Αν μέχρι τώρα θεωρούσατε την κλιματική αλλαγή ένα μακρινό περιβαλλοντικό πρόβλημα, ίσως ήρθε η ώρα να τη δείτε και ως έναν αόρατο παράγοντα που φτάνει μέχρι το ίδιο σας το κρεβάτι. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που παρουσιάστηκε στο Διεθνές Συνέδριο της Αμερικανικής Θωρακικής Εταιρείας (ATS 2025), η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας σχετίζεται άμεσα με την αύξηση της συχνότητας εμφάνισης της αποφρακτικής άπνοιας ύπνου, μιας διαταραχής που παραμένει για πολλούς άγνωστη αλλά επηρεάζει σοβαρά την καθημερινότητα και την υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων. Η έρευνα, η οποία δημοσιεύθηκε στο American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine, προβλέπει ότι η επιβάρυνση από την άπνοια ύπνου θα διπλασιαστεί έως το 2100, αν συνεχιστεί η σημερινή πορεία της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Μάλιστα, η πρόβλεψη αυτή βασίζεται στα πιο πιθανά σενάρια κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με τα τρέχοντα επιστημονικά μοντέλα.
Τι είναι η αποφρακτική άπνοια ύπνου και γιατί μας αφορά;
Η αποφρακτική άπνοια ύπνου (Obstructive Sleep Apnea – OSA) είναι μια κοινή αλλά συχνά αδιάγνωστη διαταραχή, κατά την οποία οι ανώτεροι αεραγωγοί κλείνουν προσωρινά κατά τη διάρκεια του ύπνου, προκαλώντας επαναλαμβανόμενες διακοπές στην αναπνοή. Αυτό όχι μόνο διαταράσσει τον ύπνο αλλά συνδέεται και με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία, από κόπωση και διαταραχές συγκέντρωσης, μέχρι αυξημένο κίνδυνο για καρδιοπάθειες, υπέρταση και εγκεφαλικά επεισόδια.
Τι δείχνει η νέα μελέτη;
Πρόκειται για την πρώτη μεγάλης κλίμακας μελέτη που τεκμηριώνει με λεπτομέρεια τη σχέση μεταξύ αύξησης της εξωτερικής θερμοκρασίας και επιδείνωσης της άπνοιας ύπνου. Σε αντίθεση με προηγούμενες, μικρότερες έρευνες που ήταν απλώς παρατηρητικές, αυτή η μελέτη εξηγεί τη σύνδεση σε βάθος και με ακρίβεια.
Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από περισσότερους από 116.000 χρήστες ειδικού αισθητήρα που τοποθετείται κάτω από το στρώμα και καταγράφει με ακρίβεια τη σοβαρότητα της άπνοιας. Η μελέτη βασίστηκε σε περισσότερες από 62 εκατομμύρια νύχτες καταγραφής αθροιστικά, από τον Ιανουάριο του 2020 έως τον Σεπτέμβριο του 2023. Για κάθε συμμετέχοντα υπήρχαν περίπου 500 μετρήσεις, κάτι που επέτρεψε στους ειδικούς να συνδέσουν τα επεισόδια άπνοιας με τις 24ωρες θερμοκρασίες του περιβάλλοντος, οι οποίες εξήχθησαν από μοντέλα κλιματικής πρόβλεψης. Πρόκειται για μία από τις πρώτες φορές που χρησιμοποιούνται δεδομένα από «consumer-grade» αισθητήρες για τόσο μεγάλης κλίμακας επιδημιολογική μελέτη.
Το βασικό εύρημα; Όσο ανεβαίνει η θερμοκρασία, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες εμφάνισης άπνοιας: σε παγκόσμιο επίπεδο, οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες (περίπου 27,3°C) συνδέονται με αύξηση 70% στις πιθανότητες σοβαρής αποφρακτικής άπνοιας ύπνου, σε σχέση με πιο δροσερές συνθήκες (περίπου 6,4°C). Κατά μέσο όρο, αυτό μεταφράζεται σε αύξηση περίπου 45% μέσα σε ένα εύρος συχνών θερμοκρασιών. Μάλιστα, το φαινόμενο αυτό παρατηρείται εντονότερα στις ευρωπαϊκές χώρες (2-3 φορές αυξημένος κίνδυνος), ενώ είναι λιγότερο έντονο σε περιοχές όπως η Αυστραλία (40-95% αύξηση) και οι Ηνωμένες Πολιτείες (10-40% αύξηση).
