Καρδιολογικός προσυμπτωματικός έλεγχος: Πότε και σε ποιους πρέπει να γίνεται

*Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Τσιούφης, Καθηγητής-Διευθυντής Α Καρδιολογικής Κλινικής ΕΚΠΑ, Ιπποκράτειο Γ.Ν.Α, Αντιπρόεδρος Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ

Η καρδιαγγειακή υγεία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες για τη γενική ευεξία και τη μακροζωία. Παρά την πρόοδο της ιατρικής, τα καρδιαγγειακά νοσήματα παραμένουν η πρώτη αιτία θανάτου στις περισσότερες χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου, αλλά και διεθνώς. Ο καρδιολογικός προσυμπτωματικός έλεγχος (screening) έρχεται να παίξει καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη, την έγκαιρη διάγνωση και την αποτελεσματική παρέμβαση πριν την εμφάνιση σοβαρών επιπλοκών.

Το ερώτημα, όμως, που απασχολεί τόσο τους ασθενείς όσο και τους ιατρούς είναι τριπλό: Πότε πρέπει να ξεκινά ο έλεγχος, πώς πραγματοποιείται και σε ποιους απευθύνεται;

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Κολπική μαρμαρυγή: Πόσο απειλητική είναι – Ποιος διατρέχει υψηλότερο κίνδυνο

Κολπική μαρμαρυγή: Έξι ερωτήσεις για τη συχνότερη αρρυθμία στον δυτικό κόσμο

Η σιωπηρή αρρυθμία «δολοφόνος» – Πολλοί αγνοούν ότι πάσχουν

Τι είναι ο καρδιολογικός προσυμπτωματικός έλεγχος;

Ο όρος «προσυμπτωματικός» αναφέρεται σε εξετάσεις που γίνονται σε άτομα χωρίς εμφανή συμπτώματα καρδιοπάθειας, με σκοπό την ανίχνευση πρώιμων βλαβών ή παραγόντων κινδύνου. Η αξία του έγκειται στην πρόληψη: πολλές καρδιακές παθήσεις, όπως η στεφανιαία νόσος, η καρδιακή ανεπάρκεια, η υπέρταση ή οι αρρυθμίες, μπορεί να εξελίσσονται «σιωπηλά» για χρόνια, μέχρι να εκδηλωθούν με έμφραγμα ή αιφνίδιο καρδιακό θάνατο. Ο έγκαιρος εντοπισμός προειδοποιητικών σημείων επιτρέπει έγκαιρη παρέμβαση με αλλαγή τρόπου ζωής ή φαρμακευτική αγωγή.

Πότε πρέπει να γίνεται ο έλεγχος;

Δεν υπάρχει μία ενιαία απάντηση για όλους, καθώς το πότε θα ξεκινήσει ο προσυμπτωματικός έλεγχος εξαρτάται από τη παρουσία των παραγόντων κινδύνου (υπέρταση, υψηλή χοληστερόλη, σακχαρώδης διαβήτης, παχυσαρκία, κάπνισμα) συμπεριλαμβανομένου του οικογενειακού ιστορικού και της ηλικίας. Ωστόσο, ορισμένες γενικές κατευθυντήριες γραμμές είναι οι εξής:

1. Στον γενικό πληθυσμό χωρίς ιδιαίτερους κινδύνους: Συνιστάται ένας πλήρης καρδιολογικός έλεγχος γύρω στην ηλικία των 40 ετών στους άνδρες και 45 ετών στις γυναίκες. Ο έλεγχος πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε 2-3 χρόνια, εφόσον δεν αναδειχθούν παθολογικά ευρήματα.
2. Σε άτομα με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο: Ο έλεγχος πρέπει να ξεκινά νωρίτερα, ακόμη και από την ηλικία των 25-30 ετών, όταν υπάρχουν οι εξής παράγοντες:
   Ιστορικό πρόωρου εμφράγματος ή αιφνιδίου θανάτου σε συγγενείς α’ βαθμού.
   Σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση ή δυσλιπιδαιμία.
   Παχυσαρκία και καθιστική ζωή.
   Κάπνισμα.
   Χρόνιο άγχος ή άλλοι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες.
3. Σε αθλητές και άτομα με αυξημένες απαιτήσεις σωματικού έργου: Ο καρδιολογικός έλεγχος είναι απαραίτητος πριν την ένταξη σε συστηματική άσκηση, ιδιαίτερα σε ανταγωνιστικά αθλήματα. Πολλά περιστατικά αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε νέους αθλητές θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί μέσω σωστού προληπτικού ελέγχου. Η κάρτα του αθλητή καλύπτει αυτή την αναγκαιότητα. Μερικά συχνά λάθη και παρανοήσεις όσο αφορά τον προληπτικό έλεγχο είναι τα κάτωθι. «Δεν έχω συμπτώματα, άρα δεν χρειάζομαι έλεγχο». Η αλήθεια είναι ότι πολλές καρδιοπάθειες εξελίσσονται χωρίς σημάδια για χρόνια. «Αν κάνω μια φορά εξετάσεις, αυτό είναι αρκετό». Ο έλεγχος πρέπει να επαναλαμβάνεται σε τακτά διαστήματα, καθώς ο κίνδυνος μεταβάλλεται με την ηλικία και τον τρόπο ζωής. «Η οικογένειά μου δεν είχε ποτέ καρδιοπάθεια, άρα είμαι ασφαλής». Αν και το οικογενειακό ιστορικό είναι σημαντικό, δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας. Η διατροφή, το στρες και οι καθημερινές συνήθειες παίζουν καθοριστικό ρόλο. Ουσιαστικά, όλοι οι ενήλικες θα ωφεληθούν από έναν βασικό προσυμπτωματικό έλεγχο, αλλά η συχνότητα και το βάθος των εξετάσεων καθορίζονται από τον κίνδυνο κάθε ατόμου.

