Η παχυσαρκία είναι μια ασθένεια που αναγνωρίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας από το 1997 και ορίζεται ως η «μη φυσιολογική και υπερβολική συσσώρευση λίπους που μπορεί να βλάψει την υγεία». Είναι μια πραγματική μάστιγα της κοινωνίας μας, διότι είναι μια πολύπλοκη ασθένεια που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους και αποτελεί σήμερα μία από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Εκτιμάται με το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), ο οποίος παρουσιάζει ευθεία συσχέτιση με την ποσότητα του σωματικού λίπους τόσο στα παιδιά, όσο και στους ενήλικες. Έτσι, στους ενήλικες το υπερβάλλον βάρος ορίζεται ως ΔΜΣ 25-30 kg/m2 και η παχυσαρκία ως ΔΜΣ ίσος ή μεγαλύτερος από 30 kg/m 2.
Η νοσογόνος παχυσαρκία είναι μία σοβαρή ασθένεια, που σημειώνει πρωτοφανή εξάπλωση τα τελευταία 30 χρόνια, λαμβάνοντας στις μέρες μας διαστάσεις πανδημίας. Ορίζεται ως η παρουσία ΔΜΣ άνω του 40 kg/m 2 ή άνω του 35 kg/m 2 με τουλάχιστον ένα συνοδό νόσημα (όπως σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, αρτηριακή υπέρταση, δυσλιπιδαιµία, μεταβολικό σύνδρομο, σύνδρομο υπνικής άπνοιας, αρθροπάθειες λόγω υπερβολικού βάρους). Αποτελεί ένα πρόβλημα με σοβαρές κοινωνικές και ψυχολογικές διαστάσεις και αφορά σε όλες τις ηλικίες και τις κοινωνικοοικονομικές τάξεις, τόσο των ανεπτυγμένων, όσο και των αναπτυσσόμενων χωρών, με σημαντικές συνέπειες για την παγκόσμια δημόσια υγεία.
Δυστυχώς, η Ελλάδα έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά νοσογόνου παχυσαρκίας στην Ευρώπη, τόσο στους ενήλικες, όσο και στους εφήβους και τα παιδιά. Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη εθνική μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2023, υπολογίζεται ότι το 37,9% των ενηλίκων στην Ελλάδα είναι υπέρβαροι, το 24,9% παχύσαρκοι, ενώ 41,2% παιδιών ηλικίας 10-12 ετών είναι παχύσαρκα ή υπέρβαρα. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν το μέγεθος του προβλήματος στη χώρα μας και προκαλούν μεγάλη ανησυχία για το μέλλον του πληθυσμού μας.
Πρόκειται για μία χρόνια πολυπαραγοντική νόσο, με τουλάχιστον 4 συνιστώσες:
- γενετική,
- ενδοκρινολογική,
- μικροβιοτική και
- ψυχολογική.
Οι συμπεριφορικές διαταραχές (διατροφικές, καθιστική ζωή) και οι διακρίσεις στις οποίες υπόκεινται οι ασθενείς αυτοί είναι περισσότερο επιβαρυντικοί παράγοντες παρά πραγματικές αιτίες, σε αντίθεση με τις τρέχουσες προκαταλήψεις. Επομένως, η θεραπεία της νοσογόνου παχυσαρκίας είναι δύσκολη, επειδή πρέπει να είναι πολυπαραγοντική και να εξετάζει το άτομο στο σύνολό του.
Γι’ αυτό το λόγο, ο ασθενής θα πρέπει να απευθυνθεί σε μία εξειδικευμένη ομάδα ιατρών γύρω από το θέμα της παχυσαρκίας, η οποία θα μπορέσει να του προσφέρει μία πλήρη διεπιστημονική παρακολούθηση από χειρουργούς, παθολόγους, διαβητολόγους, ενδοκρινολόγους, διατροφολόγους, ψυχολόγους και άλλες ειδικότητες, ακολουθώντας τις διεθνείς ισχύουσες πρακτικές γύρω από την αντιμετώπιση των υπέρβαρων ή ασθενών και της παχυσαρκίας.
Πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι το πιο σημαντικό μέτρο κατά της παχυσαρκίας είναι η πρόληψη, δηλαδή το να μη φτάσει κανείς εκεί. Η καλύτερη μέθοδος για να χάσει κάποιος
βάρος είναι αδιαμφισβήτητα η σωστή διατροφή και η φυσική άσκηση. Δυστυχώς, σε πολλές περιπτώσεις νοσογόνα παχύσαρκων ασθενών αυτά δεν είναι αρκετά ως μοναδικά μέτρα.