Κοιμόμαστε λιγότερο καλά σε έναν θερμότερο κόσμο
Ο επικεφαλής της έρευνας, Δρ. Bastien Lechat, ερευνητής στο FHMRI: Sleep Health του Πανεπιστημίου Flinders στην Αυστραλία, δήλωσε ότι «μας εξέπληξε το μέγεθος της σύνδεσης ανάμεσα στη θερμοκρασία και τη σοβαρότητα της άπνοιας ύπνου. Αυτή η μελέτη αναδεικνύει το κοινωνικό και οικονομικό βάρος που προκαλεί η αύξηση των περιστατικών λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη».
Οι ερευνητές δεν στάθηκαν μόνο στη μέτρηση των περιστατικών αλλά προχώρησαν και σε υπολογιστικά μοντέλα που εκτιμούν το γενικότερο αντίκτυπο στην κοινωνία. Υπολόγισαν τις απώλειες σε παραγωγικότητα, το οικονομικό κόστος αλλά και τα χρόνια ζωής με αναπηρία (disability-adjusted-life-years – DALYs). Η επιβάρυνση για το 2023 υπολογίστηκε σε 786.383 χρόνια ζωής με αναπηρία ή πρόωρο θάνατο, με οικονομικές απώλειες που ξεπερνούν τα 32 δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, εάν οι παγκόσμιες θερμοκρασίες αυξηθούν κατά 2°C ή περισσότερο, η επιβάρυνση από την άπνοια ύπνου θα αυξηθεί κατά 1,5 έως 3 φορές μέχρι το 2100. Αυτό θα σήμαινε διπλασιασμό έως και τριπλασιασμό του συνολικού κοινωνικού και οικονομικού κόστους της διαταραχής. Η μελέτη εκτιμά, επίσης, ότι η κλιματική αλλαγή έχει ήδη αυξήσει την επιβάρυνση των πασχόντων κατά 50% έως 100% από το 2000 έως σήμερα.
Η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας
Ένα από τα πιο σημαντικά σημεία της μελέτης αφορά το ποσοστό των ατόμων που πάσχουν από άπνοια ύπνου χωρίς να το γνωρίζουν. Ο Δρ. Lechat τονίζει πώς η μεγάλη διάδοση της αδιάγνωστης και χωρίς θεραπεία υπνικής άπνοιας επιδεινώνει ακόμα περισσότερο τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. «Η ενίσχυση των προγραμμάτων διάγνωσης και θεραπείας μπορεί να μειώσει σημαντικά το βάρος στην υγεία και την παραγωγικότητα που σχετίζεται με την αύξηση των θερμοκρασιών», επισημαίνει. Η έγκαιρη διάγνωση και διαχείριση της διαταραχής αναδεικνύεται σε κρίσιμη στρατηγική όχι μόνο για την υγεία των ατόμων αλλά και για τον περιορισμό των ευρύτερων κοινωνικών συνεπειών της υπερθέρμανσης.
Η μελέτη υπογραμμίζει την ανάγκη για άμεση δράση ενάντια στην κλιματική αλλαγή και την αυστηρή τήρηση των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού, με περιορισμό της ανόδου της θερμοκρασίας στον 1,5°C, ώστε να προστατευθεί η υγεία και η ποιότητα ύπνου του παγκόσμιου πληθυσμού.
Η ερευνητική ομάδα σκοπεύει να προχωρήσει στην ανάπτυξη παρεμβάσεων που θα εξετάζουν τρόπους προστασίας του ύπνου από τη θερμότητα αλλά και να εμβαθύνει στους φυσιολογικούς μηχανισμούς που εξηγούν γιατί η θερμοκρασία επηρεάζει τόσο έντονα την άπνοια. Οι επόμενες μελέτες τους θα επικεντρωθούν σε στρατηγικές μείωσης της επίδρασης της θερμοκρασίας στον ύπνο και στην αποκωδικοποίηση των βιολογικών μηχανισμών που ενώνουν τη θερμότητα με την αναπνευστική δυσλειτουργία όταν κοιμόμαστε.
Διαβάστε επίσης
Ύπνος: Oι έξυπνες πιτζάμες που «ξέρουν» αν κοιμόμαστε καλά
Υπνική άπνοια: Επηρεάζει αναπνοή, μυαλό και μνήμη – Δείτε πώς
