Για κάποιους είναι απλώς μια μόδα, για άλλους αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας και για μερικούς μια ταξιδιωτική εμπειρία. Στη Φινλανδία, η σάουνα, ακολουθούμενη από βουτιά σε παγωμένο νερό — ή ακόμα και κύλισμα στο χιόνι — είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό τελετουργικό: Είναι μια βαθιά ριζωμένη συνήθεια. Ντόπιοι, αλλά και ταξιδιώτες επισκέπτονται περιοχές όπου η θερμοκρασία «πέφτει» στους -15 °C και μπαίνουν σε σάουνες, όπου το θερμόμετρο φτάνει έως και τους 85 °C.
Μια κουτάλα με καυτό νερό πέφτει πάνω στις πέτρες, δημιουργώντας «löyly», μια ξαφνική «έκρηξη» ατμού, που σοκάρει και αναζωογονεί το σώμα. Στη συνέχεια, οι τολμηροί συμμετέχοντες βγαίνουν έξω, στον παγωμένο αέρα, μια διαδικασία που μοιάζει επίπονη στην αρχή, σύντομα όμως αντικαθίσταται από μια αίσθηση ηρεμίας.
Για όσους δεν το έχουν δοκιμάσει, η εμπειρία αυτή μπορεί να ακούγεται ακραία. Ωστόσο, η ακολουθία ζεστού – κρύου – ζεστού είναι γνωστή στην αθλητική ιατρική ως «θεραπεία αντίθεσης», προσφέροντας στους θεραπευόμενους αθλητές μια αίσθηση ενέργειας κι ευεξίας. Εκατομμύρια Φινλανδοί αγκαλιάζουν αυτό το τελετουργικό, καθιστώντας το αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς τους. Οι σάουνες, μάλιστα, περιλαμβάνονται ακόμη και στον Κατάλογο Άυλης Κληρονομιάς της UNESCO.
Η επιστήμη της σάουνας
«Οι Φινλανδοί πηγαίνουν στη σάουνα τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, όπου περνούν από 5 έως 30 λεπτά σε θερμοκρασία 80–100 °C», εξηγεί ο Heikki Junkkari, γιατρός και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Φινλανδικής Εταιρείας Σάουνας. Υπάρχουν παντού σάουνες στη Φινλανδία: 3,3 εκατομμύρια σε μια χώρα 5,5 εκατομμυρίων κατοίκων, που συχνά συνδυάζονται με παγωμένες λίμνες ή ποτάμια, με στόχο την εναλλαγή μεταξύ έκθεσης σε ζεστό και ψυχρό περιβάλλον.
Ο Δρ. Setor Kunutsor, επιδημιολόγος καρδιαγγειακών παθήσεων στο Πανεπιστήμιο του Μανιτόμπα, εξηγεί τις φυσιολογικές επιδράσεις: «Όταν πηγαίνετε στη σάουνα, η θερμοκρασία του σώματος αυξάνεται από 37 °C έως και 39 °C, τα αιμοφόρα αγγεία διαστέλλονται και η αρτηριακή πίεση μειώνεται. Το κρύο νερό έχει το αντίθετο αποτέλεσμα: Τα αγγεία συστέλλονται και η αρτηριακή πίεση αυξάνεται».
Έρευνα υπό την ηγεσία του Δρος. Kunutsor και του Φινλανδού καρδιολόγου Jari Laukkanen υποδηλώνει πιθανά καρδιαγγειακά οφέλη: Η τακτική χρήση της σάουνας συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο υψηλής αρτηριακής πίεσης, καρδιακών παθήσεων και αιφνίδιου καρδιακού θανάτου. Ο δρ. Junkkari σημειώνει, ωστόσο, ότι οι περισσότερες σάουνες στερούνται αυστηρού επιστημονικού σχεδιασμού, κριτήριο κομβικό ώστε να αποφεύγονται δυνητικοί κίνδυνοι, που μπορούν να οδηγήσουν σε ασθένεια ή θάνατο. Ευτυχώς, οι δυσάρεστες επιπτώσεις είναι σπάνιες και συνήθως αφορούν σε άτομα με προϋπάρχουσες παθήσεις ή όσους κάνουν κατάχρηση αλκοόλ.