Επιστημονικές μελέτες των τελευταίων 10 ετών έχουν δείξει ότι σε περιπτώσεις που η αλλαγή διατροφικών συνηθειών, η φυσική άσκηση και η φαρμακευτική αγωγή αποβούν
άκαρπες ή δεν έχουν μακροχρόνιο αποτέλεσμα, τότε η μοναδική αποτελεσματική λύση κατά της παχυσαρκίας είναι η χειρουργική αντιμετώπιση. Ειδικά για ορισμένες υποκατηγορίες παχύσαρκων ασθενών, όπως είναι οι νοσογόνα παχύσαρκοι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, η χειρουργική επέμβαση όχι απλά ενδείκνυται, αλλά προτείνεται ως θεραπεία πρώτης εκλογής.
Έτσι, τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η χειρουργική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας είναι αρκετά δημοφιλής, ενώ γνωρίζουμε πια από έναν σημαντικό αριθμό επιστημονικών μελετών ότι αποτελεί τη μόνη αποτελεσματική μέθοδο μακροχρόνιας θεραπείας της νοσογόνου παχυσαρκίας, οδηγώντας σε απώλεια βάρους, στη θεραπεία των συνοδών παθήσεων, καθώς και στη μείωση του αριθμού των σοβαρών επιπλοκών και των θανάτων που σχετίζονται με τη νόσο. Επιπρόσθετα, είναι πια τεκμηριωμένο από επιστημονικές μελέτες ότι οι ασθενείς με νοσογόνο παχυσαρκία κινδυνεύουν περισσότερο από τις επιπλοκές της νοσογόνου παχυσαρκίας παρά από την βαριατρική επέμβαση. Αυτό γίνεται ακόμα πιο σαφές όταν ανατρέξει κανείς στη διαθέσιμη βιβλιογραφία και συνειδητοποιήσει ότι όταν οι βαριατρικές επεμβάσεις γίνονται από εξειδικευμένους χειρουργούς σε εξειδικευμένα κέντρα χειρουργικής παχυσαρκίας, τότε ο κίνδυνος διεγχειρητικής ή μετεγχειρητικής επιπλοκής είναι κάτω του 1%.
Πολύ σημαντική είναι και η σωστή επιλογή του βαριατρικού χειρουργείου που θα πραγματοποιηθεί. Σήμερα, δύο είναι οι δημοφιλέστερες και πιο αποτελεσματικές επεμβάσεις χειρουργικής νοσογόνου παχυσαρκίας:
- η επιμήκης γαστρεκτομή και
- η γαστρική παράκαμψη δύο αναστομώσεων.
Η επιμήκης γαστρεκτομή ή γαστρεκτομή δίκην «μανικιού» (Sleeve Gastrectomy) είναι μία σχετικά απλή επέμβαση, περιοριστικού τύπου, που περιλαμβάνει την εκτομή των 2/3 του όγκου του στομάχου (θόλου και σώματος), διαμορφώνοντας ένα γαστρικό σωλήνα ως προέκταση του οισοφάγου, ο οποίος διευρύνεται στην περιοχή του άντρου. Η αφαίρεση του θόλου και του μεγαλύτερου τμήματος του σώματος του στομάχου έχουν σαν αποτέλεσμα τη δραστική μείωση της γαστρικής χωρητικότητας. Συνεπώς, η αίσθηση κορεσμού – πληρότητας επέρχεται νωρίτερα με πολύ λιγότερη ποσότητα τροφής.
Η γαστρική παράκαμψη δύο αναστομώσεων (Roux-en-Y Gastric Bypass) είναι μία επέμβαση που αλλάζει την ανατομία του πεπτικού σωλήνα παρακάμπτοντας τμήμα του λεπτού εντέρου και οδηγεί σε σημαντική απώλεια βάρους μέσω περιοριστικής και δυσαπορροφητικής επίδρασης (επέμβαση «μεικτού» τύπου). Υπάρχουν κι άλλες επεμβάσεις κατά της νοσογόνου παχυσαρκίας που έχουν καλά αποτελέσματα, ενώ θα πρέπει να τονιστεί ότι όλες οι βαριατρικές επεμβάσεις γίνονται πλέον χρησιμοποιώντας τη λαπαροσκοπική μέθοδο (δηλαδή μέσω μικρών τομών). Η τελική επιλογή του τύπου του χειρουργείου θα πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένους χειρουργούς νοσογόνου παχυσαρκίας και με βάση τον ΔΜΣ και τα συνοδά νοσήματα του ασθενούς.
