Σε μια πρωτοποριακή προσπάθεια για την καλύτερη κατανόηση του αντίκτυπου του αστικού σχεδιασμού στη δημόσια υγεία, το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Υγείας της Βαρκελώνης (ISGlobal) εισήγαγε τον Δείκτη Υγιούς Αστικού Σχεδιασμού (HUDI) – ένα ολοκληρωμένο εργαλείο, που αξιολογεί τον τρόπο με τον οποίο 917 ευρωπαϊκές πόλεις προάγουν την υγεία και την ευημερία μέσω του αστικού σχεδιασμού τους.
Ο HUDI αξιολογεί τις πόλεις σε 13 επιστημονικά τεκμηριωμένους δείκτες που ομαδοποιούνται σε τέσσερις τομείς:
- Αστικός σχεδιασμός,
- βιώσιμες μεταφορές,
- ποιότητα περιβάλλοντος και
- προσβασιμότητα χώρων πρασίνου.
Κάθε δείκτης βαθμολογείται από το 0 έως το 10, καταλήγοντας σε ένα άθροισμα για κάθε πόλη. Ο δείκτης περιγράφεται λεπτομερώς σε πρόσφατη δημοσίευση στο The Lancet Planetary Health, ενώ τα πλήρη στοιχεία είναι προσβάσιμα εδώ.
Πρωταγωνίστριες οι μικρές πόλεις
Παραδόξως, οι μικρότερες πόλεις της Ευρώπης -με πληθυσμό μεταξύ 50.000 και 200.000 κατοίκων – βρίσκονται στην κορυφή της κατάταξης του HUDI: Παμπλόνα (Ισπανία), Γενεύη (Ελβετία) και Χάρλοου (Ηνωμένο Βασίλειο) ηγούνται, με βαθμολογία 6,8, 6,65 και 6,64 αντίστοιχα.
«Οι διαφορές στις βαθμολογίες HUDI είναι συχνά μικρές, αλλά καμία από τις 917 πόλεις δε σημείωσε βαθμολογία πάνω από 7 στα 10», διευκρινίζει η Federica Montana, ερευνήτρια της ISGlobal και επικεφαλής συντάκτρια της μελέτης. «Αυτό αναδεικνύει σημαντικά περιθώρια βελτίωσης, για τον σχεδιασμό πιο υγιεινών αστικών περιβαλλόντων σε ολόκληρη την Ευρώπη».
Οι μεγαλύτερες μητροπολιτικές περιοχές, ιδίως στη Βόρεια Ευρώπη και την Ισπανία, είχαν καλύτερες επιδόσεις όσον αφορά στην ανάπτυξη και τις βιώσιμες επιλογές μεταφορών, όπως οι υποδομές για περπάτημα και ποδηλασία και η πρόσβαση στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Αντίθετα, οι μικρότερες πόλεις υπερίσχυαν στην ποιότητα του περιβάλλοντος, ιδίως όσον αφορά στα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης και τον μετριασμό της αστικής θερμότητας, με τη Βόρεια Ευρώπη να ξεχωρίζει και πάλι.
Περιφερειακές ανισότητες: Ανατολή vs. Δύση
Στην ανάλυση προέκυψε ένα αξιοσημείωτο γεωγραφικό χάσμα: Οι πόλεις της δυτικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων αυτών του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ισπανίας και της Σουηδίας, είχαν γενικά καλύτερες επιδόσεις από τις πόλεις της ανατολικής Ευρώπης, όπως αυτές της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας και της Πολωνίας.
«Αυτό το χάσμα Ανατολής – Δύσης αντανακλά ευρύτερες διαφορές στις υποδομές, τις επενδύσεις και τις περιβαλλοντικές πολιτικές», σχολίασε η Natalie Mueller, που συμμετείχε στη μελέτη. «Η κατανόηση των τάσεων είναι ζωτικής σημασίας, ώστε να στοχεύσουμε σε βελτιώσεις όπου χρειάζονται πραγματικά».
