Ο καρκίνος αγγίζει σχεδόν όλους μας, είτε άμεσα είτε μέσω των αγαπημένων μας. Ο Δρ. Mikkael A. Sekeres, επικεφαλής του τμήματος αιματολογίας και καθηγητής Ιατρικής στο Κέντρο Καρκίνου Sylvester του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι, γνωρίζει αυτή την αλήθεια και από προσωπική εμπειρία: η μητέρα του πάσχει από καρκίνο του πνεύμονα και αρκετοί συγγενείς του έχουν επίσης διαγνωστεί με τη νόσο.
Σε άρθρο του στην The Washington Post, ο Δρ. Sekeres εξηγεί ότι περίπου 1 στους 5 ανθρώπους παγκοσμίως θα εμφανίσει καρκίνο στη διάρκεια της ζωής του, ενώ το 2021 καταγράφηκαν σχεδόν 1,8 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες και σχεδόν 600.000 άτομα πέθαναν το 2022. Ωστόσο, περίπου το 40% των νέων περιπτώσεων καρκίνου στους ενήλικες άνω των 30 θεωρείται ότι μπορεί να προληφθεί, σύμφωνα με μελέτη της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας.
Το σημαντικότερο βήμα για πρόληψη είναι η διακοπή του καπνίσματος. Το κάπνισμα αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα πρόκλησης καρκίνου, καθώς ευθύνεται για το 86% των περιστατικών καρκίνου του πνεύμονα και πάνω από το 50% των καρκίνων του οισοφάγου και της ουροδόχου κύστης, σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία. Άλλες μορφές καπνού, όπως ο ναργιλές, είναι επίσης επιβλαβείς: μια ώρα ναργιλέ μπορεί να αποδώσει 100-200 φορές περισσότερο καπνό από ένα τσιγάρο.
Η διακοπή του καπνίσματος μειώνει δραστικά τον κίνδυνο: μετά από 10–15 χρόνια, ο κίνδυνος καρκίνου του πνεύμονα μειώνεται στο μισό, ενώ όσοι το κόβουν πριν τα 40 φτάνουν σχεδόν τα επίπεδα κινδύνου των μη καπνιστών. Παρόμοιες μειώσεις παρατηρούνται και στον καρκίνο του οισοφάγου και της ουροδόχου κύστης. Οπότε, δεν είναι ποτέ αργά για να το κόψετε.
Ακολουθούν επιστημονικά τεκμηριωμένοι τρόποι για να μειώσετε τον κίνδυνο καρκίνου σύμφωνα με τον Δρ Sekeres.
Τρώμε άφθονα φρούτα και λαχανικά
Η τακτική κατανάλωση φρούτων και λαχανικών συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Σύμφωνα με ευρωπαϊκή μελέτη που ανέλυσε δεδομένα από περίπου 27.000 άτομα σε βάθος δεκαετιών, η αυξημένη κατανάλωση σταυρανθών λαχανικών –όπως μπρόκολο, κουνουπίδι, λάχανο και λαχανάκια Βρυξελλών– συνδέεται με χαμηλότερα ποσοστά εμφάνισης 6 τύπων καρκίνου. Αντίστοιχα, η συστηματική κατανάλωση φρούτων μειώνει τον κίνδυνο επτά μορφών της νόσου.
Ακόμα και αν κάποια λαχανικά δεν σας αρέσουν, η γενική αύξηση στην κατανάλωση φυτικών τροφών προσφέρει προστασία, ιδίως χάρη στην υψηλή περιεκτικότητά τους σε φυτικές ίνες. Οι φυτικές ίνες, εξάλλου, είναι καθοριστικός παράγοντας για τη μείωση του κινδύνου καρκίνου του παχέος εντέρου. Συστήνεται επίσης η ένταξη δημητριακών ολικής αλέσεως –όπως καστανό ρύζι, κινόα, κριθάρι και φάρο– καθώς και οσπρίων στη διατροφή, για μια πιο ολοκληρωμένη προστασία της υγείας.
