Η παγκόσμια υγεία αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις, καθώς οι τάσεις θνησιμότητας αλλάζουν δραματικά ανά ηλικιακές ομάδες. Σύμφωνα με νεότερη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο The Lancet και παρουσιάστηκε στο World Health Summit στο Βερολίνο, τα παγκόσμια ποσοστά θνησιμότητας μειώνονται γενικά, αλλά όχι μεταξύ των εφήβων και των νέων ενηλίκων.
Επιπλέον, οι μη μεταδοτικές νόσοι ευθύνονται πλέον για σχεδόν τα δύο τρίτα της συνολικής θνησιμότητας και νοσηρότητας παγκοσμίως, με την ισχαιμική καρδιακή νόσο, το εγκεφαλικό επεισόδιο και τον διαβήτη να κυριαρχούν. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι σχεδόν το μισό όλων των θανάτων και της αναπηρίας θα μπορούσαν να προληφθούν με την τροποποίηση βασικών παραγόντων κινδύνου, όπως η μείωση υψηλών επιπέδων σακχάρου στο αίμα και του μεγάλου δείκτη μάζας σώματος.
«Η ταχεία αύξηση της γήρανσης του πληθυσμού και οι μεταβαλλόμενοι παράγοντες κινδύνου έχουν εισαγάγει μια νέα εποχή παγκόσμιων προκλήσεων υγείας», δήλωσε ο Δρ. Christopher Murray, Διευθυντής του Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον. «Τα στοιχεία αυτά αποτελούν ένα καμπανάκι κινδύνου, προτρέποντας κυβερνήσεις και ηγέτες στον τομέα της υγείας να αντιδράσουν άμεσα και στρατηγικά στις ανησυχητικές τάσεις που διαμορφώνουν τις ανάγκες δημόσιας υγείας».
Η μελέτη
Η ερευνητική ομάδα, αποτελούμενη από 16.500 επιστήμονες και ερευνητές συγκέντρωσαν και ανέλυσαν δεδομένα για 375 ασθένειες και τραυματισμούς και 88 παράγοντες κινδύνου ανά ηλικία και φύλο σε παγκόσμιο επίπεδο για 204 χώρες και εδάφη και 660 υποεθνικές τοποθεσίες από το 1990 έως το 2023. Συνολικά, πρόκειται για την πιο ολοκληρωμένη έρευνα που ποσοτικοποιεί την απώλεια της υγείας.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα:
- Παρά την αύξηση και τη γήρανση του πληθυσμού, το παγκόσμιο ποσοστό θνησιμότητας με βάση την ηλικία μειώθηκε κατά 67% από το 1950, με όλες τις χώρες και εδάφη να σημειώνουν πτώση.
- Το προσδόκιμο ζωής επέστρεψε στα προ-πανδημικά επίπεδα: 76,3 χρόνια για τις γυναίκες και 71,5 για τους άνδρες, δηλαδή πάνω από 20 χρόνια υψηλότερο σε σχέση με το 1950.
- Υπάρχουν μεγάλες γεωγραφικές διαφορές στο προσδόκιμο ζωής, που κυμαίνεται από 83 χρόνια σε περιοχές υψηλού εισοδήματος έως 62 χρόνια στη υποσαχάρια Αφρική.
Ανησυχητικές τάσεις στους νέους και τους νέους ενήλικες:
- Η μεγαλύτερη αύξηση θανάτων καταγράφηκε μεταξύ των 20–39 ετών στη Βόρεια Αμερική από το 2011 έως το 2023, κυρίως λόγω αυτοκτονιών, υπερβολικής χρήσης ναρκωτικών και κατανάλωσης αλκοόλ.
- Στην ίδια περίοδο, οι θάνατοι των 5–19 ετών αυξήθηκαν στην Ανατολική Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και την Καραϊβική.
Προόδος στις νεογνικές και παιδικές ηλικίες
- Ο αριθμός των θανάτων βρεφών μειώθηκε περισσότερο από κάθε άλλη ηλικιακή ομάδα.
- Από το 2011 έως το 2023, η Ανατολική Ασία κατέγραψε τη μεγαλύτερη μείωση (68%) στη θνησιμότητα των παιδιών κάτω των 5 ετών, χάρη σε καλύτερη διατροφή, εμβόλια και ισχυρότερα συστήματα υγείας.
Υποσαχάρια Αφρική: η περιοχή που δοκιμάζεται περισσότερο
- Οι νέες μετρήσεις έδειξαν ότι η θνησιμότητα παιδιών 5–14 ετών από το 1950 έως το 2021 ήταν υψηλότερη από ό,τι είχε προηγουμένως εκτιμηθεί, κυρίως λόγω αναπνευστικών λοιμώξεων, φυματίωσης, άλλων μολυσματικών ασθενειών και ατυχημάτων.
- Η θνησιμότητα νεαρών γυναικών 15–29 ετών ήταν 61% υψηλότερη από τις προηγούμενες εκτιμήσεις, κυρίως λόγω μητρικής θνησιμότητας, τροχαίων ατυχημάτων και μηνιγγίτιδας.
Οι αιτίες θανάτου αλλάζουν
- Η COVID-19, που το 2021 αποτελούσε την κύρια αιτία θανάτου, υποχώρησε στην 20ή θέση το 2023, με την ισχαιμική καρδιακή νόσο και το εγκεφαλικό επεισόδιο να επανέρχονται στην κορυφή, ακολουθούμενα από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού και νεογνικές διαταραχές.
- Από το 1990, μειώθηκαν οι θάνατοι από ισχαιμική καρδιοπάθεια, εγκεφαλικό επεισόδιο, διάρροια, φυματίωση, καρκίνο στομάχου και ιλαρά, ενώ αυξήθηκαν οι θάνατοι από διαβήτη, χρόνια νεφρική νόσο, νόσο Αλτσχάιμερ και ιό HIV.
- Το μέσο παγκόσμιο προσδόκιμο ηλικίας θανάτου αυξήθηκε από 46,4 χρόνια το 1990 σε 62,9 το 2023, αλλά οι ανισότητες παραμένουν έντονες:
- Υψηλό εισόδημα: γυναίκες 80,5, άνδρες 74,4.
- Υποσαχάρια Αφρική: γυναίκες 37,1, άνδρες 34,8.
To βάρος των ασθενειών και των παραγόντων κινδύνου
- Από 1990 έως 2023, τα χρόνια υγιούς ζωής που χάθηκαν μειώθηκαν κατά 36%, ενώ οι μεταδοτικές ασθένειες μειώθηκαν περίπου 26%.
- Οι κορυφαίοι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου είναι: υψηλή αρτηριακή πίεση, ρύπανση, κάπνισμα, υψηλή γλυκόζη, χαμηλό βάρος γέννησης, υψηλός ΔΜΣ και LDL χοληστερόλη, νεφρική δυσλειτουργία, καθυστέρηση ανάπτυξης, μόλυβδος.
- Οι ψυχικές διαταραχές αυξήθηκαν απότομα, με τις αγχώδεις διαταραχές να αυξάνονται κατά 63% και τις καταθλιπτικές διαταραχές κατά 26%.
- Η σεξουαλική κακοποίηση και η ενδοοικογενειακή βία αναγνωρίστηκαν ως προγνωστικοί παράγοντες κατάθλιψης, άγχους και άλλων επιπτώσεων στην υγεία.
- Μεταξύ των παιδιών κάτω των 5 ετών, οι κύριοι παράγοντες κινδύνου ήταν η παιδική και μητρική υποθρεψία, η ρύπανση από σωματίδια και η πρόσβαση σε μη ασφαλές νερό.
- Για τα παιδιά και τους εφήβους ηλικίας 5 έως 14 ετών, η έλλειψη σιδήρου αποτελούσε τον κύριο παράγοντα κινδύνου, ενώ σημαντικοί παράγοντες ήταν επίσης η επισφαλής πρόσβαση σε βασικούς κανόνες υγιεινής.
- Στην ηλικιακή ομάδα 15 έως 49 ετών, οι κύριοι κίνδυνοι ήταν η επισφαλής σεξουαλική συμπεριφορά και τα επαγγελματικά ατυχήματα, με υψηλό ΔΜΣ, υψηλή συστολική πίεση και κάπνισμα να ακολουθούν.
- Για τα άτομα ηλικίας 50 έως 69 ετών, η υψηλή συστολική πίεση ήταν ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου, ενώ ακολουθούσαν το κάπνισμα, τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα, ο υψηλός ΔΜΣ, η υψηλή LDL χοληστερόλη και η δυσλειτουργία των νεφρών.
Συμπέρασμα
Η παγκόσμια υγεία έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο τις τελευταίες δεκαετίες, με μείωση της θνησιμότητας και αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Ωστόσο, οι έφηβοι και οι νέοι ενήλικες, καθώς και οι πληθυσμοί χαμηλού εισοδήματος, παραμένουν ιδιαίτερα ευάλωτοι. Η πρόκληση πλέον δεν είναι μόνο η παράταση της ζωής, αλλά η διασφάλιση χρόνιων υγιών ζωής για όλους, μέσα από πρόληψη, αντιμετώπιση χρόνιων ασθενειών και μείωση των κοινωνικών και γεωγραφικών ανισοτήτων.
Διαβάστε επίσης
Που ζουν οι μακροβιότεροι άνθρωποι στον κόσμο – Η θέση της Ελλάδας στον παγκόσμιο χάρτη
Άνω κάτω το προσδόκιμο ζωής στην Ευρώπη – Τι ισχύει στην Ελλάδα
Δημογραφικό: Η Ευρώπη γερνάει – Ποια η θέση της Ελλάδας στον παγκόσμιο χάρτη
