Οι ψυχικές διαταραχές αποτελούν μείζονα πρόκληση τόσο για τα άτομα που τις αντιμετωπίζουν όσο και για τα συστήματα δημόσιας υγείας διεθνώς. Παρά το γεγονός ότι βρίσκονται διαρκώς στο επίκεντρο της επιστημονικής έρευνας, με στόχο την καλύτερη κατανόηση και θεραπεία τους, νέα στοιχεία φέρνουν στο φως μια ακόμη (ανησυχητική) διάσταση.
Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο The Lancet Regional Health – Europe, τα άτομα με ψυχικές διαταραχές ζουν κατά μέσο όρο 10 έως 20 χρόνια λιγότερο από τον γενικό πληθυσμό, με την καρδιοπάθεια να αποτελεί την κυριότερη αιτία αυτής της πρόωρης θνησιμότητας. Η ανάλυση βασίστηκε σε μετα-αναλύσεις και μεγάλες μελέτες μητρώων που κάλυψαν την περίοδο 2012 έως 2024.
Η συγκεκριμένη «σιωπηλή» απειλή ευθύνεται για περισσότερους θανάτους από την αυτοκτονία ή τις υπερβολικές δόσεις. Αναλυτικά, οι ερευνητές κατέγραψαν τα ακόλουθα ποσοστά αυξημένου κινδύνου καρδιοπάθειας:
- Κατάθλιψη: +72%
- Σχιζοφρένεια: +95%
- Διπολική διαταραχή: +57%
- Μετατραυματικό στρες (PTSD): +61%
- Αγχώδεις διαταραχές: +41% αύξηση του κινδύνου καρδιαγγειακής θνησιμότητας
Παρά τα υψηλότερα ποσοστά καρδιολογικών επιπλοκών, τα άτομα με ψυχικές διαταραχές εξακολουθούν να λαμβάνουν υποδεέστερη φροντίδα σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.
Ψυχική υγεία και καρδιοπάθεια: Ένας φαύλος κύκλος
Η σχέση μεταξύ ψυχικής υγείας και καρδιοπάθειας είναι αμφίδρομη. Από τη μία πλευρά, οι ψυχικές διαταραχές ωθούν σε συμπεριφορές που επιβαρύνουν την καρδιά, όπως το κάπνισμα, η σωματική αδράνεια και η κακή διατροφή. Παράλληλα, το χρόνιο στρες οδηγεί σε βιολογικές μεταβολές, μεταξύ των οποίων αυξημένη φλεγμονή, υψηλή αρτηριακή πίεση, καρδιακές αρρυθμίες και διαταραχές στον μεταβολισμό της ινσουλίνης.
Από την άλλη πλευρά, τα ίδια τα καρδιαγγειακά επεισόδια μπορούν να πυροδοτήσουν νέες ψυχικές διαταραχές. Ενδεικτικά, η κατάθλιψη εμφανίζεται στο 18% των ασθενών με καρδιοπάθεια, ποσοστό που ανεβαίνει στο 28% μετά από οξύ στεφανιαίο επεισόδιο, όπως το έμφραγμα. Επιπλέον, σχεδόν 1 στους 4 επιζώντες εγκεφαλικού εμφανίζει κατάθλιψη, ενώ το 12% όσων υπέστησαν έμφραγμα αναπτύσσει μετατραυματικό στρες.
Αξίζει να αναφερθεί, επίσης, ότι ο καρδιαγγειακός κίνδυνος είναι ιδιαιτέρως αυξημένος τον πρώτο χρόνο μετά τη διάγνωση της ψυχικής διαταραχής (π.χ. στη σχιζοφρένεια), γεγονός που καθιστά κρίσιμη την έγκαιρη καρδιολογική αξιολόγηση. Η σχετική άνοδος της απειλής είναι εντονότερη στους νεότερους ενήλικες -η καρδιαγγειακή νόσος εμφανίζεται νωρίτερα στη ζωή αυτών των ασθενών.