Πώς πραγματοποιείται ο καρδιολογικός προσυμπτωματικός έλεγχος;

Ο έλεγχος δεν περιορίζεται σε μία μόνο εξέταση, αλλά αποτελεί συνδυασμό κλινικής εκτίμησης, και βασικών εξετάσεων που θα καθορίσουν και την αναγκαιότητα ή μη της διενέργειας περαιτέρω εξειδικευμένων εξετάσεων.

Η λήψη ιστορικού είναι θεμελιώδης όσο αφορά τη καταγραφή οικογενειακού ιστορικού καρδιοπαθειών, τους κλασικούς παράγοντες κινδύνου (κάπνισμα, διατροφή, άσκηση, επαγγελματικές συνθήκες) και τα προηγούμενα νοσήματα ή τη λήψη φαρμάκων και την απουσία συμπτωμάτων.

Η κλινική εξέταση με τη μέτρηση αρτηριακής πίεσης, καρδιακού ρυθμού, την ψηλάφηση περιφερικών σφύξεων και την ακρόαση καρδιάς και πνευμόνων μαζί με έλεγχο για οιδήματα ή σημεία καρδιακής ανεπάρκειας δίνει σημαντικές πληροφορίες.

Το Ηλεκτροκαρδιογράφημα αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του προσυνπτωματικού ελέγχου αφού μπορεί να αποκαλύψει αρρυθμίες, υπερτροφία του μυοκαρδίου ή ενδείξεις ισχαιμίας.

Οι βασικός εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει το Λιπιδαιμικό προφίλ (ολική χοληστερόλη, HDL/LDL, τριγλυκερίδια – και Lp(a) σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό πρώιμης στεφανιαίας νόσου), ηλεκτρολύτες, σάκχαρο αίματος ή και γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, ουρικό οξύ και εκτίμηση της νεφρικής λειτουργίας με τη κρεατινίνη ορού και τον ρυθμό σπειραματικής διήθησης.

Το Υπερηχοκαρδιογράφημα (Triplex καρδιάς) είναι πολύτιμη εξέταση αφού ελέγχει το μέγεθος των καρδιακών κοιλοτήτων, την κατάσταση των βαλβίδων και την αντλητική ικανότητα της καρδιάς.

Σε άτομα με αυξημένο κίνδυνο για αθηροσκληρωτική νόσο ή με ύποπτα ευρήματα από τον ανωτέρω βασικό έλεγχο και λαμβάνοντας υπόψιν τη διαθεσιμότητα του συστήματος, θα συσταθεί η διενέργεια μιας λειτουργικής δοκιμασίας ανίχνευσης ισχαιμίας του μυοκαρδίου (κατά προτίμηση με stress echo) ή η διενέργεια αξονικής στεφανιογραφίας. Σε περίπτωση παθολογικών ευρημάτων από τις ανωτέρω εξετάσεις στο ασθενή, θα συσταθει η διενέργεια κλασικής στεφανιογραφίας για πιθανή παρέμβαση με αγγειοπλαστική.

Σε άτομα με αρρυθμίες στο καρδιογράφημα μπορεί να συσταθεί 24ρη, 48ωρη ή 7 ημερών καταγραφή καρδιακού ρυθμού (Holter ρυθμού) και σε επιλεγμένες περιπτώσεις ηλεκτροφυσιολογικός έλεγχος.

Σε επιλεγμένα άτομα με παθολογικά ευρήματα από το καρδιογράφημα ή το υπερηχογράφημα μπορεί να συσταθεί μαγνητική τομογραφία καρδιάς που θα δώσει μοναδικές πληροφορίες για τη σύσταση του μυοκαρδιακού τοιχώματος.

Τα αποτελέσματα των εξετάσεων του προσυμπτωματικού έλέγχου πρέπει να συνοδεύονται από πρακτικές οδηγίες για:

• Διακοπή καπνίσματος.
• Υγιεινή διατροφή, πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, ψάρια και προϊόντα ολικής άλεσης.
• Συστηματική άσκηση, τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας έντασης την εβδομάδα.
• Έλεγχος βάρους και μείωση του σπλαχνικού λίπους.
• Διαχείριση άγχους μέσω τεχνικών χαλάρωσης, ύπνου και ισορροπίας εργασίας-ζωής.

Η επένδυση στον προληπτικό έλεγχο δεν αφορά μόνο την παράταση της ζωής, αλλά και τη βελτίωση της ποιότητάς της. Η καρδιά, άλλωστε, είναι το «κέντρο ελέγχου» του σώματος· αξίζει τη φροντίδα μας πριν προκύψουν προβλήματα.

Διαβάστε επίσης

Ασφαλιστήρια: Πώς καλύπτουν τα καρδιολογικά περιστατικά

Κολπική μαρμαρυγή: «Χτυπά» όλο και νεότερες ηλικίες – Οι παράγοντες κινδύνου

Κολπική μαρμαρυγή: Η βιταμίνη που μειώνει τον κίνδυνο πάνω από 30%