Νέοι οδηγοί και smartphones. Ένας κακός συνδυασμός, που φαίνεται να επικρατεί στους δρόμους, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια τόσο των ίδιων, όσο και των γύρω τους. Σύμφωνα με νέα μελέτη, οι έφηβοι οδηγοί χρησιμοποιούν συχνά το κινητό τους καθώς οδηγούν, ξοδεύοντας, κατά μέσο όρο, πάνω από το 20% του χρόνου οδήγησης χαζεύοντας στην οθόνη του smartphone.
Η έρευνα διεξήχθη από εμπειρογνώμονες της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, του Νοσοκομείου Brigham and Women’s και του Virginia Tech και παρουσιάζει μια ανησυχητική εικόνα της απόσπασης της προσοχής των νέων οδηγών. Χρησιμοποιώντας ένα πρόσφατα αναπτυγμένο εργαλείο, που ονομάζεται Distracted Driving Belief Questionnaire (DDBQ), οι ερευνητές διερεύνησαν όχι μόνο πόσο συχνά οι έφηβοι χρησιμοποιούν τα τηλέφωνά τους κατά την οδήγηση, αλλά και γιατί το κάνουν – ακόμη κι όταν γνωρίζουν τους κινδύνους.
Μια βαθιά ριζωμένη συνήθεια πίσω από το τιμόνι
Τα ευρήματα είναι εντυπωσιακά: Κατά μέσο όρο, οι νέοι οδηγοί παραδέχθηκαν ότι κοιτάζουν το τηλέφωνό τους κατά το 21,1% της διάρκειας κάθε διαδρομής. Περισσότερο από το 1/4 αυτής της απόσπασης της προσοχής τους από την οδήγηση διαρκεί περισσότερο από 2 δευτερόλεπτα – ένα κρίσιμο όριο, που πενταπλασιάζει τον κίνδυνο ατυχήματος.
Το πιο ανησυχητικό είναι πως, παρ’ ότι γνωρίζουν τους κινδύνους, δεν εγκαταλείπουν την επικίνδυνη συνήθεια. Το ζήτημα, επομένως, δεν είναι η άγνοια, εξηγούν οι ερευνητές, προσθέτοντας ότι οι αποφάσεις των νέων οδηγών καθοδηγούνται από ένα σύνθετο μείγμα αντιληπτών οφελών και κοινωνικών πιέσεων.
Μέσα στο μυαλό των εφήβων: Γιατί διατηρούν μια επικίνδυνη συνήθεια
Για να κατανοήσουν καλύτερα τα κίνητρα που κρύβονται πίσω από την αφηρημένη οδήγηση, οι ερευνητές διεξήγαγαν συνεντεύξεις σε 20 μαθητές λυκείου. Η ψυχαγωγία αναδείχθηκε ως ο κυριότερος λόγος για τον οποίο οι έφηβοι χρησιμοποιούσαν τα τηλέφωνά τους κατά την οδήγηση (65%), ακολουθούμενος από την αποστολή μηνυμάτων (40%) και την πλοήγηση (30%).
Πολλοί συμμετέχοντες παραδέχθηκαν ότι η χρήση των τηλεφώνων τούς βοηθά να παραμένουν συνδεδεμένοι, να είναι παραγωγικοί ή απλώς να αποφεύγουν την πλήξη – ειδικά κατά τη διάρκεια διαδρομών ρουτίνας ή όταν δεν έχουν παρέα στο αυτοκίνητο. Ωστόσο, αναγνώρισαν επίσης τους κινδύνους που συνοδεύουν αυτή τη συνήθεια, όπως η μειωμένη προσοχή στους δρόμους, η περιορισμένη ορατότητα και η αυξημένη πιθανότητα σύγκρουσης και ατυχημάτων.
Οι κοινωνικές νόρμες και αντιλήψεις έχουν μεγαλύτερη σημασία από τις προειδοποιήσεις
Ένα από τα πιο αποκαλυπτικά ευρήματα της μελέτης ήταν ο ρόλος της συμπεριφοράς των συνομηλίκων. Οι έφηβοι επηρεάζονταν λιγότερο από αυτό που πίστευαν ότι οι άλλοι περιμένουν από αυτούς και περισσότερο από αυτό που πίστευαν ότι οι άλλοι κάνουν στην πραγματικότητα.
