Η έκθεση του ΟΟΣΑ «Health at a Glance 2025» φέρνει στο προσκήνιο ένα διαχρονικό αλλά συχνά υποτιμημένο ζήτημα: οι άνδρες εμφανίζουν σταθερά υψηλότερη θνησιμότητα, ενώ οι γυναίκες (αν και ζουν περισσότερο) αντιμετωπίζουν περισσότερα χρόνια με προβλήματα υγείας. Οι εν λόγω διαφορές αντανακλούν τόσο βιολογικές ιδιαιτερότητες όσο και διαφορετικούς τρόπους ζωής, πρόσβασης και συμπεριφοράς απέναντι στο σύστημα υγείας.
Η «ψαλίδα» στο προσδόκιμο ζωής
Σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ, οι γυναίκες ζουν περισσότερο από τους άνδρες. Το 2023, το προσδόκιμο ζωής ήταν κατά μέσο όρο 83,7 χρόνια για τις γυναίκες και 78,5 χρόνια για τους άνδρες, με μια διαφορά 5,2 ετών. Το εύρος της διαφοράς ποικίλλει σημαντικά: από περίπου 3 χρόνια σε χώρες όπως η Ολλανδία, έως 10,1 χρόνια στη Λετονία.
Στην Ελλάδα, η διαφορά παραμένει περί τα 5 με 6 χρόνια. Η επιβράδυνση στη μείωση των καρδιαγγειακών θανάτων την τελευταία δεκαετία έχει περιορίσει την ανοδική πορεία του προσδόκιμου ζωής, ειδικά στους άνδρες, φαινόμενο που δεν αφορά μόνο τη χώρα μας. Σε διεθνές επίπεδο, μόνο 8 χώρες είδαν τη «ψαλίδα» να ανοίγει περισσότερο, μεταξύ τους οι ΗΠΑ, το Μεξικό, η Λετονία και το Ισραήλ. Αντιθέτως, χώρες όπως η Λιθουανία κατάφεραν να μειώσουν τη διαφορά ακόμη και κατά 2 χρόνια.
Δύο διαφορετικοί δρόμοι προς την πρόωρη θνησιμότητα
Η ανάλυση των αιτιών θανάτου αποκαλύπτει έντονες διαφορές ανάμεσα στα φύλα. Από τη μία πλευρά, οι άνδρες «πληρώνουν το τίμημα της συμπεριφοράς και της έκθεσης σε κινδύνους». Πιο συγκεκριμένα, η πρόωρη θνησιμότητα καθορίζεται πρωτίστως από εξωγενή αίτια:
- 31% των πιθανών ετών ζωής που χάνονται (PYLL) οφείλεται σε αυτοκτονίες, ατυχήματα, βία και εργατικά συμβάντα.
- Έχουν περίπου 3 φορές υψηλότερους δείκτες πρόωρης απώλειας ζωής από εξωγενή αίτια σε σύγκριση με τις γυναίκες.
- Οι αυτοκτονίες είναι 2 έως 8 φορές συχνότερες στους άνδρες σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ.
Από την άλλη πλευρά, οι γυναίκες χάνουν περισσότερα χρόνια από καρκίνο, ο οποίος αποτελεί τη βασικότερη αιτία πρόωρης θνησιμότητας:
- 31% των χαμένων ετών ζωής πριν τα 75 λόγω καρκίνου.
- Στους άνδρες ο καρκίνος έρχεται τρίτος, μετά τα εξωγενή αίτια και τα καρδιαγγειακά.
- Ο καρκίνος του μαστού, του παχέος εντέρου και των ωοθηκών κυριαρχούν στις γυναίκες, ενώ στους άνδρες, ο καρκίνος του πνεύμονα, του ήπατος και του στομάχου είναι πολύ πιο συχνοί.
Αξιοσημείωτο αποτελεί το ότι οι άνδρες είναι 4,5 φορές πιθανότερο να αναπτύξουν και να πεθάνουν από καρκίνο του οισοφάγου σε σύγκριση με τις γυναίκες.
