Το πάγκρεας είναι ένα μικρό, αλλά ζωτικό όργανο που βρίσκεται πίσω από το στομάχι και είναι υπεύθυνο για την παραγωγή πεπτικών ενζύμων και ορμονών, όπως η ινσουλίνη και η γλυκαγόνη, που ρυθμίζουν το σάκχαρο του αίματος. Παρά τη σημασία του, πολλοί από εμάς, χωρίς να το γνωρίζουμε, καταπονούμε το πάγκρεας με τις καθημερινές μας συνήθειες. Με την πάροδο του χρόνου, αυτές οι συνήθειες μπορούν να οδηγήσουν σε φλεγμονή, διαβήτη ή ακόμη και καρκίνο του παγκρέατος.
Η Dipa Kamdar, Λέκτορας Φαρμακευτικής Πρακτικής στο Πανεπιστήμιο Kingston αναλύει στο The Conversation πέντε συνηθισμένους παράγοντες του τρόπου ζωής που μπορεί να βλάπτουν το πάγκρεας:
1. Αλκοόλ
Η υπερβολική ή τακτική κατανάλωση αλκοόλ είναι μία από τις κύριες αιτίες της παγκρεατίτιδας. Η οξεία παγκρεατίτιδα μπορεί να εμφανιστεί ξαφνικά, προκαλώντας έντονο κοιλιακό άλγος, ναυτία και έμετο, που συχνά οδηγούν σε νοσηλεία. Επαναλαμβανόμενα επεισόδια μπορεί να εξελιχθούν σε χρόνια παγκρεατίτιδα, μια πάθηση που χαρακτηρίζεται από επίμονη φλεγμονή, ουλές και μειωμένη παγκρεατική λειτουργία. Αυτή η επιδείνωση μπορεί να οδηγήσει σε κακή απορρόφηση θρεπτικών ουσιών, διαβήτη και αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του παγκρέατος.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το αλκοόλ συμβάλλει σε αυτή τη βλάβη με διάφορους τρόπους. Μπορεί να προκαλέσει την πρόωρη ενεργοποίηση των πεπτικών ενζύμων, όπως η τρυψίνη, μέσα στο πάγκρεας και όχι στο λεπτό έντερο. Τότε, τα ένζυμα αρχίζουν να αφομοιώνουν τον ίδιο τον παγκρεατικό ιστό, προκαλώντας έντονη φλεγμονή. Το αλκοόλ πυκνώνει επίσης τους παγκρεατικούς χυμούς, επιτρέποντας τη δημιουργία κολλώδους πρωτεϊνικής απόφραξης, η οποία μπορεί να σχηματίσει πέτρες που φράζουν τους μικρούς αγωγούς. Ο μεταβολισμός του αλκοόλ, επιπλέον, παράγει ακεταλδεΰδη, μια τοξική ένωση που ερεθίζει και βλάπτει τα κύτταρα, ενώ παράλληλα προωθεί φλεγμονώδη χημικά σήματα που διατηρούν ενεργή τη βλάβη των ιστών.
Οι οδηγίες για την υγεία συνιστούν τον περιορισμό της κατανάλωσης αλκοόλ σε όχι περισσότερο από 14 μονάδες την εβδομάδα, κατανεμημένες σε αρκετές ημέρες.
2. Κάπνισμα
Το κάπνισμα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο τόσο οξείας, όσο και χρόνιας παγκρεατίτιδας, με τον κίνδυνο να αυξάνεται αναλογικά με τον αριθμό των τσιγάρων που καπνίζονται. Τα καλά νέα: Οι έρευνες δείχνουν ότι η διακοπή του καπνίσματος μειώνει σημαντικά αυτόν τον κίνδυνο και, μετά από περίπου 15 χρόνια, οι πρώην καπνιστές μπορούν να φτάσουν σε επίπεδο κινδύνου κοντά σε αυτό των μη καπνιστών.
Παράλληλα, το κάπνισμα αποτελεί έναν από τους ισχυρότερους παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του παγκρέατος. Οι ακριβείς μηχανισμοί εξακολουθούν να μελετώνται, ωστόσο η νικοτίνη φαίνεται να διαταράσσει τα επίπεδα ασβεστίου μέσα στα κύτταρα του παγκρέατος — μια ανισορροπία που μπορεί να βλάψει τα κύτταρα και να ενισχύσει τη φλεγμονή. Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει επίσης καρκινογόνες ουσίες, που μπορούν να προκαλέσουν μεταλλάξεις στο DNA, συμπεριλαμβανομένων αλλαγών στο γονίδιο Kras, το οποίο βοηθά στη ρύθμιση της κυτταρικής ανάπτυξης. Μεταλλάξεις σε αυτό το γονίδιο εντοπίζονται σε περισσότερο από το 90% των ασθενών με καρκίνο παγκρέατος και οδηγούν σε ανεξέλεγκτη κυτταρική διαίρεση.
3. Διατροφή
Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην υγεία του παγκρέατος. Η υψηλή πρόσληψη κορεσμένων λιπών, επεξεργασμένων κρεάτων και ραφιναρισμένων υδατανθράκων μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο προβλημάτων στο πάγκρεας.
