Η πρόσφατη Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά 2025, που δημοσιεύτηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για τα Ναρκωτικά (EUDA), περιγράφει ένα ταχύτατα μεταβαλλόμενο τοπίο στο πεδίο των ναρκωτικών ουσιών σε όλη την Ευρώπη, που οφείλεται στην παγκόσμια αστάθεια, την αλλαγή των ουσιών και του τρόπου χρήσης, αλλά και τα ανεπτυγμένα δίκτυα διακίνησης. Στη βάση δεδομένων από 29 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, η έκθεση αναδεικνύει μία νέα πραγματικότητα, όπου κυριαρχούν νέες ουσίες και απαιτούνται νέες προσεγγίσεις και στρατηγικός σχεδιασμός.
Τα τελευταία χρόνια, η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια αύξηση στα συνθετικά ναρκωτικά, όπως οι συνθετικές καθινόνες, τα νιταζένια και τα κανναβινοειδή. Τα νιταζένια έχουν συσχετιστεί με αυξημένα περιστατικά υπερδοσολογίας και ανιχνεύονται συχνά σε νοθευμένα φάρμακα. Παράλληλα, η έλλειψη ηρωίνης λόγω της απαγόρευσης καλλιέργειας οπίου στο Αφγανιστάν προκαλεί ανησυχίες για μετατόπιση της ζήτησης σε πιο επικίνδυνα εναλλακτικά συνθετικά ναρκωτικά. Η έκθεση επισημαίνει επίσης την ανησυχία για την αυξανόμενη χρήση κάνναβης και κοκαΐνης. Η χρήση κοκαΐνης συνεχίζει να αυξάνεται, όπως αποδεικνύεται και από τις κατασχέσεις ρεκόρ των 419 τόνων το έτος 2023. Αυτή η αύξηση αλλάζει τον τρόπο και τις διαδρομές διακίνησης ουσιών, ενώ παράλληλα τροφοδοτεί τη βία που σχετίζεται με τα ναρκωτικά σε όλη την ΕΕ.
Η χώρα μας αποτελεί κόμβο διέλευσης των ναρκωτικών ουσιών από την Ασία και Αφρική στην ΕΕ, ενώ παρουσιάζεται και πολυπλοκότητα στο μοτίβο χρήσης, με τα άτομα να κάνουν συχνά χρήση συνδυασμού οπιοειδών, διεγερτικών και συνταγογραφούμενων φαρμάκων, αυξάνοντας τον κίνδυνο υπερδοσολογίας και δυσκολεύοντας τη θεραπεία τους. Όλα τα παραπάνω, καθιστούν την παρακολούθηση και την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων ακόμα πιο σύνθετη και πολύπλοκη.
Η Ελλάδα δεν μένει θεατής στο μεταβαλλόμενο τοπίο των εξαρτήσεων, αντιθέτως, απαντά με έναν ριζικό και σύγχρονο μετασχηματισμό, τη θέσπιση του Εθνικού Οργανισμού Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ) – ενός ενιαίου δημόσιου φορέα, στον οποίο εντάσσονται όλοι οι μέχρι πρότινος εγκεκριμένοι φορείς απεξάρτησης, αναδιαρθρώνει το τοπίο των υπηρεσιών και επανακαθορίζει τη στρατηγική της χώρας μας. Πρόκειται για μία τομή, που σηματοδοτεί για πρώτη φορά τον σχεδιασμό και υλοποίηση μίας ενιαίας Εθνικής Στρατηγικής για τις εξαρτήσεις.
Ο ΕΟΠΑΕ, λειτουργώντας από τον Φεβρουάριο του 2025, θέτει στο επίκεντρο τον άνθρωπο – αντιμετωπίζοντας την εξάρτηση ως ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο και παράλληλα χρόνια νόσο, που απαιτεί συνεχή φροντίδα, διασύνδεση και αποστιγματισμό.
Η αντιμετώπιση των εξαρτήσεων δεν περιορίζεται μόνο στη θεραπεία. Η πρόληψη, η έγκαιρη παρέμβαση, η αποτοξίνωση, η κοινωνική επανένταξη, η εκπαίδευση και ενίσχυση δεξιοτήτων, η ενδυνάμωση του γονεϊκού ρόλου, η υποστήριξη στη μετάβαση σε αυτόνομες μορφές διαβίωσης και η προώθηση στην απασχόληση, αλλά και η υποστήριξη σε συνθήκες κρίσης, ακόμα και η αντιμετώπιση της αστεγίας, δημιουργούν σήμερα, ένα ολιστικό και ανθρωποκεντρικό μοντέλο θεραπείας.
