Η Παγκόσμια Ημέρα Οστεοπόρωσης, που εορτάζεται κάθε χρόνο στις 20 Οκτωβρίου, θεσπίστηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Οστεοπόρωσης (IOF) με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού και της επιστημονικής κοινότητας σχετικά με τη σημασία της πρόληψης, της έγκαιρης διάγνωσης και της σωστής αντιμετώπισης της νόσου. Η οστεοπόρωση χαρακτηρίζεται από μείωση της οστικής μάζας και διαταραχή της μικροαρχιτεκτονικής του οστού, με αποτέλεσμα την αυξημένη ευθραυστότητα και τον κίνδυνο καταγμάτων. Πρόκειται για μια σιωπηλή νόσο, καθώς συνήθως δεν παρουσιάζει συμπτώματα μέχρι να συμβεί ένα κάταγμα.
Παθοφυσιολογία και μηχανισμοί
Το οστό είναι ένας ζωντανός ιστός, που ανανεώνεται συνεχώς μέσω της ισορροπίας μεταξύ οστεοβλαστών (κυττάρων που σχηματίζουν νέο οστό) και οστεοκλαστών (κυττάρων που απορροφούν παλιό οστό). Με την πάροδο της ηλικίας, ιδίως μετά την εμμηνόπαυση στις γυναίκες, η ισορροπία αυτή διαταράσσεται, με αποτέλεσμα η οστική απορρόφηση να υπερβαίνει τη σχηματογένεση. Ο ρόλος των ορμονών, και ιδιαίτερα των οιστρογόνων, είναι καθοριστικός, καθώς μειώνουν τη δραστηριότητα των οστεοκλαστών και διατηρούν την οστική πυκνότητα. Η πτώση των οιστρογόνων μετά την εμμηνόπαυση επιταχύνει την απώλεια οστού.
Εκτός από τις ορμονικές αλλαγές, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν η κληρονομικότητα, η ανεπαρκής πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D, η έλλειψη σωματικής άσκησης, το κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, καθώς και η μακροχρόνια χρήση κορτικοστεροειδών. Ορισμένες παθήσεις, όπως ο υπερθυρεοειδισμός ή η ρευματοειδής αρθρίτιδα, μπορούν επίσης να επιταχύνουν τη διαδικασία απώλειας οστικής μάζας.
Επιδημιολογικά δεδομένα
Η οστεοπόρωση αποτελεί μείζον δημόσιο πρόβλημα υγείας παγκοσμίως. Σύμφωνα με τον IOF, υπολογίζεται ότι 1 στις 3 γυναίκες και 1 στους 5 άνδρες άνω των 50 ετών θα υποστούν οστεοπορωτικό κάταγμα κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Στην Ελλάδα, περίπου 700.000 γυναίκες πάσχουν από τη νόσο, ενώ ο αριθμός των καταγμάτων ισχίου αυξάνεται διαρκώς, ιδιαίτερα στον γηραιότερο πληθυσμό. Τα κατάγματα αυτά συνδέονται με αυξημένη θνησιμότητα, απώλεια αυτονομίας και υψηλό οικονομικό κόστος για τα συστήματα υγείας.
Διάγνωση και έλεγχος
Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας (BMD) μέσω της τεχνικής DEXA αποτελεί τη χρυσή μέθοδο για τη διάγνωση της οστεοπόρωσης. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ορίζει την οστεοπόρωση ως τιμή T-score ≤ -2,5. Επιπρόσθετα, η αξιολόγηση παραγόντων κινδύνου μέσω εργαλείων όπως το FRAX® μπορεί να υπολογίσει την πιθανότητα κατάγματος μέσα στα επόμενα 10 χρόνια, συνδυάζοντας κλινικά δεδομένα με τα αποτελέσματα της οστικής πυκνότητας.
Θεραπευτική προσέγγιση
Η αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης είναι πολυπαραγοντική και περιλαμβάνει τόσο μη φαρμακευτικές όσο και φαρμακευτικές παρεμβάσεις. Η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο: Eπαρκής πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της οστικής υγείας. Τροφές όπως τα γαλακτοκομικά, τα ψάρια, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και οι ξηροί καρποί συνιστώνται. Η σωματική άσκηση (ιδίως ασκήσεις με βάρη και ισορροπίας) βελτιώνει τη μυϊκή δύναμη και μειώνει τον κίνδυνο πτώσεων, ενώ η αποφυγή καπνίσματος και υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ είναι επίσης κρίσιμη. Στο φαρμακευτικό πεδίο, τα διφωσφονικά, οι εκλεκτικοί ρυθμιστές των οιστρογονικών υποδοχέων (SERMs), η τεριπαρατίδη και οι αναστολείς RANKL (όπως το denosumab) έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικοί στη μείωση του κινδύνου καταγμάτων. Η επιλογή θεραπείας εξαρτάται από το προφίλ κάθε ασθενούς, την ανοχή και το συνολικό καταγματικό κίνδυνο.
Η σημασία της πρόληψης
Η πρόληψη είναι το θεμέλιο της αντιμετώπισης της οστεοπόρωσης. Ξεκινά ήδη από την παιδική και εφηβική ηλικία, όταν επιτυγχάνεται η μέγιστη οστική μάζα. Η επαρκής πρόσληψη θρεπτικών συστατικών, η σωματική δραστηριότητα και η αποφυγή ανθυγιεινών συνηθειών μπορούν να καθυστερήσουν ή και να αποτρέψουν την εμφάνιση της νόσου αργότερα στη ζωή. Η τακτική ιατρική παρακολούθηση, ιδιαίτερα σε άτομα με παράγοντες κινδύνου, επιτρέπει την έγκαιρη διάγνωση και την έναρξη θεραπείας πριν από την εμφάνιση καταγμάτων.
Συμπέρασμα
Η οστεοπόρωση αποτελεί μια σιωπηλή αλλά ιδιαίτερα επιβαρυντική νόσο που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Η Παγκόσμια Ημέρα Οστεοπόρωσης υπενθυμίζει ότι η πρόληψη και η ενημέρωση είναι καθοριστικά όπλα στη μάχη κατά της νόσου. Μέσα από τη σωστή εκπαίδευση, την υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής και τη συστηματική ιατρική φροντίδα, μπορούμε να διαφυλάξουμε την οστική υγεία, να μειώσουμε τον κίνδυνο καταγμάτων και να διασφαλίσουμε μια καλύτερη ποιότητα ζωής σε κάθε ηλικία.
Διαβάστε επίσης
Γερά οστά σε κάθε ηλικία – Ο φυσικοθεραπευτής προτείνει δυναμωτικές ασκήσεις
Οστεοπόρωση: Πώς θα «χτίσουμε» γερά οστά – 5 τρόποι
Η «γυναικεία» πάθηση που απειλεί και τους άνδρες – Οι παράγοντες που εκτοξεύουν τον κίνδυνο