Για παράδειγμα, η υψηλή χοληστερόλη μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία χολολίθων, μια σημαντική αιτία οξείας παγκρεατίτιδας. Όταν ένας χολόλιθος φράζει τον χοληδόχο πόρο, τα πεπτικά ένζυμα παγιδεύονται και αρχίζουν να βλάπτουν το πάγκρεας από μέσα.
Τα εξαιρετικά υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων, επιπλέον, δημιουργούν μεγάλα λιπώδη σωματίδια (χυλομικρά) που μπορούν να φράξουν τα μικροσκοπικά αιμοφόρα αγγεία του παγκρέατος. Αυτό περιορίζει την παροχή οξυγόνου και απελευθερώνει ερεθιστικά λιπαρά οξέα που προκαλούν φλεγμονή στο πάγκρεας.
Οι συχνές αυξήσεις του σακχάρου στο αίμα από σακχαρούχα τρόφιμα και ποτά επιβαρύνουν επιπλέον το πάγκρεας, αναγκάζοντάς το να παράγει μεγάλες ποσότητες ινσουλίνης. Με την πάροδο του χρόνου, η μειωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα εμφάνισης παγκρεατικού καρκίνου.
4. Παχυσαρκία
Η παχυσαρκία συνδέεται στενά με την παγκρεατίτιδα και τον καρκίνο. Το υπερβολικό λίπος μπορεί να συσσωρευτεί μέσα και γύρω από το πάγκρεας, προκαλώντας παγκρεατική στεάτωση ή μη αλκοολική λιπώδη νόσο του παγκρέατος. Αυτό το λίπος αντικαθιστά τον υγιή ιστό και βλάπτει τη λειτουργία του παγκρέατος.
Η παχυσαρκία προάγει επίσης τη χρόνια φλεγμονή, αυξάνοντας τα επίπεδα φλεγμονωδών μορίων, όπως το TNF-άλφα και η IL-6, δημιουργώντας ένα περιβάλλον που ευνοεί την ανάπτυξη όγκων. Επιπλέον, η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο σχηματισμού χολολίθων και διαταράσσει την ευαισθησία στην ινσουλίνη, επιβαρύνοντας περαιτέρω το πάγκρεας.
5. Σωματική αδράνεια
Η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας επιδεινώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη, πράγμα που σημαίνει ότι το πάγκρεας πρέπει να εργαστεί πιο σκληρά για να διατηρήσει το σάκχαρο του αίματος υπό έλεγχο. Χωρίς την άσκηση, που βοηθά τους μυς να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τη γλυκόζη, το πάγκρεας αντιμετωπίζει συνεχές μεταβολικό στρες, αυξάνοντας τον κίνδυνο διαβήτη και καρκίνου του παγκρέατος.
Η σωματική δραστηριότητα μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο, βελτιώνοντας τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, ενισχύοντας την υγεία των κυττάρων, μειώνοντας το σωματικό λίπος και, επακόλουθα, την πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη τύπου 2. Η τακτική άσκηση ενισχύει επίσης τις αντιοξειδωτικές άμυνες του οργανισμού και βελτιώνει τη δραστηριότητα των κυττάρων του ανοσοποιητικού που βοηθούν στην καταπολέμηση των ασθενειών.
Οι ενήλικες ενθαρρύνονται να κάνουν ασκήσεις ενδυνάμωσης τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα και να στοχεύουν σε 150 λεπτά μέτριας δραστηριότητας ή 75 λεπτά έντονης άσκησης.
Αναγνωρίζοντας τα προειδοποιητικά σημάδια
Επειδή οι παθήσεις του παγκρέατος μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή, η έγκαιρη διάγνωση είναι απαραίτητη. Ζητήστε ιατρική συμβουλή εάν εμφανίσετε:
- Επίμονο κοιλιακό άλγος
- Ανεξήγητη απώλεια βάρους
- Απώλεια όρεξης
- Ναυτία ή έμετο που δεν βελτιώνεται
- Ίκτερο
- Συνεχή κόπωση
Πώς θα προστατεύσουμε το πάγκρεας
Πολλοί από τους κινδύνους για το πάγκρεας μπορούν να αποφευχθούν. Ο περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ, η διακοπή του καπνίσματος, η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε θρεπτικά συστατικά και η σωματική άσκηση συμβάλλουν στη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης παγκρεατικών παθήσεων. Ακόμη και μικρές αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η επιλογή φυτικών πρωτεϊνών ή η μείωση της κατανάλωσης σακχαρούχων ποτών, μπορούν να κάνουν σημαντική διαφορά.
Κατανοώντας πώς οι καθημερινές συνήθειες επηρεάζουν το πάγκρεας και αναγνωρίζοντας τα συμπτώματα νωρίς, μπορείτε να λάβετε προληπτικά μέτρα για την προστασία αυτού του ζωτικού οργάνου και να το διατηρήσετε υγιές για πολλά χρόνια.
Διαβάστε επίσης
Καρκίνος παγκρέατος: Η επικίνδυνη συνήθεια που «πυροδοτεί» την επιθετική μορφή της νόσου