Η εθνική στρατηγική στηρίζεται στον θεραπευτικό πλουραλισμό, τη θεραπευτική συνέχεια και την καθολική πρόσβαση χωρίς περιορισμούς, καλύπτοντας κάθε ανάγκη: από τη θεραπεία, με εύρος επιλογών ακόμη και μέσα σε σωφρονιστικά καταστήματα, μέχρι την κοινωνική και επαγγελματική επανένταξη του εξαρτημένου ατόμου. Με τον ΕΟΠΑΕ, για πρώτη φορά, η Ελλάδα αποκτά έναν ενιαίο σχεδιασμό και υλοποίηση πολιτικής για το σύνολο των εξαρτήσεων, από νόμιμες ή παράνομες ουσίες, και εθισμών (αλκοόλ, τζόγο, τυχερά παιχνίδια, διαδίκτυο), οι οποίοι μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά, όπως η απώλεια ελέγχου, η μείωση της λειτουργικότητας και η ακατανίκητη παρόρμηση για συνέχιση της συμπεριφοράς παρά τις αρνητικές συνέπειες.
Τα τελευταία χρόνια, ο αριθμός των ατόμων που πλήττονται από συμπεριφορικές εξαρτήσεις αυξάνεται συνεχώς. Εμφανίζονται συνεχώς νέες μορφές εθισμού τόσο στους εφήβους και νεαρούς ενήλικες, όσο και στους ενήλικες, που επηρεάζουν σοβαρά την κοινωνική, ακαδημαϊκή και επαγγελματική ζωή, μειώνοντας την ευημερία και την ποιότητα ζωής. Οι συμπεριφορικές εξαρτήσεις και εθισμοί αποτελούν πλέον βασική στόχευση της στρατηγικής του ΕΟΠΑΕ.
Ο ΕΟΠΑΕ δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην πρόληψη και την έγκυρη ενημέρωση της κοινότητας, αναπτύσσοντας μονάδες και υπηρεσίες πρόληψης σε κάθε Περιφερειακή Ενότητα, έχοντας ως πρωτεύοντα ρόλο την υλοποίηση στοχευμένων δράσεων σε σχολεία σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση, σε γονείς και μαθητικές κοινότητες για θέματα εξαρτήσεων. Παράλληλα, αξιοποιούνται σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία και διαδικτυακές πλατφόρμες για την ενημέρωση, συμβουλευτική υποστήριξη αλλά και ευαισθητοποίηση του κοινού. Με το Εθνικό Παρατηρητήριο για την πρόληψη και έγκαιρη παρέμβαση του ψηφιακού εθισμού, ένα έργο τομή στον τομέα των εξαρτήσεων, ο ΕΟΠΑΕ εστιάζει στην αντιμετώπιση του ψηφιακού εθισμού, με την ενσωμάτωση θεσμικών μέτρων, την ανάπτυξη σύγχρονων πρωτοκόλλων κι ενός οργανωμένου συστήματος έγκαιρης ανίχνευσης και παρατήρησης με δυνατότητα παραπομπής για συνεχή υποστήριξη.
Κοιτάζοντας μπροστά, η αληθινή καινοτομία δεν είναι μόνο στις υποδομές και τα εργαλεία, είναι στη συλλογική αλλαγή κουλτούρας. Στόχος μας είναι να χτίσουμε μια κοινωνία όπου η αποδοχή, η ισότητα και η στήριξη είναι αυτονόητες. Η Ελλάδα, με τον ΕΟΠΑΕ, πραγματοποιεί ένα τολμηρό μα συνάμα και απαραίτητο βήμα. Δημιουργεί ένα σύγχρονο, αποτελεσματικό και διαλειτουργικό δίκτυο υπηρεσιών απεξάρτησης, απαντώντας στις προκλήσεις του μεταβαλλόμενου τοπίου των εξαρτήσεων. Οφείλουμε ως χώρα μας να μην έχουμε αποκλεισμούς, γιατί κανένας άνθρωπος που δίνει τη μάχη του με την εξάρτηση δεν πρέπει να μένει μόνος του.
Διαβάστε επίσης
Γιατί εθιζόμαστε στη νικοτίνη – Τρεις φόβοι που μας εμποδίζουν να κόψουμε το κάπνισμα
Ο εθισμός που εξαπλώνεται με ταχύτατους ρυθμούς – Ποιοι είναι πιο ευάλωτοι