Ελαιόλαδο: Ένας σύμμαχος στην πρόληψη
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη σε περισσότερους από 200.000 ενήλικες στις Ηνωμένες Πολιτείες, η συστηματική κατανάλωση βουτύρων συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο θανάτου από καρκίνο. Αντίθετα, η αυξημένη κατανάλωση φυτικών ελαίων –όπως το ελαιόλαδο και το λάδι κανόλα– φάνηκε να προσφέρει προστατευτική δράση.
Λιγότερο κόκκινο και επεξεργασμένο κρέας
Έρευνες έχουν δείξει σύνδεση μεταξύ της κατανάλωσης κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος και αυξημένου κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου. Ειδικά το κρέας που ψήνεται σε υψηλές θερμοκρασίες, όπως στη σχάρα, φαίνεται να σχετίζεται με ελαφρώς μεγαλύτερο κίνδυνο. Δεδομένων των ισχυρών ενδείξεων για τον ρόλο του στην πρόκληση καρκίνου, είναι συνετό να περιορίζεται η κατανάλωση -και ιδιαίτερα το ψήσιμό του στη σχάρα.
Περιορίστε τη ζάχαρη και τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα
Η αυξημένη κατανάλωση ζαχαρούχων ποτών στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή έχει συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο πρώιμου καρκίνου του παχέος εντέρου. Παράλληλα, έρευνες στο Ηνωμένο Βασίλειο δείχνουν ότι η διατροφή πλούσια σε υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα –όπως σνακ, έτοιμα γεύματα, ακόμα και ορισμένα γιαούρτια– ενισχύει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Τα τρόφιμα αυτά έχουν ελάχιστη θρεπτική αξία, είναι πλούσια σε ζάχαρη, αλάτι και λίπος αλλά φτωχά σε φυτικές ίνες. Για να τα αναγνωρίσετε, διαβάστε την ετικέτα: η παρουσία συστατικών, όπως σταθεροποιητές, είναι ενδεικτική υπερ-επεξεργασίας.
Δεν ξεχνάμε το αντιηλιακό
Η πλειονότητα των περιπτώσεων μελανώματος και άλλων μορφών καρκίνου του δέρματος σχετίζεται με την έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης σολάριουμ. Ο κίνδυνος μελανώματος αυξάνεται έως και 75%, όταν το σολάριουμ ξεκινά πριν την ηλικία των 35 και ενισχύεται όσο αυξάνονται οι συνεδρίες. Η ηλικία και το ανοιχτόχρωμο δέρμα αποτελούν επίσης παράγοντες κινδύνου, λόγω της σωρευτικής έκθεσης στον ήλιο. Η πρόληψη περιλαμβάνει τη συστηματική χρήση αντηλιακού με SPF 30+, καθώς και προστατευτικά μέτρα όπως καπέλο, γυαλιά και μακριά ρούχα όταν εκτίθεστε στον ήλιο για μεγάλα διαστήματα.
Αλκοόλ: Όσο λιγότερο, τόσο καλύτερα
Η μακροχρόνια έρευνα σε δεκάδες χιλιάδες άτομα επιβεβαιώνει ότι η κατανάλωση αλκοόλ προκαλεί καρκίνο. Σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία, ευθύνεται για περίπου το 5% των νέων περιπτώσεων καρκίνου στους άνδρες και το 6% στις γυναίκες. Αν και συχνά συνδέεται με καρκίνους της στοματικής κοιλότητας και του οισοφάγου, ο συχνότερος σχετιζόμενος τύπος είναι ο καρκίνος του μαστού -με πάνω από 44.000 περιστατικά μόνο στις ΗΠΑ το 2019.
Ο κίνδυνος αυξάνεται ανάλογα με την ποσότητα: όσο περισσότερο αλκοόλ καταναλώνει κανείς, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος. Ακόμα και ένα ποτό την ημέρα συνδέεται με αυξημένο ρίσκο για ορισμένες μορφές καρκίνου. Η μείωση της κατανάλωσης είναι η ασφαλέστερη επιλογή και η απόφαση εξαρτάται από την προσωπική στάση απέναντι στον κίνδυνο.
