Σε έναν κόσμο όπου η συναισθηματική υπερφόρτωση και η συνεχής πληροφορία φθείρουν τον νου και την προσοχή μας, οι πιο απλές, παραδοσιακές δραστηριότητες αποκτούν ξανά αξία. Κάποιοι τις βλέπουν ως «παλιομοδίτικες» ή «γιαγιαδίστικες», ωστόσο, η επιστήμη έρχεται να τις αποκαταστήσει: το πλέξιμο, το ράψιμο, η ξυλογλυπτική και άλλες χειροτεχνίες αποδεικνύονται πραγματικά πολύτιμα «εργαλεία» για την υγεία του εγκεφάλου.
Μπορεί μία απλή, χειρωνακτική συνήθεια να ενισχύσει τη μνήμη, να μειώσει το στρες και να καθυστερήσει τη γνωστική εξασθένηση; Η απάντηση είναι: ναι.
Ο ρυθμικός ήχος των βελονών. Η απαλότητα του νήματος στα δάχτυλα. Η ικανοποίηση της επανάληψης: πλέξε, ανάποδη, επανάλαβε.
Το πλέξιμο και άλλες λεγόμενες «γιαγιαδίστικες» ασχολίες επιστρέφουν δυναμικά — κυρίως χάρη στις νεότερες γενιές. Σύμφωνα με δεδομένα από την πλατφόρμα Eventbrite, η Gen Z δείχνει αυξημένο ενδιαφέρον για τις λεγόμενες «γιαγιαδίστικες» δραστηριότητες. Πίσω απ’ αυτή την τάση φαίνεται να βρίσκεται μία ανάγκη: η αποφόρτιση από την ψηφιακή κόπωση.
Όμως, δεν πρόκειται μόνο για νοσταλγία. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι αργές, απτικές δραστηριότητες, όπως το πλέξιμο, ενεργοποιούν περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη μνήμη, την προσοχή, τη λεπτή κινητικότητα — ενώ ταυτόχρονα ρυθμίζουν τα επίπεδα του στρες.
Πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος όταν πλέκετε
Σε αντίθεση με τον διαλογισμό ή τα παζλ, το πλέξιμο συνδυάζει λεπτό συντονισμό των χεριών, δημιουργικό σχεδιασμό και ρυθμική διμερή κίνηση. Όλα αυτά ενεργοποιούν διαφορετικά εγκεφαλικά συστήματα ταυτόχρονα. «Αυτού του τύπου η δημιουργικότητα βοηθά σε πολλαπλά επίπεδα», εξηγεί η Emily Sharp, ψυχοθεραπεύτρια στη Νέα Υόρκη.
Η εναλλαγή των χεριών —η λεγόμενη διμερής διέγερση— θυμίζει τεχνικές που χρησιμοποιούνται στην EMDR θεραπεία. Συνδέεται με μείωση της κορτιζόλης (ορμόνης του στρες), αύξηση σεροτονίνης και ντοπαμίνης, και βελτίωση της συναισθηματικής ισορροπίας.
Παράλληλα, ενισχύεται η λειτουργία του συστήματος ντοπαμίνης, κάτι που βελτιώνει τη συγκέντρωση και μπορεί να καθυστερήσει γνωστική φθορά που σχετίζεται με την ηλικία, σύμφωνα με τον νευρολόγο Alvaro Pascual-Leone του Harvard Medical School.
Αντίθετα με την έντονη, στιγμιαία διέγερση, το πλέξιμο προσφέρει μία πιο σταθερή και ήπια… ανταμοιβή. «Το ζητούμενο δεν είναι η υπερδιέγερση, αλλά η ήπια, συνεχής λειτουργία του εγκεφάλου», λέει ο Pascual-Leone.
Νέες δεξιότητες
Αν ήδη γνωρίζετε πώς να πλέκετε, συγχαρητήρια — αλλά μην επαναπαύεστε! Το όφελος για τον εγκέφαλο δεν έγκειται στην ίδια τη δραστηριότητα, αλλά στη διαδικασία της μάθησης. Όσο πιο καινούργιο και απαιτητικό είναι κάτι για το μυαλό, τόσο το καλύτερο. «Αν δεν έχετε ξαναπλέξει, τότε είναι ιδανικό», λέει ο Pascual-Leone. «Αν όμως είστε επαγγελματίας, το μυαλό σας δεν ζορίζεται πια».
Η μάθηση καινούριων δεξιοτήτων ενεργεοποιεί νέες νευρικές οδούς. Καθώς το πλέξιμο γίνεται οικείο, ο εγκέφαλος περνά σε μια «κατάσταση ροής», η οποία ξεκουράζει. Γι’ αυτό υπάρχει ένα τρικ… Να αλλάξετε το είδος της πρόκλησης: διαφορετικά σχέδια, νέες τεχνικές, ή ακόμα και εντελώς νέες δραστηριότητες.
Χειροτεχνίες και υγιής γήρανση
Η γνωστική φθορά ξεκινά πολύ πριν εμφανιστούν τα πρώτα σημάδια, λέει η γεροντολόγος Lakelyn Eichenberger. Οι χειροτεχνίες λειτουργούν σαν ένα είδος χαμηλού κινδύνου «νοητικής άσκησης» για τον εγκέφαλο. «Δραστηριότητες με τα χέρια και το μυαλό δημιουργούν μεγαλύτερη εγκεφαλική συνδεσιμότητα», λέει η Sharp.
Δεν είναι ανάγκη να καταφύγουμε σε εφαρμογές και «έξυπνα» παιχνίδια για τον εγκέφαλο. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ίσως να χρειαζόμαστε αυτά τα ψηφιακά μέσα μόνο και μόνο επειδή εγκαταλείψαμε τις φυσικές δραστηριότητες.
Παράλληλα με τα γνωστικά οφέλη, το πλέξιμο και παρόμοια χόμπι προσφέρουν κοινωνική αλληλεπίδραση και συναισθηματική σύνδεση. Ομαδικά μαθήματα ή κύκλοι χειροτεχνίας μειώνουν το αίσθημα μοναξιάς και ενισχύουν την ευεξία — ιδίως σε περιόδους μετάβασης, όπως η συνταξιοδότηση.
Σύμφωνα με έρευνες, τα άτομα που συμμετέχουν σε τέτοιες δραστηριότητες δηλώνουν πιο ευτυχισμένα, πιο υγιή και πιο ικανοποιημένα από τη ζωή, όπως αναφέρει το National Geographic.
Το κλειδί για την υγεία του εγκεφάλου ίσως δεν βρίσκεται σε περίπλοκες τεχνολογίες ή ειδικά προγράμματα εκπαίδευσης του νου. Μπορεί να βρίσκεται σε κάτι πολύ πιο απλό — σε εκείνη τη γωνιά της γιαγιάς, με τις βελόνες και τα νήματα. Αν θέλετε να διατηρήσετε το μυαλό σας ενεργό, ίσως είναι ώρα να θυμηθείτε ένα παλιό «μυστικό»: Διαλέξτε μία νέα πρόκληση για τα χέρια και το πνεύμα σας!
Διαβάστε επίσης
Γήρανση: Αυτό το απλό τεστ προβλέπει την πραγματική ηλικία και υγεία του εγκεφάλου
Το «θετικό» χαρακτηριστικό που βλάπτει τον εγκέφαλο – Μειώνει προσοχή, απόδοση και ενισχύει το άγχος
Ατμοσφαιρική ρύπανση: Αόρατη απειλή για τον εγκέφαλο – Νέα μελέτη προειδοποιεί
