αγγείων. Επιπλέον μπορούν να οδηγήσουν σε καρδιακές αρρυθμίες, όπως η κολπική μαρμαρυγή. Αξίζει να σημειωθεί ότι το άγχος και η κατάθλιψη συχνά συνδέονται με ανθυγιεινές συνήθειες όπως η συχνή κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, η κακή διατροφή, η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, οι οποίες δρουν συνεργικά αυξάνοντας τον συνολικό καρδιαγγειακό κίνδυνο.
Η τακτική σωματική άσκηση (πχ περπάτημα, ποδήλατο, χορός) αλλά και τεχνικές όπως ο διαλογισμός, οι βαθιές αναπνοές, η γιόγκα ή ακόμα και μια απλή βόλτα στη φύση μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του άγχους. Η σύνδεση με φίλους, οικογένεια και ομάδες υποστήριξης μειώνει το στρες και βελτιώνει τη συνολική υγεία. Η φροντίδα της ψυχικής υγείας μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ελάττωση του κινδύνου εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου.
Συμπερασματικά
Η πρόληψη του εγκεφαλικού προϋποθέτει μια σταθερή ρουτίνα με υγιεινές, καθημερινές συνήθειες. Η υγιεινή διατροφή, η άσκηση, η αποφυγή του καπνίσματος, το περιορισμένο αλκοόλ και η φροντίδα της ψυχικής υγείας, μαζί με τον έλεγχο της πίεσης, της χοληστερίνης και του σακχάρου, προστατεύουν την καρδιά και τον εγκέφαλο και μπορούν να ελαττώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης εγκεφαλικού κατά 80%.
Το εγκεφαλικό μπορεί σε μεγάλο βαθμό να προληφθεί. Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία και μπορεί να ξεκινήσει από σήμερα, με την αλλαγή του τρόπου ζωής μας.
Διαβάστε επίσης
Γιατί τα εγκεφαλικά εκδηλώνονται σε ολοένα και νεότερους – Η ειδικός εξηγεί
Έμφραγμα και εγκεφαλικό: Ποιο φάρμακο είναι πιο δραστικό από την ασπιρίνη – Έρευνα στο Lancet
«Από καρδιά» 1 στους 3 θανάτους – 19,2 εκατομμύρια ζωές χάθηκαν σε ένα χρόνο παγκοσμίως