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα: Κυρίαρχη αιτία θανάτου και για τα δύο φύλα
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα συνεχίζουν να αποτελούν τη νούμερο 1 αιτία θανάτου τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες. Συνολικά, τα καρδιαγγειακά και τα νεοπλάσματα ευθύνονται για πάνω από το 50% των θανάτων και στα δύο φύλα. Οι αριθμοί είναι ενδεικτικοί της εικόνας: στους άνδρες, η καρδιαγγειακή θνησιμότητα ανέρχεται σε 319 θανάτους ανά 100.000, και στις γυναίκες 226 ανά 100.000. Οι διαφορές έχουν και βιολογικό υπόβαθρο, καθώς οι άνδρες αναπτύσσουν καρδιαγγειακά 5 με 10 χρόνια νωρίτερα, ενώ οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να υποστούν εγκεφαλικό επεισόδιο.
Οι γυναίκες ζουν περισσότερο, αλλά με περισσότερα χρόνια ασθένειας
Η μακροβιότητα των γυναικών έχει ένα παράδοξο: συνοδεύεται από περισσότερα χρόνια περιορισμένης λειτουργικότητας. Πιο αναλυτικά, μετά τα 60, οι γυναίκες ζουν 6,3 χρόνια με περιορισμούς, ενώ οι άνδρες 5. Έτσι, οι γυναίκες περνούν το 26% της ζωής τους με προβλήματα υγείας, έναντι 24% των ανδρών. Η κατάσταση επιβεβαιώνεται από τα αποτελέσματα των PaRIS surveys:
- οι γυναίκες δηλώνουν χειρότερη σωματική και ψυχική υγεία,
- μειωμένη κοινωνική λειτουργικότητα,
- χαμηλότερη ευεξία,
- υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης.
Παράγοντες κινδύνου: οι άνδρες εκτίθενται περισσότερο, οι γυναίκες επηρεάζονται διαφορετικά
Οι διαφορές στη νοσηρότητα σχετίζονται άμεσα με την καθημερινή συμπεριφορά. Αρχικά, οι άνδρες:
- Καπνίζουν πολύ περισσότερο (εκτός Ισλανδίας).
- Πίνουν σε διπλάσια συχνότητα (βαριά επεισοδιακή κατανάλωση αλκοόλ).
- Είναι συχνότερα υπέρβαροι.
- Τρώνε λιγότερα λαχανικά.
- Χρησιμοποιούν περισσότερο ναρκωτικές ουσίες.
Με τη σειρά τους, οι γυναίκες εμφανίζουν χαμηλότερα επίπεδα άσκησης σχεδόν σε όλες τις χώρες.
Η νέα εποχή των πολιτικών υγείας
Ο ΟΟΣΑ τονίζει ότι η αντιμετώπιση δεν μπορεί πλέον να στηρίζεται στη λογική της «ίσης μεταχείρισης», αλλά στη λογική της στοχευμένης προσέγγισης. Για τους άνδρες, προτεραιότητα αποτελούν: η πρόληψη καρδιαγγειακών, η αντιμετώπιση των θανάτων από εξαρτήσεις, τροχαία και αυτοκτονίες και η ενίσχυση υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Αντίστοιχα, για τις γυναίκες, η ενίσχυση του προσυμπτωματικού ελέγχου, η αντιμετώπιση των καθυστερημένων διαγνώσεων σε καρδιαγγειακά και η καλύτερη φροντίδα για χρόνιες μη θανατηφόρες παθήσεις που επιβαρύνουν την ποιότητα ζωής.
Διαβάστε επίσης
Οκτώ παράγοντες που μας κλέβουν χρόνια ζωής – Δεν σχετίζονται με προβλήματα υγείας
Μείωση κοινωνικών ανισοτήτων και καινοτομία, «καταλύτες» για το προσδόκιμο ζωής
Η Ελλάδα γερνάει, αλλά όχι καλά – Λιγότεροι, γηραιότεροι και χωρίς ποιότητα ζωής οι πολίτες
