Η άνοια αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους φόβους της τρίτης ηλικίας. Δεν είναι, λοιπόν, περίεργο όταν δημοσιεύονται αναφορές που συσχετίζουν τις εμβοές – μία κατάσταση που επηρεάζει σχεδόν έναν στους πέντε ενήλικες – με αυξημένο κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης, η ανησυχία να γίνεται ακόμη πιο έντονη. Μάλιστα, πολλοί άνθρωποι φοβούνται περισσότερο την πιθανότητα άνοιας παρά το ίδιο το «βούισμα».
Ωστόσο, όσα συχνά ακούγονται ή γράφονται δημόσια και όσα δείχνουν τα επιστημονικά δεδομένα απέχουν σημαντικά. Οι διαθέσιμες μελέτες καταγράφουν συσχέτιση, αλλά όχι αιτιώδη σχέση μεταξύ εμβοών και άνοιας. Οι εμβοές δεν προκαλούν νευροεκφυλισμό, ούτε μιμούνται το κλινικό προφίλ της πραγματικής άνοιας.
- Μεγάλοι επιδημιολογικοί πληθυσμοί δείχνουν ότι οι άνθρωποι με εμβοές εμφανίζουν συχνότερα γνωστικές δυσκολίες. Αυτό όμως εξηγείται από άλλους παράγοντες που συχνά συνυπάρχουν, όπως:
- διαταραχές ύπνου
- χρόνιο στρες
- αυξημένη φλεγμονή
Αυτοί είναι οι πραγματικοί παράγοντες που επηρεάζουν την εγκεφαλική λειτουργία — όχι οι ίδιες οι εμβοές.
Επιπλέον, οι εμβοές δεν παρουσιάζουν χαρακτηριστικά άνοιας, όπως προϊούσα απώλεια μνήμης, πολυεπίπεδη εκτελεστική δυσλειτουργία ή σταθερή επιδείνωση με τον χρόνο.
Γιατί οι εμβοές «μοιάζουν» με γνωστική έκπτωση
Πολλοί ασθενείς με εμβοές αναφέρουν «θολούρα», δυσκολία συγκέντρωσης ή αίσθηση νοητικής κόπωσης. Αυτό που βιώνουν οι ασθενείς δεν είναι άνοια, αλλά συνέπεια ενός υπερφορτωμένου νευρικού συστήματος. Όταν ο ήχος είναι έντονος ή απρόβλεπτος, ο εγκέφαλος τον αντιμετωπίζει σαν πιθανή απειλή.
Έτσι ενεργοποιείται μηχανισμός:
- υπερ-εγρήγορσης
- συνεχούς παρακολούθησης
- αυξημένης νοητικής προσπάθειας
Η προσοχή είναι η «πύλη» όλων των γνωστικών λειτουργιών. Όταν δεσμεύεται από ένα εσωτερικό ερέθισμα, η σκέψη επιβραδύνεται και η μνήμη φαίνεται αδύναμη. Πρόκειται όμως για λειτουργική κόπωση, όχι δομική εκφύλιση.
Το χαρακτηριστικό γνωσιακό μοτίβο στην εμβοή
Σε νευροψυχολογικές δοκιμασίες, οι ασθενείς με εμβοές εμφανίζουν:
- δυσκολία στην εναλλαγή προσοχής
- μειωμένη ικανότητα διαχείρισης «παρεμβολών»
- ελαφρώς μειωμένη λεκτική ευχέρεια
Ωστόσο:
- η μνήμη παραμένει άθικτη,
- ο συνολικός γνωστικός έλεγχος είναι φυσιολογικός,
- τα τεστ άνοιας δείχνουν φυσιολογική επίδοση
Πρόκειται για μοτίβο που διαφέρει εντελώς από αυτό της άνοιας, όπου η πρώιμη και βαθμιαία απώλεια μνήμης είναι βασικό χαρακτηριστικό.
Ο ρόλος του άγχους, της υπερδιέγερσης και των διαταραχών ύπνου
Οι σοβαρές εμβοές λειτουργούν συχνά σαν μία μορφή «ακουστικής ημικρανίας», με αυξημένη νευρωνική διέγερση και δυσκολία ρύθμισης των αισθητηριακών ερεθισμάτων. Αυτό δημιουργεί την αίσθηση θολούρας και νοητικής δυσκαμψίας.
Παράλληλα, η αϋπνία που εμφανίζεται συχνά στους πάσχοντες μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα που μιμούνται την άνοια: βραδύτητα σκέψης, δυσκολία συγκέντρωσης και ευερεθιστότητα.
Αλλά εδώ βρίσκεται και η ουσία: Αν υπάρχει κάποιος παράγοντας που αυξάνει υπαρκτά τον κίνδυνο άνοιας, είναι ο κακός ύπνος — όχι οι εμβοές, όπως σημειώνει με άρθρο του στο Psychology Today οHamid Djalilian M.D. Καθηγητής Ωτορινολαρυγγολογίας και Νευροτολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια.
Τα καλά νέα: Oι γνωστικές αλλαγές είναι αναστρέψιμες
Όταν αντιμετωπίζονται οι παράγοντες που επιδεινώνουν τις εμβοές – όπως η υπερδιέγερση του νευρικού συστήματος, το στρες, η κακή ποιότητα ύπνου και η φλεγμονή – η γνωστική καθαρότητα συνήθως επανέρχεται.
Οι παρεμβάσεις που βοηθούν περιλαμβάνουν:
- βελτίωση ύπνου
- τεχνικές μείωσης άγχους
- ρύθμιση νευρωνικής διεγερσιμότητας
- πολυπαραγοντική αποκατάσταση
Καθώς ο εγκέφαλος σταθεροποιείται, οι εμβοές μειώνονται και η νοητική διαύγεια επανέρχεται.
Οι εμβοές μπορεί να επηρεάσουν την καθημερινότητα, αλλά δεν οδηγούν σε άνοια. Οι γνωστικές δυσκολίες που νιώθουν πολλοί ασθενείς είναι αποτέλεσμα υπερφόρτωσης, άγχους και διαταραγμένου ύπνου — όχι εκφυλισμού του εγκεφάλου. Με σωστή καθοδήγηση και ολιστική αντιμετώπιση, η θολούρα υποχωρεί και η ποιότητα ζωής βελτιώνεται σημαντικά.
Διαβάστε επίσης
Έξι απροσδόκητα προειδοποιητικά σημάδια άνοιας – Μην τα αγνοήσετε
Το εμβόλιο που προστατεύει από την άνοια – Μειώνει κατά 20% τον κίνδυνο σε μια επταετία