Εργαλείο διορατικότητας, όχι μια τελική ετυμηγορία
Η ISGlobal τονίζει ότι το HUDI δεν είναι μια οριστική κατάταξη, αλλά περισσότερο ένα εργαλείο αξιολόγησης. «Είναι ένα έργο σε εξέλιξη», εξηγεί ο Mark Nieuwenhuijsen, διευθυντής του προγράμματος της ISGlobal για το κλίμα, την ατμοσφαιρική ρύπανση, τη φύση και την αστική υγεία. «Στόχος του είναι να εμπνεύσει τις πόλεις να αξιολογήσουν το περιβάλλον τους και να εφαρμόζουν στοχευμένες, τεκμηριωμένες αλλαγές».
Έχοντας ομαδοποιήσει τις πόλεις με βάση τον πληθυσμό -από μεγάλες μητροπολιτικές περιοχές, έως μικρές πόλεις- το HUDI επιτρέπει ουσιαστικές συγκρίσεις μεταξύ αστικών περιοχών με παρόμοιες προκλήσεις και ευκαιρίες.
Κορυφαίες επιδόσεις ανά μέγεθος πόλης
Το HUDI εντόπισε τις πόλεις με τις καλύτερες επιδόσεις σε κάθε πληθυσμιακή κατηγορία:
- Μεγάλες μητροπολιτικές πόλεις: Μαδρίτη (Ισπανία) – 6,04
- Μητροπολιτικές πόλεις: Λισαβόνα (Πορτογαλία) – 6,09
- Μεσαίου μεγέθους πόλεις: Μπιλμπάο (Ισπανία) – 6,35
- Μικρού μεγέθους πόλεις: Παμπλόνα (Ισπανία) – 6,8
- Μικρές κοινότητες: Καμπομπάσσο (Ιταλία) – 6,02
Ο δείκτης HUDI άντλησε δεδομένα από μια ποικιλία πηγών ανοικτών δεδομένων. Επιλέχθηκαν δεκατρείς δείκτες με βάση τις αποδεδειγμένες συνδέσεις τους με τη σωματική και ψυχική υγεία. Όπου υπήρχαν επίσημες κατευθυντήριες γραμμές -όπως τα πρότυπα ποιότητας του αέρα του ΠΟΥ- χρησιμοποιήθηκαν ως σημεία αναφοράς.
Στο μέλλον, η ομάδα ελπίζει να βελτιώσει περαιτέρω τον δείκτη, ενσωματώνοντας κοινωνικοοικονομικά δεδομένα, δεδομένα μέσων μαζικής μεταφοράς και πρόσβαση σε παροχές άνεσης.
«Ο HUDI είναι κάτι περισσότερο από ένα εργαλείο μέτρησης», λέει η Carolyn Daher, συντονίστρια της πρωτοβουλίας ISGlobal για τον αστικό σχεδιασμό, το περιβάλλον και την υγεία. «Είναι ένα κάλεσμα σε δράση, ώστε οι πόλεις να εξετάσουν τα δεδομένα και να εργαστούν για πιο υγιή αστικά περιβάλλοντα».
Η δρ. Mueller καταλήγει: «Αναδεικνύοντας τόσο τα δυνατά σημεία, όσο και τα κενά, ο HUDI παρέχει στις πόλεις έναν οδικό χάρτη για στοχευμένες παρεμβάσεις και συνεχή πρόοδο. Καλούμε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς να αξιοποιήσουν αυτό το έργο, ώστε να σχεδιάσουν μελλοντικά υγιέστερες πόλεις για όλους».
Διαβάστε επίσης
Ποια ελληνική πόλη είναι 2η στη λίστα με τις χειρότερες για περπάτημα στον κόσμο
Οι πιο βιώσιμες μικρές πόλεις στον κόσμο για τηλεργασία – Ποιες ελληνικές πόλεις είναι στη λίστα
Τι σημαίνει «καλή ζωή»; Παγκόσμια έρευνα σε 200.000 ανθρώπους αποκαλύπτει το μυστικό της ευημερίας
