Η στιγμή που κάποιος ολοκληρώνει μία απαιτητική θεραπεία, όπως η μάχη με τον καρκίνο ή η αποκατάσταση από σοβαρή ασθένεια, θεωρείται συχνά το «τέλος του δρόμου» και η αρχή μιας νέας ζωής. Ωστόσο, για πολλούς ανθρώπους αυτή η μετάβαση συνοδεύεται όχι από ανακούφιση, αλλά από άγχος, φόβο και συναισθηματική σύγχυση. Το φαινόμενο αυτό παραμένει παρεξηγημένο και υποτιμημένο, παρά το γεγονός ότι είναι συχνό και βαθιά ανθρώπινο.
«Έχοντας εργαστεί ως οικογενειακός γιατρός επί 40 χρόνια, έχω διαπιστώσει ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο που συχνά ξαφνιάζει τόσο τους ασθενείς όσο και τις οικογένειές τους: Μόλις ολοκληρωθεί μια θεραπεία – είτε για καρκίνο, είτε αποκατάσταση από ατύχημα, είτε για μια χρόνια πάθηση – αντί για ανακούφιση, εμφανίζεται το άγχος» αναφέρει χαρακτηριστικά ο οικογενειακός γιατρός και ειδικός στην ολοκληρωμένη φροντίδα Υγείας Dr. Wayne Jonas με άρθρο του στο Psychology Today.
Συχνά οι επιστήμονες θεωρούν την ανάρρωση ως μία ευτυχισμένη περίοδο. Ωστόσο, πολλοί ασθενείς κατακλύζονται από συναισθήματα που δεν περίμεναν. Το άγχος που συνοδεύει την ίαση αξίζει μεγαλύτερη προσοχή.
Όταν η ανάρρωση δεν μοιάζει με νίκη
Η JaNeesa είχε νοσηλευτεί με πνευμονία και μόλις επέστρεψε στην καθημερινότητά της. Ξαφνικά άρχισε να ξεσπά σε κλάματα χωρίς προφανή λόγο, είτε στο λεωφορείο είτε κάνοντας δουλειές στο σπίτι. Δεν μπορούσε να εξηγήσει γιατί ένιωθε έτσι.
Αυτό που βίωνε, και που πολλοί δεν γνωρίζουν μέχρι να το ζήσουν, είναι ότι η ανάρρωση από σοβαρή ασθένεια ή τραυματισμό μπορεί να φέρει μαζί με τη σωματική βελτίωση και έντονα αρνητικά συναισθήματα.
Η Lisa, μία 50χρονη στέλεχος μάρκετινγκ, περιέγραψε την εμπειρία της μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο: «Όσο καλύτερα ήμουν σωματικά, τόσο χειρότερα ένιωθα ψυχολογικά». Καθώς επέστρεφαν οι δυνάμεις της, συνειδητοποιούσε τι είχε συμβεί. «Συνειδητοποίησα ότι παραλίγο να πεθάνω. Και πως δεν θα είμαι ξανά ακριβώς όπως πριν».
Η αντίδραση της προσαρμογής
Η εμπειρία της Lisa και της JaNeesa είναι γνωστή ως «αντίδραση προσαρμογής» — μία ψυχολογική απόκριση σε σημαντικές αλλαγές ζωής, ακόμη και θετικές, όπως η ανάρρωση. Συχνά περιλαμβάνει άγχος, κατάθλιψη ή και τα δύο, καθώς ο ασθενής προσαρμόζεται σε μια νέα πραγματικότητα.
Η περίοδος αυτή εμπεριέχει πολλές προκλήσεις:
- Επεξεργασία τραύματος: Μία σοβαρή ασθένεια μπορεί να είναι τραυματική. Το σώμα και ο νους χρειάζονται χρόνο για να κατανοήσουν τι συνέβη. Το άγχος είναι φυσιολογικό μέρος αυτής της διαδικασίας.
- Διαχείριση αβεβαιότητας: Η ανάρρωση δεν είναι πάντα γραμμική. Υπάρχει φόβος επιπλοκών, υποτροπής ή ασαφούς πρόγνωσης—κάτι ιδιαίτερα δύσκολο για ανθρώπους που θέλουν να νιώθουν τον έλεγχο.
- Ανοικοδόμηση ταυτότητας: Όταν είσαι άρρωστος για μήνες ή και χρόνια, αποκτάς μια νέα ταυτότητα ως «ασθενής». Με την ανάρρωση, αυτή η ταυτότητα χάνεται, κάτι που μπορεί να βιωθεί ως απώλεια.
Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, σχεδόν οι μισοί ασθενείς που έχουν βιώσει σοβαρή ασθένεια αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη διατήρηση της σωματικής, ψυχικής και πνευματικής υγείας κατά την ανάρρωση. Πολλοί αναφέρουν κόπωση, αϋπνία και μειωμένη φυσική δραστηριότητα—συμπτώματα που προκαλούν αλλά και επιδεινώνουν το άγχος.
Η «σκιά» του φόβου επιστροφής
Οι επιζώντες καρκίνου γνωρίζουν καλά τον φόβο της υποτροπής. Κάθε πόνος, κάθε περίεργο σύμπτωμα ή επανέλεγχος πυροδοτεί ένα κύμα φόβου. Ο Marcus, δάσκαλος 58 ετών, δύο χρόνια μετά τη θεραπεία του, το περιγράφει ως «μία σκιά που ποτέ δεν φεύγει».
Αυτός ο φόβος δεν είναι παράλογος – είναι μία φυσική αντίδραση μετά από σοβαρή απειλή για την υγεία. Όμως μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα ζωής, πολύ καιρό μετά το τέλος της θεραπείας. Όπως λέει μία ογκολογική νοσηλεύτρια: «Το δυσκολότερο κομμάτι της επιβίωσης είναι να μάθεις να ζεις με την αβεβαιότητα».
Η απώλεια της «ταυτότητας του ασθενή»
Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, οι γιατροί που περιθάλπουν έναν ασθενή γίνεται αναπόσπαστο μέρος της ζωής του. Γατροί και νοσηλευτές γίνονται φίλοι, εμπιστοσύνη, στήριγμα. Η μετάβαση στην περίοδο μετά τη θεραπεία μπορεί να μοιάζει με χωρισμό.
Όπως εξομολογείται μία ασθενής: «Η γιατρός μου μου έσωσε τη ζωή. Ξέρει τα πάντα για μένα – το σώμα μου, τους φόβους μου, την οικογένειά μου. Το να ξεκινήσω με κάποιον καινούργιο μοιάζει με εγκατάλειψη, αν και ξέρω ότι είναι καλό σημάδι».
Ολιστική ιατρική
Αυτές οι εμπειρίες αναδεικνύουν τη σημασία της ολιστικής προσέγγισης. Η εμπειρία της ασθένειας και της ανάρρωσης είναι εξίσου σημαντική με τις εξετάσεις αίματος ή τις ακτινογραφίες.
«Όταν βλέπω ασθενείς με άγχος μετά τη θεραπεία, χρησιμοποιώ μία προσέγγιση που αποκαλώ HOPE — εστιάζοντας σε ό,τι τους δίνει σκοπό, σε ό,τι έχει σημασία τώρα, και γιατί θέλουν να είναι καλά» αναφέρει ο Dr. Wayne Jonas.
Ορισμένα ερωτήματα που μπορεί να βοηθήσουν:
- Υπάρχουν ακόμα σωματικά συμπτώματα που επιτείνουν το άγχος;
- Πώς έχει αλλάξει η καθημερινότητά σας ή ο ρόλος σας στην οικογένεια;
- Υπάρχει ιστορικό άγχους ή τραύματος που επηρεάζει την ανάρρωση;
- Τι μπορεί να χάνετε, τελειώνοντας τη θεραπεία;
Το νέο σημείο ισορροπίας
Αν βιώνετε άγχος στην πορεία της ανάρρωσης, να θυμάστε: τα συναισθήματά σας είναι φυσιολογικά. Δεν “κάνετε κάτι λάθος”, ούτε είστε αχάριστοι επειδή αισθάνεστε φόβο, θυμό ή θλίψη.
Η αντιμετώπιση του άγχους της ανάρρωσης περιλαμβάνει την ισορροπία ανάμεσα στην προσεκτική επιτήρηση της υγείας σας και την ελευθερία να ζείτε χωρίς να σας κυριεύει η ανησυχία.
Όπως είπε ένας επιζών: «Η ανάρρωση δεν είναι το να επιστρέψεις σε αυτό που ήσουν. Είναι το να γίνεις αυτό που είσαι τώρα—κάποιος που πέρασε κάτι δύσκολο και βρήκε έναν νέο δρόμο μπροστά του».
Διαβάστε επίσης
Άνοια: Το ιχνοστοιχείο που «θωρακίζει» τον εγκέφαλο – Η ιδανική ποσότητα
Ανάρρωση μετά από χειρουργείο: Έτσι θα μειώσουμε τις ημέρες παραμονής στο νοσοκομείο
Γερά οστά σε κάθε ηλικία – Ο φυσικοθεραπευτής προτείνει δυναμωτικές ασκήσεις