Σύμμαχος του εγκεφάλου
Πέρα από την καρδιά, η σάουνα φέρεται να ωφελεί και τον εγκέφαλο. Μια μελέτη του 2017 σε 2.300 άνδρες άνω των 20 ετών διαπίστωσε ότι όσοι έκαναν 2-3 φορές σάουνα την εβδομάδα αντιμετώπιζαν σχεδόν 20% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ και 22% μειωμένο κίνδυνο άνοιας. Η συχνότητα είχε σημασία: 4-7 συνεδρίες την εβδομάδα συσχετίζονταν με μείωση 65-66% του κινδύνου άνοιας και νόσου Αλτσχάιμερ.
Η διάθεση φαίνεται επίσης να ωφελείται μέσω βραχυπρόθεσμων ορμονικών αλλαγών, αυξάνοντας τις ενδορφίνες και την αυξητική ορμόνη, σύμφωνα με τον Ilpo Huhtaniemi, ενδοκρινολόγο στο Imperial College του Λονδίνου. Οι ψυχολόγοι και οι θεραπευτές σάουνας τονίζουν τις τελετουργικές και ηρεμιστικές πτυχές της συνήθειας, υποδηλώνοντας ότι προάγει τη χαλάρωση, την αυτοανασκόπηση και την συναισθηματική ανθεκτικότητα. Αν και πρόκειται για ευρήματα από μελέτες παρατήρησης, υποδηλώνουν οφέλη ψυχικής υγείας που αξίζει να διερευνηθούν περαιτέρω.
Ο παράγοντας του κρύου
Το άλμα σε παγωμένο νερό προκαλεί «κρύο σοκ», αυξάνοντας τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση. Η τακτική έκθεση, ωστόσο, μπορεί να μειώσει και τα δύο. Το κρύο νερό ενισχύει επίσης νευροδιαβιβαστές, όπως η νορεπινεφρίνη, η σεροτονίνη, η ντοπαμίνη και οι ενδορφίνες, βελτιώνοντας την εγρήγορση, την ενέργεια και τη διάθεση.
Ο πολιτιστικός ερευνητής και κολυμβητής σε παγωμένα νερά Antti Lindfors έχει διαπιστώσει ότι η αντοχή σε παγωμένα νερά καλλιεργεί την τόλμη, την αυτοπεποίθηση και την ανθεκτικότητα. Φινλανδικές μελέτες για τους χειμερινούς κολυμβητές αναφέρουν μείωση της κόπωσης, βελτίωση της διάθεσης και αύξηση της αυτοεκτίμησης.
Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι το ακραίο κρύο ενέχει κινδύνους, όπως υποθερμία και καρδιαγγειακό στρες, ειδικά σε περιβάλλοντα χωρίς επίβλεψη. Η σταδιακή προσαρμογή είναι απαραίτητη για την ασφάλεια.
Ένα τελετουργικό υγείας και ευεξίας
Όλα δείχνουν πως η σάουνα δεν είναι απλώς μια μόδα, αλλά μια συνήθεια με οφέλη για την καρδιά, τον εγκέφαλο και την ψυχική υγεία, αλλά και μια ενδιαφέρουσα «περιπέτεια» μεταξύ ζέστης και πάγου. Η φινλανδική παράδοση, λοιπόν, προσφέρει τελικά έναν ισχυρό συνδυασμό απόλαυσης, ανθεκτικότητας και ευεξίας — έναν συνδυασμό που σταδιακά γοητεύει και τον υπόλοιπο κόσμο.
Διαβάστε επίσης
Η θερμοκρασία πανάκεια για τις καύσεις, τη διάθεση, τον ύπνο και το δέρμα – Θα την αντέξετε;
Γήρανση: Η θερμοκρασία που μπορεί να σταματήσει το χρόνο – Θα χρειαστείτε μπουφάν!
