Όταν ακούμε για θανάτους από υπερβολική δόση φαρμάκων, οι περισσότεροι από εμάς φανταζόμαστε νέους ανθρώπους. Ωστόσο, νέα δεδομένα από την Ετήσια Έκθεση για το θέμα στην Αυστραλία δείχνουν μία ανησυχητική αύξηση στους θανάτους ηλικιωμένων από υπερβολική δόση, συγκριτικά με πριν από δύο δεκαετίες.
Από το 2001, οι ακούσιοι θάνατοι από υπερβολική δόση μειώθηκαν περίπου κατά ένα τρίτο στους ανθρώπους κάτω των 30 ετών. Ωστόσο, στα άτομα ηλικίας 50–59, οι θάνατοι τριπλασιάστηκαν, ενώ στους 60–69 σχεδόν διπλασιάστηκαν.
Η μέση ηλικία θανάτου από υπερβολική δόση αυξάνεται σταθερά εδώ και δύο δεκαετίες, ανεξάρτητα από τον τύπο της ουσίας.
Τα οπιοειδή παραμένουν η κύρια κατηγορία φαρμάκων που εμπλέκεται σε αυτούς τους θανάτους. Πρόκειται τόσο για παράνομα ναρκωτικά, όπως η ηρωίνη, όσο και για συνταγογραφούμενα παυσίπονα, όπως η οξυκωδόνη και η κωδεΐνη.
Σύμφωνα με την έκθεση, οι θάνατοι από οπιοειδή πλήττουν όλο και περισσότερο τους μεσήλικες και τους ηλικιωμένους, με τις πιο απότομες αυξήσεις από το 2001 να καταγράφονται στις ηλικίες 40–69 ετών.
Ενδεικτικά:
- Από το 2019 έως το 2023, περίπου το 1/3 των θανάτων από ηρωίνη αφορούσε άτομα ηλικίας 40–49 ετών (704 θάνατοι), ενώ 1 στους 5 ήταν ηλικίας 50–59 (451 θάνατοι).
- Στους θανάτους από φαρμακευτικά οπιοειδή, η πλειοψηφία αφορά άτομα άνω των 40 ετών. Πάνω από το 38% ήταν άτομα ηλικίας 50 και άνω.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Διαφορετική επίδραση με την ηλικία
Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία έχουν περισσότερα προβλήματα υγείας και λαμβάνουν περισσότερα φάρμακα, κάτι που αυξάνει τον κίνδυνο επικίνδυνων αλληλεπιδράσεων. Τα οπιοειδή, ειδικά όταν συνδυάζονται με αλκοόλ ή χάπια για τον ύπνο, μπορούν να προκαλέσουν βραδυκαρδία, αναπνευστική καταστολή και θάνατο από υπερβολική δόση.
Η γήρανση μειώνει επίσης την ηπατική και νεφρική λειτουργία, με αποτέλεσμα τα φάρμακα να συσσωρεύονται σε επικίνδυνα επίπεδα, ακόμα και σε δόσεις που παλαιότερα δεν προκαλούσαν παρενέργειες.
Κοινωνικό στίγμα και αόρατος κίνδυνος
Οι ηλικιωμένοι που κάνουν χρήση παράνομων ή μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων συχνά στιγματίζονται, γεγονός που τους αποτρέπει από το να ζητήσουν βοήθεια. Παράλληλα, οι γιατροί συχνά είναι λιγότερο πιθανό να ρωτήσουν έναν ηλικιωμένο για πιθανή χρήση ουσιών, όπως αναφέρουν σε άρθρο τους στο The Conversation η καθηγήτρια και Αναπληρώτρια Διευθύντρια, Κέντρο Έρευνας για τον Εθισμό στο Monash, στο Πανεπιστήμιο Monash, Suzanne Nielsen και η ερευνήτρια στο Εθνικό Ινστιτούτο Έρευνας για τα Ναρκωτικά του Πανεπιστημίου Curtin Tina Lam.
Η θεωρία της «γηράσκουσας γενιάς»
Πολλοί από αυτούς που πεθαίνουν στις ημέρες μας ξεκίνησαν χρήση ναρκωτικών τη δεκαετία του 1980 ή του 1990. Τώρα, καθώς γερνούν, αντιμετωπίζουν επιπλέον προβλήματα υγείας και λαμβάνουν περισσότερες φαρμακευτικές αγωγές, γεγονός που αυξάνει ακόμη περισσότερο τον κίνδυνο υπερβολικής δόσης.
Τι μπορεί να γίνει
Υπάρχουν αποδεδειγμένα αποτελεσματικές θεραπείες, (μεθαδόνη, βουπρενορφίνη), οι οποίες μειώνουν στο μισό τον κίνδυνο θανάτου από υπερβολική δόση.
Ωστόσο, η πρόσβαση παραμένει περιορισμένη λόγω κόστους, στίγματος και συγκεκριμένων πρωτοκόλλων (π.χ. καθημερινή επίσκεψη σε φαρμακείο για χορήγηση). Νεότερες αγωγές, όπως η μηνιαία χορήγηση, μπορούν να βελτιώσουν την πρόσβαση.
Παράλληλα, η ναλοξόνη, φάρμακο που αναστρέφει την υπερβολική δόση από οπιοειδή, είναι διαθέσιμη δωρεάν χωρίς συνταγή στην Αυστραλία. Υπάρχουν επίσης ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για ηλικιωμένους που χρησιμοποιούν οπιοειδή για την ανακούφιση του πόνου.
Η υπερβολική δόση φαρμάκων δεν είναι μόνο «πρόβλημα των νέων». Αντιθέτως, πλήττει ολοένα και περισσότερο τους μεσήλικες και τους ηλικιωμένους. Για να μειωθούν οι θάνατοι, τα συστήματα υγείας πρέπει να προσαρμοστούν στις ανάγκες αυτών των ομάδων, καταπολεμώντας το στίγμα, ενισχύοντας την πρόσβαση στις θεραπείες και εντάσσοντας την ενημέρωση για την ασφαλή λήψη φαρμάκων στην καθημερινή ιατρική φροντίδα.
Διαβάστε επίσης
Απώλεια βάρους χωρίς φάρμακα: Η μικροσκοπική τροφή που «παγιδεύει» το λίπος και αδυνατίζει
Ισχιαλγία: Πώς να απαλλαγείτε από τον πόνο που σας «κλειδώνει»
Αυτοκτονία: Αμφιλεγόμενη ουσία καταστέλλει τις αρνητικές σκέψεις σε 24 ώρες – Πώς θα χορηγείται
