Φανταστείτε ότι είναι η πρώτη σας μέρα στη δουλειά και είναι η ώρα να μπείτε στην αίθουσα συσκέψεων, για να γνωρίσετε τους συναδέλφους σας. Με το που ανοίγετε την πόρτα, όμως, κάνετε εντύπωση για όλους τους λάθος λόγους: η μπλούζα σας πιάνεται στο πόμολο, χάνετε την ισορροπία σας και στα επόμενα δευτερόλεπτα βρίσκεστε στο πάτωμα. Όχι ακριβώς η πρώτη (καλή) εντύπωση που θα θέλατε να κάνετε.
Όλοι έχουμε κάποια παρόμοια ιστορία να διηγηθούμε, γεγονός που καθιστά το αίσθημα της ντροπής καθολικό, ενστικτώδες και παράξενα μεταδοτικό. Είναι αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν συναίσθημα αυτοσυνείδησης. Αυτό σημαίνει ότι εξαρτάται από την αντίληψη που έχουμε για τον εαυτό μας μέσα από τα μάτια των άλλων. Γι’ αυτό και το πλαίσιο έχει τη δική του σημασία: νιώθουμε πιο αμήχανα μπροστά σε άτομα των οποίων εκτιμούμε τη γνώμη ή που έχουν εξουσία.
Ωστόσο, ενώ η αμηχανία μπορεί να είναι δυσάρεστη, στην πραγματικότητα έχει εκπληκτικά κοινωνικά και ψυχολογικά οφέλη. Αυτά αναλύει η Δρ. Laura Elin Pigott, Ανώτερη Λέκτορας Νευροεπιστημών και Νευροαποκατάστασης, Υπεύθυνη Μαθημάτων στο Κολέγιο Υγείας και Επιστημών της Ζωής στο Πανεπιστήμιο London South Bank, με άρθρο της στο The Conversation.
Η κοινωνική δύναμη της ντροπής
Οι εξελικτικοί ψυχολόγοι πιστεύουν ότι η ντροπή αναπτύχθηκε ως μηχανισμός για να αναγνωρίζουμε τα λάθη μας και να παραμένουμε ενωμένοι ως ομάδα, να εκφράζουμε μεταμέλεια και να μειώνουμε τις συγκρούσεις μέσα στις ομάδες. Αυτό το ένστικτο πιθανώς βοήθησε προγόνους μας να παραμείνουν ενωμένοι, κάτι που ήταν ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή τους.
Μέχρι και σήμερα, οι άνθρωποι που δείχνουν αμηχανία θεωρούνταν πιο αξιόπιστοι και συνεργάσιμοι. Με αυτόν τον τρόπο, η ντροπή μπορεί να προκαλέσει την ενσυναίσθηση και τη συγχώρεση, ενισχύοντας τις σχέσεις και καθιστώντας μας πιο προσιτούς.
Επιπλέον, η ντροπή είναι μεταδοτική. Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε νιώσει αμηχανία για λογαριασμό κάποιου άλλου -τη λεγόμενη ετεροντροπή. Αυτό δείχνει πόσο βαθιά συντονισμένοι είναι οι κοινωνικοί μας εγκέφαλοι. «Συμπάσχουμε με την αμηχανία των άλλων, συχνά βιαζόμαστε να τους καθησυχάσουμε. Αυτή η ενσυναίσθηση βοηθά στη διατήρηση της αρμονίας και μπορεί επίσης να μας βοηθήσει να χτίσουμε σχέσεις με τους άλλους» εξηγεί η ειδικός.
Ακόμα, το αίσθημα της ντροπής μας βοηθά να διατηρήσουμε τους κοινωνικούς κανόνες και τις προσδοκίες. Πολλοί από αυτούς είναι άγραφοι και ανακαλύπτονται μόνο όταν τους παραβιάζουμε κατά λάθος, για παράδειγμα όταν συνειδητοποιούμε ότι έχουμε φορέσει ανάποδα την μπλούζα μας. Η αμηχανία μας σε αυτή την περίπτωση λειτουργεί ως εσωτερικός οδηγός, βοηθώντας μας να θυμόμαστε τα κοινωνικά λάθη και ενθαρρύνοντάς μας να συμμορφωνόμαστε με τις κοινές προσδοκίες – όχι από ντροπή, αλλά επειδή μας φαίνεται σωστό.
