Η πυρκαγιά στο Μάτι, μια από τις πιο θανατηφόρες στην ιστορία της Ευρώπης και η δεύτερη παγκοσμίως τον 21ο αιώνα, άφησε πίσω της όχι μόνο ανυπολόγιστες υλικές ζημιές και ανθρώπινες απώλειες, αλλά και ένα βαρύ, αόρατο ψυχικό φορτίο σε όσους τη βίωσαν. Ανάμεσα στους πιο ευάλωτους πληθυσμούς βρίσκονται τα παιδιά και οι έφηβοι, οι οποίοι λόγω της αναπτυξιακής τους φάσης και των ακόμη διαμορφούμενων ψυχικών μηχανισμών άμυνας επηρεάζονται ιδιαίτερα από τραυματικά γεγονότα μεγάλης έντασης.
Μια νεότερη ελληνική μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Child & Adolescent Trauma, φωτίζει πώς αυτό το τραυματικό γεγονός επηρέασε τους εφήβους που διέμεναν κοντά στην περιοχή, υπογραμμίζοντας το ισχυρό ψυχικό αποτύπωμα. Συγκεκριμένα, εξέτασε την επικράτηση μετατραυματικού στρες (PTSD), συναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών, καθώς και σοβαρών προβλημάτων ύπνου σε εφήβους 10 μήνες μετά την καταστροφή, εντοπίζοντας παράλληλα τους σχετικούς παράγοντες έκθεσης και τα κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά που συνέβαλαν σε αυτά.
Η έκθεση σε φυσικές καταστροφές έχει επανειλημμένα συνδεθεί με ένα ευρύ φάσμα αρνητικών επιπτώσεων στην ψυχική υγεία. Ιδιαίτερα τα παιδιά και οι έφηβοι είναι εξαιρετικά ευάλωτοι στις ψυχολογικές συνέπειες τέτοιων καταστροφικών συμβάντων.
Στην Ελλάδα, προηγούμενες έρευνες μετά από φυσικές καταστροφές έχουν δείξει υψηλά ποσοστά μετατραυματικού στρες, κατάθλιψης και άγχους σε παιδιά και εφήβους. Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν υπήρχαν δημοσιευμένες μελέτες που να εξετάζουν τις ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της πυρκαγιάς στο Μάτι για τους εφήβους -ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό κενό, δεδομένου του κρίσιμου ρόλου της εφηβείας στη διαμόρφωση της μελλοντικής ψυχικής υγείας και ανθεκτικότητας.
Η μελέτη
Θέλοντας να καλυφθεί αυτό το ερευνητικό κενό, οι Έλληνες ερευνητές διερεύνησαν σε βάθος τις μακροπρόθεσμες ψυχοκοινωνικές συνέπειες της πυρκαγιάς σε δείγμα 393 εφήβων από τη Νέα Μάκρη και τη Ραφήνα, ηλικίας 12–18 ετών, 10 μήνες μετά το συμβάν. Οι έφηβοι συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια, που αξιολογούσαν τα συμπτώματα του μετατραυματικού στρες, την ποιότητα του ύπνου, τις συναισθηματικές δυσκολίες, την κοινωνική υποστήριξη καθώς και την προσωπική τους εμπλοκή στην καταστροφή.
Κύρια ευρήματα
Μετά από τις στατιστικές αναλύσεις της ερευνητικής ομάδας, διαπιστώθηκε ότι:
- το 46,3% των εφήβων εμφάνιζαν επίπεδα μετατραυματικού στρες 10 μήνες μετά την πυρκαγιά.
- Τα αγόρια είχαν 42% μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης σε σύγκριση με τα κορίτσια.
- Ο τραυματισμός ενός αγαπημένου προσώπου ή η παγίδευσή του στη φωτιά αύξαναν τον κίνδυνο.
Παρόμοια είναι και τα αποτελέσματα σχετικά με την ποιότητα του ύπνου:
- Πριν την πυρκαγιά, το 21,3% είχε μέτρια ή σοβαρή αϋπνία.
- Μετά τη φωτιά, το ποσοστό ανήλθε σε 32,3%.
- Οι παράγοντες που αύξαναν τον κίνδυνο ήταν η προϋπάρχουσα αϋπνία -ο ισχυρότερος προγνωστικός παράγοντας, ο χωρισμός από γονέα κατά τη διάρκεια της φωτιάς, η ανησυχία για αγνοούμενο αγαπημένο πρόσωπο, δυσκολίες σε γενικό πλαίσιο και η ύπαρξη μετατραυματικού στρες.
- Μαθητές λυκείου είχαν περισσότερες πιθανότητες αϋπνίας από αυτούς του γυμνασίου.
Ένας προστατευτικός παράγοντας που μείωνε την ψυχολογική επιβάρυνση και τα προβλήματα ύπνου ήταν η κοινωνική υποστήριξη.
Τα ευρήματα υποδεικνύουν την ανάγκη για μακροπρόθεσμες ψυχολογικές παρεμβάσεις μετά από φυσικές καταστροφές, οι οποίες δεν θα εστιάζουν μόνο στα οξέα συμπτώματα, αλλά και στην αποκατάσταση υγιών μοτίβων ύπνου και καθημερινής λειτουργικότητας. Η ένταξη συστηματικών ελέγχων για PTSD και αϋπνία στο σχολικό περιβάλλον, καθώς και η ενίσχυση κοινοτικών δικτύων υποστήριξης, μπορούν να βοηθήσουν στον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων, σημειώνουν οι ερευνητές.
Η μελέτη με μια ματιά
- Η πυρκαγιά στο Μάτι είχε βαθιά και μακροχρόνια ψυχολογική επίδραση στους εφήβους.
- Σχεδόν 1 στους 2 εμφάνιζε συμπτώματα μετατραυματικού στρες μήνες αργότερα.
- Τα προβλήματα ύπνου επίσης αυξήθηκαν σημαντικά.
- Άμεσοι τραυματικοί παράγοντες, όπως τραυματισμός ή παγίδευση αγαπημένων, αύξησαν τον κίνδυνο.
- Η κοινωνική υποστήριξη φαίνεται κρίσιμη για την ψυχική ανθεκτικότητα.
- Απαιτούνται μακροχρόνιες, στοχευμένες παρεμβάσεις σε σχολεία και κοινότητες για θεραπεία και πρόληψη.
Συμπέρασμα
Η τραγωδία στο Μάτι άφησε βαθιές και παρατεταμένες ψυχολογικές συνέπειες στους εφήβους, που απαιτούν συστηματική υποστήριξη και μακροχρόνια φροντίδα.
Διαβάστε επίσης
Φόβοι και ανησυχίες: Μη διστάζετε να τα αντιμετωπίσετε – Το κόλπο των 4″ για να τα ξεπεράσετε
Διαταραχή μετατραυματικού στρες: Το απροσδόκητο διατροφικό συστατικό που προστατεύει
Το σώμα δεν ξεχνά: Τραύμα, η νέα πανδημία ψυχικής υγείας – Πώς αντιμετωπίζεται