Κρίσιμος παράγοντας ο εμβολιασμός
Ο ιός HPV ευθύνεται για περίπου 700.000 περιστατικά καρκίνου παγκοσμίως κάθε χρόνο, περιλαμβάνοντας καρκίνους του τραχήλου της μήτρας, του ορθού, των γεννητικών οργάνων και της κεφαλής και του λαιμού. Ωστόσο, χάρη στο εμβόλιο HPV, το CDC αναφέρει μείωση άνω του 70% σε ορισμένες λοιμώξεις σε νεαρές γυναίκες τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Το εμβόλιο HPV συνιστάται για όλους έως τα 26 έτη και, σε επιλεγμένες περιπτώσεις, έως τα 45. Παράλληλα, η ηπατίτιδα Β είναι η κυριότερη αιτία καρκίνου του ήπατος παγκοσμίως -ελέγξτε αν έχετε εμβολιαστεί ή ζητήστε εξέταση αντισωμάτων, και προχωρήστε σε εμβολιασμό εφόσον χρειάζεται.
Η κολονοσκόπηση ως εργαλείο πρόληψης
Οι διαγνωστικές εξετάσεις εντοπίζουν καρκίνο πριν εμφανιστούν συμπτώματα, όμως η κολονοσκόπηση ξεχωρίζει γιατί μπορεί να προλάβει την ανάπτυξή του. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης, ο γιατρός μπορεί να αφαιρέσει προκαρκινικές αλλοιώσεις (αδενώματα) από το παχύ έντερο, αποτρέποντας έτσι την εξέλιξή τους σε καρκίνο. Η Ομάδα Προληπτικών Υπηρεσιών των ΗΠΑ συνιστά έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου σε άτομα 45–75 ετών. Η έγκαιρη διάγνωση σώζει ζωές: γι’ αυτό είναι σημαντικό να ακολουθείτε τις συστάσεις για προληπτικό έλεγχο.
Άσκηση: Φυσική ασπίδα κατά του καρκίνου
Η συστηματική άσκηση μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης πολλών μορφών καρκίνου, όπως του μαστού, του παχέος εντέρου, της ουροδόχου κύστης, του στομάχου και του ενδομητρίου. Έρευνα του 2024 έδειξε ότι ακόμα και δύο ώρες άσκησης την εβδομάδα μειώνουν τον κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονα, του λαιμού και του μαστού. Η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία προτείνει 150–300 λεπτά μέτριας άσκησης ή 75–150 λεπτά έντονης άσκησης την εβδομάδα για πρόληψη και ενίσχυση της υγείας.
Υγιές βάρος, χαμηλότερος κίνδυνος
Η παχυσαρκία έχει συσχετιστεί με 13 είδη καρκίνου, πιθανώς λόγω χρόνιας φλεγμονής, αντίστασης στην ινσουλίνη και μεταβολικών διαταραχών, όπως ο προδιαβήτης. Η σταθερή απώλεια βάρους μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο. Μελέτη σε πάνω από 1,6 εκατ. άτομα με διαβήτη τύπου 2 έδειξε ότι όσοι λάμβαναν αγωνιστές GLP-1 είχαν χαμηλότερα ποσοστά 10 τύπων καρκίνου και μεγαλύτερη απώλεια βάρους, σε σύγκριση με χρήστες ινσουλίνης. Αντίστοιχα οφέλη έχουν παρατηρηθεί και με άλλες μεθόδους απώλειας βάρους, όπως η βαριατρική χειρουργική.
Η πρόληψη του καρκίνου δεν είναι πάντα εύκολη αλλά πολλά βρίσκονται στον έλεγχό μας. Όπως σημειώνει ο Δρ. Sekeres, «το καλύτερο εργαλείο που διαθέτουμε ενάντια στον καρκίνο είναι η πρόληψη -και η πρόληψη ξεκινά από τις καθημερινές μας συνήθειες».
Διαβάστε επίσης
Τι κερδίζετε από τη διακοπή του καπνίσματος και του ατμίσματος – Όλα τα οφέλη υγείας
Καρκίνος: Σύμμαχος ή εχθρός το μικροβίωμα στην καταπολέμηση της νόσου;
Το πασίγνωστο φάρμακο που μειώνει χοληστερόλη και φλεγμονή – Έχει και αντικαρκινική δράση
