*Γράφει ο Ευάγγελος Μαναός, Φυσίατρος, Διευθυντής Τμήματος Φυσικής & Ιατρικής Αποκατάστασης, ΥΓΕΙΑ
Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ) είναι μία μη τραυματική εγκεφαλική βλάβη από απόφραξη (ισχαιμικό ΑΕΕ) ή από ρήξη των εγκεφαλικών αγγείων (αιμορραγικό ΑΕΕ) η οποία οδηγεί σε νευρολογικά ελλείμματα. Είναι η τρίτη κατά σειρά αιτία θνητότητας στις αναπτυγμένες χώρες και η πρώτη αιτία πρόκλησης αναπηρίας.
Περισσότεροι από 20.000 Έλληνες προσβάλλονται ετησίως από ΑΕΕ ενώ το 1/3 των ατόμων που επιβιώνουν μετά από 1 έτος εξακολουθούν να εξαρτώνται από τρίτους για την αυτοεξυπηρέτησή τους.
Η φυσιατρική προσέγγιση στην αποκατάσταση των προβλημάτων που προκύπτουν από τα ΑΕΕ είναι μείζονος σημασίας και απαιτεί απόκτηση εξειδικευμένης γνώσης όπως της νευρολογικής φυσικοθεραπείας που ενθαρρύνει την ανάκτηση της κίνησης και της λειτουργίας των ασθενών αυτών.
Η κατάσταση αυτή μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στον ασθενή και στην οικογένειά του, όπως:
- Απώλεια κινητικού ελέγχου και μυϊκής ισχύος (ημιπληγία ή ημιπάρεση)
- Διαταραχές κινητικού συντονισμού και ισορροπίας
- Διαταραχές αισθητικότητας
- Διαταραχές λόγου – επικοινωνίας (αφασία, δυσαρθρία)
- Διαταραχές στην κατάποση (δυσφαγία)
- Διαταραχές όρασης
- Γνωστικές- συναισθηματικές διαταραχές
- Αδυναμία χρήσης του άνω ή/ και του κάτω άκρου
- Απώλεια ελέγχου των σφιγκτήρων
- Αδυναμία αυτοεξυπηρέτησης στις δραστηριότητες καθημερινής ζωής όπως σίτιση, ένδυση, προσωπική υγιεινή κ.λ.π.
- Επιπλοκές όπως έλκη από πίεση, λοιμώξεις, σπαστικότητα, πόνος κ.ά.
Στόχοι Προγράμματος Αποκατάστασης:
- Καθορισμός εξατομικευμένου προγράμματος με βάση τη σοβαρότητα των ελλειμμάτων του ασθενούς
- Αναβάθμιση λειτουργικότητας ασθενούς
- Εκπαίδευση του ασθενούς και της οικογένειας σχετικά με την πάθηση και τις επιπλοκές της
- Αξιολόγηση του ασθενούς για χορήγηση κατάλληλων βοηθημάτων για τις μετακινήσεις και τις δραστηριότητες της καθημερινότητας
- Πρόληψη νέου ΑΕΕ με εκτίμηση των αμετάβλητων και των μεταβαλλόμενων παραγόντων κινδύνου
- Βελτίωση της φυσικής του κατάστασης
- Πρόληψη και θεραπεία των συνοδών παθήσεων
- Αντιμετώπιση επιπλοκών όπως η σπαστικότητα
- Ψυχολογική υποστήριξη
- Κοινωνική επανένταξη
Η φυσικοθεραπεία συνήθως εφαρμόζεται για 3 έως 6 μήνες μετά από ένα ΑΕΕ για τη βελτίωση/ αποκατάσταση της λειτουργικής κινητικότητας και της ισορροπίας του ασθενούς όπως και την επιστροφή του στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής. Σε κάθε περίπτωση πρέπει η κινητοποίηση να μη λαμβάνει χώρα πριν περάσουν 5 ώρες από το ΑΕΕ και περιλαμβάνει:
- αναπνευστική φυσικοθεραπεία με σκοπό την απομάκρυνση των βρογχικών εκκρίσεων για αποφυγή αναπνευστικών επιπλοκών
- σωστή θέση και στάση στο κρεβάτι για την πρόληψη εισρόφησης, αλλά και κατακλίσεων (σε συνεργασία με τους νοσηλευτές)
- εφαρμογή ναρθήκων και ειδικών μαξιλαριών που συμβάλλουν στην πρόληψη ρικνώσεων
- πραγματοποίηση ασκήσεων εύρους κίνησης στα άνω και κάτω άκρα του ασθενούς επί κλίνης για τη διατήρηση της τροχιάς των αρθρώσεων.
