Περισσότεροι από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι ζουν με ψυχικές διαταραχές, σύμφωνα με νέα δεδομένα που δημοσίευσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), με καταστάσεις όπως το άγχος και η κατάθλιψη να επιφέρουν τεράστιο ανθρώπινο και οικονομικό κόστος. Παρόλο που πολλές χώρες έχουν ενισχύσει τις πολιτικές και τα προγράμματα ψυχικής υγείας τους, απαιτούνται μεγαλύτερες επενδύσεις και δράσεις σε παγκόσμιο επίπεδο για την επέκταση των υπηρεσιών και την προστασία και προαγωγή της ψυχικής υγείας των ανθρώπων.
Οι ψυχικές διαταραχές, όπως το άγχος και η κατάθλιψη, είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες σε όλες τις χώρες και κοινότητες, επηρεάζοντας ανθρώπους όλων των ηλικιών και επιπέδων εισοδήματος. Αποτελούν τη δεύτερη κύρια αιτία μακροχρόνιας αναπηρίας, συμβάλλοντας στην απώλεια υγιούς ζωής. Αυξάνουν το κόστος υγειονομικής περίθαλψης για τους επηρεαζόμενους και τις οικογένειές τους, ενώ προκαλούν σημαντικές οικονομικές απώλειες σε παγκόσμια κλίμακα.
Νέα ευρήματα, τα οποία δημοσιεύτηκαν σε δύο εκθέσεις αναδεικνύουν περιοχές προόδου ενώ παράλληλα αποκαλύπτουν σημαντικά κενά στην αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών σε όλο τον κόσμο. Οι εκθέσεις χρησιμεύουν ως κρίσιμα εργαλεία για τη διαμόρφωση εθνικών στρατηγικών και τη διαμόρφωση παγκόσμιου διαλόγου ενόψει της Συνάντησης Υψηλού Επιπέδου του ΟΗΕ για τις μη μεταδοτικές ασθένειες και την προαγωγή της ψυχικής υγείας και ευεξίας, που θα πραγματοποιηθεί στη Νέα Υόρκη στις 25 Σεπτεμβρίου 2025.
«Η μεταρρύθμιση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας αποτελεί μία από τις πιο επείγουσες προκλήσεις δημόσιας υγείας», δήλωσε ο Δρ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ. «Η επένδυση στην ψυχική υγεία σημαίνει επένδυση στους ανθρώπους, στις κοινότητες και στις οικονομίες – μία επένδυση που καμία χώρα δεν μπορεί να αγνοήσει. Κάθε κυβέρνηση και κάθε ηγέτης έχει την ευθύνη να δράσει άμεσα και να διασφαλίσει ότι η φροντίδα ψυχικής υγείας αντιμετωπίζεται όχι ως προνόμιο, αλλά ως βασικό δικαίωμα για όλους».
Βασικά δεδομένα από την έκθεση «Η παγκόσμια ψυχική υγεία σήμερα»
Η έκθεση δείχνει ότι ενώ η επικράτηση των ψυχικών διαταραχών μπορεί να διαφέρει ανά φύλο, οι γυναίκες πλήττονται δυσανάλογα συνολικά. Οι διαταραχές άγχους και κατάθλιψης είναι οι πιο κοινές μορφές ψυχικών διαταραχών τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες.
Η αυτοκτονία παραμένει καταστροφικό αποτέλεσμα, με εκτιμώμενο αριθμό 727.000 ζωών μόνο το 2021. Αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες θανάτου μεταξύ των νέων σε όλες τις χώρες και κοινωνικοοικονομικά πλαίσια. Παρά τις παγκόσμιες προσπάθειες, η πρόοδος στη μείωση της θνησιμότητας από αυτοκτονίες είναι πολύ χαμηλή για να επιτευχθεί ο Στόχος Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ για μείωση κατά το ένα τρίτο των ποσοστών αυτοκτονίας έως το 2030. Με βάση την τρέχουσα πορεία, αναμένεται να επιτευχθεί μείωση μόνο κατά 12% μέχρι την καθορισμένη προθεσμία.
Ο οικονομικός αντίκτυπος των ψυχικών διαταραχών είναι εντυπωσιακός. Παρόλο που τα κόστη υγειονομικής περίθαλψης είναι σημαντικά, τα έμμεσα κόστη – κυρίως η απώλεια παραγωγικότητας – είναι πολύ μεγαλύτερα. Μόνο η κατάθλιψη και το άγχος κοστίζουν στην παγκόσμια οικονομία περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ΗΠΑ ετησίως.
Τα ευρήματα αυτά υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη για συνεχή επένδυση, ισχυρότερη προτεραιοποίηση και πολυτομεακή συνεργασία για την επέκταση της πρόσβασης σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας, τη μείωση του στίγματος και την αντιμετώπιση των βασικών αιτίων των ψυχικών διαταραχών.
Βασικά ευρήματα από το Mental Health Atlas 2024
Από το 2020, οι χώρες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στην ενίσχυση των πολιτικών και του σχεδιασμού ψυχικής υγείας. Πολλές έχουν ενημερώσει τις πολιτικές τους, έχουν υιοθετήσει προσεγγίσεις βασισμένες στα δικαιώματα και έχουν ενισχύσει την ετοιμότητα για ψυχική υγεία και ψυχοκοινωνική υποστήριξη κατά τη διάρκεια υγειονομικών εκτάκτων αναγκών.
Ωστόσο, αυτή η δυναμική δεν έχει μεταφραστεί σε νομικές μεταρρυθμίσεις. Λιγότερες χώρες έχουν υιοθετήσει ή εφαρμόσει νομοθεσία για την ψυχική υγεία βάσει δικαιωμάτων, και μόνο το 45% των χωρών αξιολόγησε τους νόμους σε πλήρη συμμόρφωση με τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η έκθεση αποκαλύπτει ανησυχητική στασιμότητα στις επενδύσεις για την ψυχική υγεία. Η μεσαία δαπάνη των κυβερνήσεων για την ψυχική υγεία παραμένει μόλις 2% του συνολικού προϋπολογισμού υγείας – αμετάβλητη από το 2017. Οι διαφορές μεταξύ των χωρών είναι έντονες: Ενώ οι χώρες υψηλού εισοδήματος δαπανούν έως 65 δολάρια ΗΠΑ ανά άτομο για ψυχική υγεία, οι χώρες χαμηλού εισοδήματος δαπανούν μόλις 0,04 δολάρια ΗΠΑ. Ο παγκόσμιος μέσος αριθμός εργαζομένων στην ψυχική υγεία είναι 13 ανά 100.000 άτομα, με σοβαρές ελλείψεις σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.
Η μεταρρύθμιση και η ανάπτυξη των υπηρεσιών ψυχικής υγείας προχωρούν αργά. Λιγότερο από το 10% των χωρών έχουν πλήρως μεταβεί σε μοντέλα φροντίδας που βασίζονται στην κοινότητα, με τις περισσότερες χώρες να βρίσκονται ακόμα στα αρχικά στάδια μετάβασης. Η ενδονοσοκομειακή φροντίδα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε ψυχιατρικά νοσοκομεία, με σχεδόν το ήμισυ των εισαγωγών να γίνεται υποχρεωτικά και πάνω από το 20% να διαρκεί περισσότερο από ένα χρόνο.
Η ενσωμάτωση της ψυχικής υγείας στην πρωτοβάθμια φροντίδα προχωρά, με το 71% των χωρών να πληρούν τουλάχιστον τρία από τα πέντε κριτήρια του ΠΟΥ. Ωστόσο, παραμένουν κενά δεδομένων: μόνο 22 χώρες παρείχαν επαρκή στοιχεία για την εκτίμηση της κάλυψης υπηρεσιών για ψύχωση. Σε χώρες χαμηλού εισοδήματος λιγότερο από το 10% των επηρεαζόμενων λαμβάνουν φροντίδα, σε σύγκριση με πάνω από 50% στις χώρες υψηλότερου εισοδήματος – υπογραμμίζοντας την επείγουσα ανάγκη για επέκταση της πρόσβασης και ενίσχυση της παροχής υπηρεσιών.
Ενθαρρυντικό είναι ότι οι περισσότερες χώρες αναφέρουν ότι διαθέτουν λειτουργικά προγράμματα προαγωγής ψυχικής υγείας, όπως ανάπτυξη πρώιμης παιδικής ηλικίας, σχολικά προγράμματα ψυχικής υγείας και πρόληψης αυτοκτονιών. Πάνω από το 80% των χωρών προσφέρουν πλέον ψυχική υγεία και ψυχοκοινωνική υποστήριξη ως μέρος των επεμβάσεων έκτακτης ανάγκης, από 39% το 2020. Οι εξωτερικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας και η τηλεϊατρική γίνονται πιο διαθέσιμες, αν και η πρόσβαση παραμένει άνιση.
Παγκόσμια έκκληση για ενίσχυση της δράσης στην ψυχική υγεία
Παρόλο που έχουν σημειωθεί κάποια ενθαρρυντικά βήματα, τα τελευταία δεδομένα δείχνουν ότι οι χώρες βρίσκονται πολύ μακριά από την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί στο Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης για την Ψυχική Υγεία του ΠΟΥ.
Ο ΠΟΥ καλεί τις κυβερνήσεις και τους παγκόσμιους εταίρους να εντείνουν άμεσα τις προσπάθειες για συστηματική μεταρρύθμιση των συστημάτων ψυχικής υγείας παγκοσμίως. Αυτές περιλαμβάνουν:
- Δίκαιη χρηματοδότηση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας
- Νομοθετικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
- Συνεχή επένδυση στο προσωπικό ψυχικής υγείας
- Επέκταση της φροντίδας που βασίζεται στην κοινότητα και επικεντρώνεται στον άνθρωπο.
Διαβάστε επίσης
Απώλεια μνήμης: Οι 12 «κλέφτες» των αναμνήσεων – Tips πρόληψης
Αυτοκτονία: Αμφιλεγόμενη ουσία καταστέλλει τις αρνητικές σκέψεις σε 24 ώρες – Πώς θα χορηγείται