Τι γίνεται στον εγκέφαλο όταν νιώθουμε αμηχανία
Η ντροπή δεν προέρχεται από ένα συγκεκριμένο σημείο στον εγκέφαλο, αλλά από τη συνεργασία διαφόρων περιοχών που επεξεργάζονται σκέψεις, συναισθήματα και σωματικές αντιδράσεις. Ο μεσαίος προμετωπιαίος φλοιός εμπλέκεται στην αυτοανάλυση και στην αντίληψη του πώς μας βλέπουν οι άλλοι, ενώ συμβάλλει και στη διατήρηση κοινωνικών αναμνήσεων. Ο πρόσθιος φλοιός του προσαγωγίου ενεργοποιεί τη φυσιολογική απόκριση στο άγχος, όπως το κοκκίνισμα και η έντονη καρδιακή λειτουργία, και μας βοηθά να προσαρμόσουμε τη συμπεριφορά μας ώστε να αποφύγουμε μελλοντικά λάθη.
Η αμυγδαλή, ως κέντρο συναισθηματικού συναγερμού, καταγράφει τη συναισθηματική ένταση και ιδιαίτερα τον φόβο της κοινωνικής απόρριψης. Σε άτομα με κοινωνικό άγχος, παρατηρείται υπερδραστηριότητα της αμυγδαλής και υπολειτουργία του μεσαίου προμετωπιαίου φλοιού, οδηγώντας σε υπερβολικές αντιδράσεις και παρανοήσεις κοινωνικών καταστάσεων. Τέλος, η ινσούλα συμβάλλει στην ενστικτώδη επίγνωση των συναισθημάτων και των σωματικών αισθήσεων, ενισχύοντας την εμπειρία της αμηχανίας. Όλες αυτές οι περιοχές αλληλεπιδρούν στενά για να διαμορφώσουν τη συνολική εμπειρία της αμηχανίας.
Η αμηχανία μάς κάνει πιο ανθρώπινους
Τα ορατά σημάδια ντροπής, όπως το κοκκίνισμα ή το τραύλισμα, συχνά θεωρούνται σημάδια ειλικρίνειας και γενναιοδωρίας. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που δείχνουν παρόμοια γνωρίσματα κρίνονται πιο αξιόπιστοι και κοινωνικοί. Αντίστοιχα, πειράματα δείχνουν ότι είναι πιθανότερο να συγχωρήσουμε κάποιον που φαίνεται ντροπιασμένος παρά κάποιον που συμπεριφέρεται αδιάφορα.
Ο τρόπος με τον οποίο αντιδρούμε σε μια αμήχανη κατάσταση είναι επίσης σημαντικός για να μας βοηθήσει να μάθουμε από τις εμπειρίες μας. Πολλοί από εμάς γελάμε νευρικά όταν νιώθουμε αμηχανία. Αυτό αναδιαμορφώνει αποτελεσματικά το περιστατικό από απειλητικό σε αβλαβές και διασκεδαστικό στο μυαλό μας. Ωστόσο, ενώ η μέτρια ντροπή είναι υγιής και εποικοδομητική, ο υπερβολικός φόβος της μπορεί να γίνει επιβλαβής και να οδηγήσει σε κοινωνικό άγχος.
Συμπερασματικά, ενώ η αμηχανία είναι δυσάρεστη, αποτελεί μια υπενθύμιση ότι νοιαζόμαστε για τους άλλους και θέλουμε να ανήκουμε κάπου. Είναι μέρος αυτού που μας κάνει ανθρώπους. Έτσι, την επόμενη φορά που θα βιώσετε μια αμήχανη στιγμή, προσπαθήστε να το πάρετε με χιούμορ και να θυμάστε ότι αυτή η στιγμή μας βοηθά να μάθουμε και να συνδεθούμε.
Διαβάστε επίσης
Πότε είναι πιο γενναιόδωρη μια γυναίκα; Ο παράγοντας – έκπληξη που το μαρτυρά
Δέκα απλοί τρόποι να βρείτε την ευτυχία – Δοκιμάστε τους
Αυτό είναι το ελιξίριο της υγείας και της ευδαιμονίας – Δεν κοστίζει ούτε ένα ευρώ