Η εικόνα των συστημάτων υγείας
Η παραδοσιακή ιατρική προσέγγιση συχνά αντιμετωπίζει την ψυχική υγεία και τα καρδιαγγειακά νοσήματα ως δύο ανεξάρτητες κατηγορίες. Έτσι, τα συμπτώματα της μίας πλευράς συχνά παραβλέπονται από τις αντίστοιχες ειδικότητες. Παρότι τα άτομα με ψυχικές διαταραχές έχουν περισσότερες συνολικές επαφές με τις υπηρεσίες υγείας, τελικά λαμβάνουν λιγότερους ελέγχους, εξετάσεις και θεραπείες για την καρδιά.
Η μελέτη φέρνει στο προσκήνιο ανησυχητικά δεδομένα: στις ΗΠΑ, το 2023, σχεδόν το μισό των ατόμων με ψυχικές διαταραχές δεν έλαβε καμία θεραπεία. Ακόμη και σε χώρες με καθολική υγειονομική κάλυψη, η πρόσβαση στις συνιστώμενες καρδιολογικές θεραπείες παραμένει ελλιπής, με τη φτώχεια, την ασταθή στέγαση και την κοινωνική απομόνωση να επιβαρύνουν περαιτέρω την κατάσταση.
Υποσχόμενες στρατηγικές
Ανάμεσα στις παρεμβάσεις που φαίνεται να προσφέρουν τα πιο ουσιαστικά οφέλη ξεχωρίζει η άσκηση, η οποία σύμφωνα με τους ερευνητές θα πρέπει να θεωρείται βασικό θεραπευτικό εργαλείο, παράλληλα με την ψυχοθεραπεία και τα αντικαταθλιπτικά. Η σωματική δραστηριότητα συμβάλλει, ταυτόχρονα, και στην προστασία της καρδιάς.
Με άλλα λόγια, η άσκηση προσφέρει μέτριες έως μεγάλες βελτιώσεις στα καταθλιπτικά συμπτώματα και πολλαπλά καρδιομεταβολικά οφέλη, αλλά η μείωση «σκληρών» καρδιαγγειακών καταληκτικών σημείων δεν έχει ακόμη αποδειχθεί.
Πρακτικές όπως η yoga, το tai chi και ο διαλογισμός παρουσιάζουν εξίσου θετικά αποτελέσματα τόσο στη μείωση των συμπτωμάτων ψυχικής υγείας όσο και σε παράγοντες που συνδέονται με τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ακόμη επαρκείς επιστημονικές αποδείξεις ότι αποτρέπουν σοβαρά καρδιολογικά επεισόδια.
Τέλος, τα προγράμματα ολοκληρωμένης φροντίδας, τα οποία συνδυάζουν την παρακολούθηση ψυχικής και σωματικής υγείας, έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά στη βελτίωση της ψυχικής κατάστασης των ασθενών, χωρίς όμως μέχρι στιγμής να έχει τεκμηριωθεί η μείωση στα καρδιακά επεισόδια ή στη θνησιμότητα.
Με δεδομένο, λοιπόν, ότι περίπου 1 στους 4 ανθρώπους θα βιώσει κάποια μορφή ψυχικής διαταραχής στη διάρκεια της ζωής του, η αντιμετώπιση αυτής της «διπλής απειλής» θα μπορούσε να αποτρέψει εκατομμύρια πρόωρους θανάτους. Η ομάδα τονίζει ότι τα συστήματα υγείας καλό θα ήταν να σταματήσουν να αντιμετωπίζουν την ψυχική και τη σωματική υγεία ως ξεχωριστές οντότητες και να υιοθετήσουν μια ενιαία, ολιστική προσέγγιση.
Διαβάστε επίσης
Η απλή κίνηση που μειώνει κατά 20% τον κίνδυνο για την καρδιά μας
Καρδιακή ανεπάρκεια – Ελλάδα: Διαθέσιμη η θεραπεία που μειώνει τον κίνδυνο νοσηλείας
Τα σνακ που προστατεύουν την καρδιά – 30 γρ. την ημέρα αρκούν
