Κάποιοι το ονομάζουν διαίσθηση: Μια αδιόρατη αίσθηση πως κάτι δεν πηγαίνει καλά. Ένα δυσάρεστο προαίσθημα. Τώρα, όμως, η επιστήμη έρχεται να επικυρώσει αυτό το συναίσθημα, αποκαλύπτοντας τι το πυροδοτεί.
Πιο συγκεκριμένα, η μελέτη του Πανεπιστημίου Waseda στην Ιαπωνία διαπίστωσε ότι τα άτομα με πρώιμα συμπτώματα κατάθλιψης εμφανίζουν λεπτές διαφορές στην έκφραση του προσώπου, που διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο τους αντιλαμβάνονται οι άλλοι — μερικές φορές μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα.
Τα «σιωπηλά» σημάδια της πρώιμης κατάθλιψης
Η έρευνα επικεντρώθηκε στην υποκλινική κατάθλιψη, η οποία περιγράφεται από ήπια συμπτώματα, που δεν πληρούν ακόμη τα κριτήρια για τη διάγνωση κατάθλιψης, αλλά δείχνουν μια τάση και υποδηλώνουν την πιθανότητα να αναπτυχθεί αργότερα. Χρησιμοποιώντας τόσο ανθρώπινες κρίσεις, όσο και ανάλυση υπολογιστή, η ομάδα ανακάλυψε ότι οι φοιτητές με αυτά τα πρώιμα συμπτώματα αξιολογήθηκαν ως λιγότερο εκφραστικοί, φυσικοί, φιλικοί και συμπαθητικοί σε σύγκριση με τους συμφοιτητές τους.
Είναι ενδιαφέρον ότι, ενώ οι εκφράσεις τους αποτυπώνονταν αλλοιωμένες, η ικανότητά τους να αξιολογούν τα πρόσωπα των άλλων παρέμενε ανέπαφη. Αυτό υποδηλώνει ότι η διαφορά δεν έγκειται στην αντίληψη, αλλά στην εξωτερική εκφραστικότητα.
Πώς ανακαλύφθηκε η σύνδεση
Στη μελέτη συμμετείχαν 127 Ιάπωνες φοιτητές που συμπλήρωσαν το Beck Depression Inventory-II (BDI-II). Οι φοιτητές με βαθμολογία 1-10 ταξινομήθηκαν ως υγιείς, ενώ εκείνοι με βαθμολογία 11-20 θεωρήθηκε ότι είχαν υποκλινική κατάθλιψη.
Η έρευνα διεξήχθη σε δύο στάδια:
- Στάδιο 1: 64 μαθητές ηχογράφησαν βίντεο 10 δευτερολέπτων με αυτοπαρουσίαση υπό πανομοιότυπες συνθήκες.
- Στάδιο 2: Ενάμιση χρόνο αργότερα, 63 άλλοι μαθητές παρακολούθησαν αυτά τα βίντεο χωρίς ήχο και αξιολόγησαν γρήγορα τα άτομα με βάση χαρακτηριστικά όπως φιλικότητα, ακαμψία και εκφραστικότητα.
Παράλληλα, τα βίντεο αναλύθηκαν χρησιμοποιώντας το OpenFace 2.0, ένα πρόγραμμα λογισμικού που ανιχνεύει τις κινήσεις των μυών του προσώπου, γνωστές ως μονάδες δράσης (AU). Από τις 18 πιθανές AU, 6 ξεχώρισαν ως πιο συχνές μεταξύ των φοιτητών με ήπια συμπτώματα κατάθλιψης.
Έξι κινήσεις του προσώπου που σχετίζονται με ήπια κατάθλιψη
Η ανάλυση του υπολογιστή αποκάλυψε ότι οι φοιτητές με υποκλινική κατάθλιψη παρουσίαζαν υψηλότερα ποσοστά των ακόλουθων μυϊκών κινήσεων:
✔ Ανύψωση εσωτερικού φρυδιού
✔ Ανύψωση άνω βλεφάρου
✔ Τέντωμα χειλιών
✔ Άνοιγμα χειλιών
✔ Πτώση σαγονιού
✔ Ρούφηγμα χειλιών
Πέντε από αυτές τις κινήσεις συσχετίζονταν έντονα με τις βαθμολογίες κατάθλιψης που ανέφεραν οι ίδιοι οι φοιτητές. Προηγούμενες μελέτες έχουν συνδέσει ορισμένα από αυτά τα μοτίβα με ένταση, δυσφορία και αναγκαστικά χαμόγελα, ενώ άλλα συμπίπτουν με εκφράσεις φόβου. Οι συγγραφείς υποθέτουν ότι η πρώιμη κατάθλιψη μπορεί να έχει βιολογικούς δεσμούς με τις αντιδράσεις φόβου, αν και αυτό παραμένει μια υπόθεση.