Ιδιαίτερο βάρος θα πρέπει επίσης να δίνεται στο να κατανοήσει ο ασθενής ότι η ζωή του θα αλλάξει πλήρως μετά από τη βαριατρική επέμβαση. Πρόκειται πραγματικά για μία καινούρια αρχή και για μία συναρπαστική πορεία προς μία νέα και όμορφη ζωή. Εδώ, και πάλι, ο ρόλος της διεπιστημονικής ομάδας είναι κρίσιμος, καθώς οι ασθενείς αυτοί θα πρέπει να έχουν μία μακροχρόνια παρακολούθηση, ιδανικά δια βίου. Η βαριατρική επέμβαση εγγυάται ότι η απώλεια βάρους θα είναι ταχύτατη και μεγάλη. Μετά τη χειρουργική επέμβαση, παρατηρείται σημαντική απώλεια βάρους, η οποία συνήθως συνεχίζεται για 12 με 24 μήνες. Ο ρυθμός απώλειας βάρους εξαρτάται από την ηλικία, το φύλο, το προεγχειρητικό πλεονάζον βάρος, τα συνοδά νοσήματα και την πειθαρχία του ασθενούς. Όσο μεγαλύτερο είναι το πλεονάζον βάρος του ασθενούς, τόσο σημαντικότερη είναι και η απώλεια βάρους ανά μήνα. Ένα χρόνο μετά το βαριατρικό χειρουργείο, οι ασθενείς χάνουν περισσότερο από το μισό του αρχικού πλεονάζοντος βάρους τους, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις, στον 1 με 1.5 χρόνο από το χειρουργείο το βάρος του ασθενούς πλησιάζει στο ιδανικό (με ενίοτε μια μικρή απόκλιση της τάξεως του 10-20%). Αξίζει να σημειωθεί πως, με τη βαριατρική επέμβαση, το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται, ενώ συγχρόνως αντιμετωπίζονται τα πολλαπλά συνοδά νοσήματα της παχυσαρκίας (όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η αρτηριακή υπέρταση, η υπνική άπνοια, η λιπώδης διήθηση του ήπατος κ.ά.) και μειώνεται ο κίνδυνος ανάπτυξης κάποιων μορφών καρκίνου.
Μετά τη χειρουργική επέμβαση, οι ασθενείς βλέπουν διαφορά στην καθημερινότητά τους, στην ψυχολογία τους, στον τρόπο που κινούνται και ντύνονται, κοιμούνται καλύτερα και ξυπνάνε πιο ξεκούραστοι. Παράλληλα, το γεγονός ότι αδυνατίζουν τους δίνει επιπλέον κίνητρο να συνεχίσουν την προσπάθεια. Μετά από 2 με 3 μήνες μπορούν να γυμνάζονται πιο εντατικά ενώ τρώνε σχεδόν τα πάντα σε μικρές ποσότητες. Μετά τα 2 χρόνια, η διατήρηση και η διαχείριση του βάρους βρίσκεται στα χέρια των ασθενών, οι οποίοι ιδανικά θα πρέπει να εξακολουθούν να παρακολουθούνται από τη διεπιστημονική ομάδα του κέντρου στο οποίο πραγματοποίησαν την επέμβαση.
Συνοψίζοντας λοιπόν, είναι πολύ σημαντικό οι ασθενείς που αποφασίζουν να προχωρήσουν σε ένα βαριατρικό χειρουργείο να απευθύνονται σε εξειδικευμένα Κέντρα
Χειρουργικής Νοσογόνου Παχυσαρκίας που διαθέτουν έμπειρους βαριατρικούς χειρουργούς και στελεχώνονται από μία πλήρη διεπιστημονική ομάδα που θα προσφέρει μία σωστή προεγχειρητική προετοιμασία και μετεγχειρητική παρακολούθηση στον ασθενή. Με αυτόν τον τρόπο, ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος της χειρουργικής επέμβασης, η μετεγχειρητική πορεία είναι ομαλή και το αποτέλεσμα όσον αφορά την απώλεια βάρους και την ίαση των συνοδών νοσημάτων της παχυσαρκίας είναι βέλτιστο και με διάρκεια στο χρόνο.
Οι επεμβάσεις που βάζουν φρένο σε παχυσαρκία και διαβήτη
Καρκίνος: Οι επεμβάσεις που μειώνουν τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου