Υπάρχουν στιγμές που το παιδί σας μοιάζει να έχει τον απόλυτο έλεγχο του σπιτιού; Όταν ένα «όχι» μοιάζει να φέρνει θύελλα και η καθημερινότητα περιστρέφεται γύρω από τις επιθυμίες και τις διαθέσεις του; Τότε ίσως έχετε να κάνετε με το φαινόμενο του παντοδύναμου παιδιού.
Ας το δούμε χωρίς ενοχές. Δεν είναι αποτέλεσμα «κακής» ανατροφής. Είναι όμως ένα σήμα που κάτι στη δυναμική της οικογένειας χρειάζεται επαναρρύθμιση.
Στο τέλος του άρθρου υπάρχει κάτι μοναδικό που θα σας βοηθήσει πολύ!
Τι είναι το παντοδύναμο παιδί;
Το παντοδύναμο παιδί είναι εκείνο που έχει καταλάβει (ή του έχει επιτραπεί να πιστεύει) ότι κρατάει τα ηνία της οικογένειας. Αποφασίζει τι θα φάει, πότε θα κοιμηθεί, πού θα πάτε και πώς θα νιώσετε.
Πίσω όμως από αυτή τη συμπεριφορά δεν κρύβεται «κακία», αλλά άγχος, φόβος εγκατάλειψης, ανάγκη για όρια και –παραδόξως– ανάγκη για ασφάλεια.
Η ψυχοδυναμική ματιά: Γιατί ένα παιδί αναλαμβάνει ρόλο εξουσίας;
Στην ψυχαναλυτική θεωρία, το φαινόμενο του παντοδύναμου παιδιού ερμηνεύεται ως αντιδραστική προσπάθεια ελέγχου σε ένα περιβάλλον που το παιδί βιώνει ως απρόβλεπτο ή αδύναμο. Αν ο γονέας αποσύρεται (συναισθηματικά ή πρακτικά), αν δυσκολεύεται να βάλει όρια, ή αν υπάρχει γονεϊκή ασυνέπεια, τότε το παιδί –συχνά ασυνείδητα– αναλαμβάνει τα ηνία.
«Αν δεν με κρατήσει κάποιος σταθερά, θα προσπαθήσω να κρατηθώ μόνος μου».
Η άλλη όψη: Το παντοδύναμο παιδί νιώθει βαθιά ανασφάλεια
Μοιάζει δυνατό, αλλά μέσα του υπάρχει χάος. Συχνά παρουσιάζει:
- Υπερένταση και δυσκολία χαλάρωσης
- Άγχος αποχωρισμού
- Δυσκολία στον ύπνο
- Ανησυχία για το τι σκέφτονται οι άλλοι
- Έντονη ανάγκη για έλεγχο του περιβάλλοντος
Το παιδί δεν αντέχει το αβέβαιο. Και αν ο ενήλικος δεν καθοδηγεί, εκείνο αναλαμβάνει – όχι από επιλογή, αλλά από φόβο.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Ας δούμε πέντε κλειδιά που μπορούν να κάνουν τη διαφορά:
Αναλάβετε την ηγεσία – ήρεμα και σταθερά
Το παιδί έχει ανάγκη να ξέρει ποιος είναι ο καπετάνιος. Όχι με αυταρχισμό, αλλά με ήρεμη σιγουριά.
Τι να πείτε: «Καταλαβαίνω ότι δεν σου αρέσει, αλλά είναι δική μου απόφαση και είναι για το καλό σου».
Μην μπαίνετε σε διαπραγματεύσεις όταν έχει ανάψει η φωτιά
Οι διαπραγματεύσεις την ώρα της κρίσης ενισχύουν το χάος. Μην εξηγείτε πολλά. Πρώτα βοηθήστε το παιδί να ηρεμήσει. Μετά, συζητάτε.
Τι να κάνετε: Χαμηλώστε τον τόνο της φωνής σας. Πάρτε βαθιά ανάσα. Κρατήστε το σώμα σας γειωμένο. Αυτό μεταφέρει σταθερότητα.
Επαναφέρετε ρουτίνες και τελετουργικά
Τα παιδιά χρειάζονται προβλεψιμότητα για να νιώσουν ασφαλή. Οι σταθερές ώρες φαγητού, ύπνου και παιχνιδιού μειώνουν την ανάγκη για έλεγχο.
Μικρή αρχή: Βάλτε ένα “ritual” πριν τον ύπνο – μια φράση, μια ιστορία, ένα φιλί.
Ενισχύστε την ενσυναίσθηση χωρίς υποταγή
Δείξτε ότι καταλαβαίνετε τα συναισθήματά του, αλλά παραμείνετε σταθεροί.
Παράδειγμα: «Ξέρω ότι ήθελες να δεις κι άλλο βίντεο. Είναι δύσκολο να σταματάς όταν διασκεδάζεις. Τώρα όμως είναι ώρα ύπνου».
Παρατηρήστε τις δικές σας αντοχές και φόβους
Πολλοί γονείς φοβούνται τη σύγκρουση. Ή φοβούνται μήπως «τραυματίσουν» το παιδί τους. Στην πραγματικότητα, τα όρια είναι η πιο βαθιά μορφή φροντίδας.
Κλείνοντας…
Το παντοδύναμο παιδί δεν είναι κακομαθημένο. Είναι ένα παιδί που προσπαθεί να βρει σταθερότητα μέσα από τον έλεγχο.
Όταν εσείς του δώσετε αυτή τη σταθερότητα, αρχίζει να χαλαρώνει, να εμπιστεύεται, να συνδέεται βαθύτερα.
Γιατί κάθε παιδί –ακόμα και το πιο «απαιτητικό» – δεν θέλει να είναι βασιλιάς.
Θέλει να είναι παιδί.
Διαβάστε επίσης
Γονείς: Πόσο να μας ανησυχήσει το παιδί που «βαριέται»; Ο ειδικός απαντά
Το μυστικό που ενισχύει τη συγκέντρωση και τη μάθηση διαρκεί μόνο 5′
* Η Δρ Λίζα Βάρβογλη είναι Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