Ο ρόλος της κουλτούρας στην έκφραση
Οι ερευνητές υπογραμμίζουν ότι το πολιτισμικό πλαίσιο έχει σημασία. Έρευνες δείχνουν ότι οι πληθυσμοί της Ανατολικής Ασίας συχνά εμφανίζουν χαμηλότερη βασική εκφραστικότητα του προσώπου σε σύγκριση με τις δυτικές ομάδες. Αυτή η διαφορά μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο εκφράζονται και ερμηνεύονται τα σημάδια του προσώπου που σχετίζονται με την κατάθλιψη σε διαφορετικές κουλτούρες.
Προηγούμενα ευρήματα είχαν ήδη υποδείξει ότι τα άτομα με κλινική κατάθλιψη τείνουν να εκφράζουν λιγότερο θετικά συναισθήματα, όπως το γνήσιο χαμόγελο. Η νέα μελέτη υποδηλώνει ότι αυτή η μείωση μπορεί να ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, ακόμη και σε ήπια, υποκλινικά στάδια.
Μπορεί η ανάλυση του προσώπου να βοηθήσει στην ανίχνευση της κατάθλιψης;
Τα ευρήματα εγείρουν μια ενδιαφέρουσα πιθανότητα: Εάν τόσο οι άγνωστοι, όσο και τα προγράμματα υπολογιστών μπορούν να ανιχνεύσουν λεπτές διαφορές, τα αυτοματοποιημένα εργαλεία θα μπορούσαν κάποια μέρα να βοηθήσουν στον εντοπισμό ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο κατάθλιψης, αποτελώντας ένα πολύτιμο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης.
Ωστόσο, οι ερευνητές προειδοποιούν ότι η μελέτη είχε περιορισμούς, γι΄αυτό και η ερμηνεία των αποτελεσμάτων της χρειάζεται προσοχή. Για όσους βιώνουν ήπια συμπτώματα κατάθλιψης, η έρευνα υποδηλώνει ότι οι δυσκολίες τους μπορεί να είναι ορατές στους άλλους, ακόμη κι αν οι ίδιοι δεν το συνειδητοποιούν.
Αναγνωρίζοντας τα διακριτικά σημάδια
Αν και οι εκφράσεις του προσώπου από μόνες τους δεν μπορούν να διαγνώσουν την κατάθλιψη, ορισμένα μοτίβα μπορεί να είναι εμφανή στην οικογένεια και τους φίλους:
- Χαμόγελα που μοιάζουν εξαναγκαστικά ή δεν φτάνουν στα μάτια.
- Λιγότερη εκφραστικότητα κατά τη διάρκεια της συνομιλίας, ακόμη και όταν συζητούνται θετικά θέματα.
- Διακριτική ένταση στα φρύδια ή κινήσεις του στόματος που υποδηλώνουν δυσφορία.
Το πιο σημαντικό είναι να αναζητάτε ευρύτερες αλλαγές — όπως αλλαγές στον ύπνο, την όρεξη, την ενέργεια ή το ενδιαφέρον για δραστηριότητες — και όχι μεμονωμένες στιγμές.
Το συμπέρασμα
Αυτή η μελέτη υπογραμμίζει το παλιό ρητό που λέει ότι «τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής». Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, οι ερευνητές ποσοτικοποιούν πλέον αυτή τη σοφία. Ωστόσο, απαιτούνται μελέτες σε διαφορετικές κουλτούρες, ηλικιακές ομάδες και κλινικούς πληθυσμούς προτού αυτές οι γνώσεις μπορέσουν να εφαρμοστούν σε πραγματικά εργαλεία διαλογής.
Μέχρι τότε, το πιο αποτελεσματικό βήμα παραμένει απλό: Να δίνετε προσοχή, να δείχνετε ενδιαφέρον και να ενθαρρύνετε ανοιχτές συζητήσεις όταν κάποιος μοιάζει να μην είναι ο εαυτός του.
Διαβάστε επίσης
Αυτοκτονία: Αμφιλεγόμενη ουσία καταστέλλει τις αρνητικές σκέψεις σε 24 ώρες – Πώς θα χορηγείται
1 στους 5 εφήβους με σοβαρή ακμή αναπτύσσει συμπτώματα κατάθλιψης
Πιο καταθλιπτικοί όσοι γεννήθηκαν αυτή την εποχή του χρόνου – Θα εκπλαγείτε