Σε ασθενείς που αγνοούν το πάσχον μισό του σώματός τους όλα τα ερεθίσματα πρέπει να δίνονται από την πάσχουσα πλευρά (η παραμονή συγγενών, η σίτιση, το κομοδίνο κ.τ.λ.).
Δίνεται σημασία αρχικά στις αναπνευστικές ασκήσεις, στην επανεκπαίδευση της καθιστής θέσης όπως και στην ενδυνάμωση του υγιούς μέρους του σώματος και του κορμού, ενώ συγχρόνως γίνονται οι ασκήσεις στο πληγέν μέρος του σώματος με σκοπό να σηκωθεί ο ασθενής στην καθιστή θέση και να καθίσει μόνος του χωρίς βοήθεια.
Στις ασκήσεις του κάτω άκρου προετοιμάζουμε το πληγέν μέλος για να δεχθεί βάρος στην επανεκπαίδευση της βάδισης. Στο άνω άκρο, η αποκατάσταση αποσκοπεί στην ανύψωση του βραχίονα χωρίς πόνο.
Ακολουθούν ασκήσεις ισορροπίας σε όρθια θέση με αλλαγές του κέντρου βάρους από το ένα πόδι στο άλλο. Στη συνέχεια ο ασθενής επανεκπαιδεύεται στη βάδιση (με τη βοήθεια του θεραπευτή ή/και βοηθημάτων) ο ανέβασμα και κατέβασμα σκάλας. Το ανέβασμα στη σκάλα γίνεται με το καλό πόδι και το κατέβασμα με το πληγέν πόδι.
Σημαντική είναι και η βελτίωση της αεροβικής ικανότητας του ασθενούς μέσω της χρήσης του ειδικού ποδηλάτου παθητικής κινητοποίησης, όπως και οργάνων γυμναστικής που συνδυάζουν ταυτόχρονη κίνηση των άνω και κάτω άκρων, για τα οποία υπάρχουν ειδικά πρωτόκολλα σταδιακής αύξησης έντασης των ασκήσεων. Ο κυλιόμενος διάδρομος χρησιμοποιείται μόνο εφόσον ο ασθενής μπορεί να σταθεί όρθιος έχοντας επαρκή ισορροπία και σταθερή βάδιση με ελάχιστη βοήθεια. Αποφεύγονται οι ασκήσεις με αντιστάσεις, ώστε να μην υπάρχει υπερβολική αύξηση της αρτηριακής πίεσης.
Μία από τις συχνότερες επιπλοκές που παρατηρούνται στους ασθενείς με ΑΕΕ είναι η σπαστικότητα που αποτελεί µία κινητική διαταραχή που προκαλεί συσπάσεις μυών (καμπτήρες των άνω άκρων, εκτίνοντες των κάτω άκρων) και διαταραχές του ελέγχου της στάσης εμποδίζοντας την αρμονία των κινήσεων, δυσκολεύοντας έτσι τη λειτουργικότητα των μελών του σώματος. Αντιμετωπίζεται με συγκεκριμένη φυσικοθεραπεία ανάσχεσης της σπαστικότητας και φαρμακευτικά με σκευάσματα από το στόμα και ενέσεις βοτουλινικής τοξίνης ενδομυϊκά.
Χρησιμοποιούνται επίσης τεχνολογικά μέσα όπως η βιολογική επανατροφοδότηση (biofeedback) και συσκευές εικονικής- επαυξημένης πραγματικότητας (VR- AR) για επανεκπαίδευση συγκεκριμένων μυϊκών ομάδων.
Η εργοθεραπεία επικεντρώνεται στη λειτουργική αποκατάσταση των προβλημάτων στο άνω άκρο με έμφαση στην επιτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων όπως το να καταφέρει ο ασθενής να ντυθεί μόνος του ή να είναι ανεξάρτητος στο μπάνιο του. Η λογοθεραπεία επικεντρώνει στις διαταραχές επικοινωνίας και κατάποσης μετά από ΑΕΕ.
Η αποκατάσταση δεν τελειώνει όταν ο ασθενής ολοκληρώσει μία νοσηλεία δεδομένου ότι συνήθως προκύπτουν ζητήματα ψυχολογικής υποστήριξης και κοινωνικής – εργασιακής επανένταξης οπότε οι ασθενείς ωφελούνται από τη συνεχιζόμενη θεραπεία και την κατά τακτά χρονικά διαστήματα επαναξιολόγησή τους.
Διαβάστε επίσης
Μικρό ή μίνι εγκεφαλικό επεισόδιο: Πόσο επικίνδυνο είναι – Τι πρέπει να γνωρίζουμε
Γιατί τα εγκεφαλικά εκδηλώνονται σε ολοένα και νεότερους – Η ειδικός εξηγεί