Αυτό το χάσμα μεταξύ των προσωπικών αξιών και των κοινωνικών κανόνων μπορεί να οδηγήσει σε μια επικίνδυνη αποσύνδεση. Ακόμη κι όταν οι έφηβοι γνωρίζουν ότι η απόσπαση της προσοχής είναι λανθασμένη κι επικίνδυνη, η αντίληψη ότι «όλοι το κάνουν» συχνά υπερτερεί της λογικής τους.
«Η απόσπαση της προσοχής κατά την οδήγηση αποτελεί σοβαρή απειλή για τη δημόσια ασφάλεια και είναι ιδιαίτερα ανησυχητική για τους νέους οδηγούς», δήλωσε η επικεφαλής συγγραφέας δρ. Rebecca Robbins του Brigham and Women’s Hospital. «Δε θέτει σε κίνδυνο μόνο τον οδηγό, αλλά και όλους όσοι κυκλοφορούν στο δρόμο».
Η μελέτη αμφισβητεί, επιπλέον, την αποτελεσματικότητα των παραδοσιακών εκστρατειών οδικής ασφάλειας, που βασίζονται αποκλειστικά σε τακτικές εκφοβισμού ή νομικά αποτρεπτικά μέσα, υποστηρίζοντας πως έχουν αποτύχει στην πράξη να αλλάξουν τις επικίνδυνες συνήθειες. Οι έφηβοι κατανοούν ήδη ότι η απόσπαση της προσοχής στην οδήγηση είναι επικίνδυνη. Αυτό που λείπει είναι η αλλαγή των πεποιθήσεων και των στάσεων που οδηγούν εξαρχής στη συμπεριφορά αυτή, τονίζουν οι ερευνητές.
Οι ίδιοι πιστεύουν ότι επιτυχημένες θα είναι οι παρεμβάσεις που απευθύνονται άμεσα στα αντιληπτά οφέλη της χρήσης του τηλεφώνου, όπως η παραγωγικότητα ή η κοινωνική σύνδεση, προσφέροντας ασφαλέστερες εναλλακτικές.
Μια ολιστική προσέγγιση για μεγαλύτερη οδική ασφάλεια
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σχέση μεταξύ ύπνου και οδηγικής συμπεριφοράς, που διαπίστωσε η μελέτη. Ειδικότερα, οι έφηβοι που ανέφεραν ότι κοιμούνται αρκετά ήταν λιγότερο πιθανό να χρησιμοποιήσουν το τηλέφωνό τους κατά την οδήγηση, γεγονός που υποδηλώνει μια σχέση μεταξύ της γενικής ευεξίας και των επικίνδυνων συμπεριφορών κατά την οδήγηση. Αυτό υποδηλώνει ότι οι ευρύτερες παρεμβάσεις στον τομέα της υγείας -όπως η προώθηση των καλών συνηθειών ύπνου- θα μπορούσαν να διαδραματίσουν έναν απροσδόκητα σημαντικό ρόλο στην προώθηση της οδικής ασφάλειας.
Τα ευρήματα αυτά δημοσιοποιούνται σε μια εποχή που τα τροχαία δυστυχήματα εξακολουθούν να αποτελούν μία από τις κυριότερες αιτίες θανάτου, ιδίως στους νέους, υπογραμμίζοντας ότι η επίγνωση των κινδύνων της αφηρημένης οδήγησης δεν είναι αρκετή για να αποτρέψει τους οδηγούς να υιοθετούν επικίνδυνες συμπεριφορές. Για να επιτευχθεί ουσιαστική αλλαγή, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η απόσπαση της προσοχής των εφήβων δεν είναι απλώς μια απερίσκεπτη συμπεριφορά – είναι συχνά μια συνειδητή επιλογή, που έχει τις ρίζες της στην κοινωνική επιρροή και στις στρεβλές πεποιθήσεις σχετικά με τον προσωπικό κίνδυνο και την ανταμοιβή.
Μόνο με την αντιμετώπιση αυτών των βαθύτερων ψυχολογικών παραγόντων μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα μειώσουμε τη χρήση του τηλεφώνου πίσω από το τιμόνι – και θα κάνουμε τους δρόμους ασφαλέστερους για όλους.
Διαβάστε επίσης
Υψηλές θερμοκρασίες: Τι πρέπει να προσέχουμε στην οδήγηση σε συνθήκες καύσωνα
Σχεδόν οι μισοί Έλληνες οδηγοί έχουν οδηγήσει μεθυσμένοι – Έρευνα αποκαλύπτει
Η σύγχρονη συνήθεια που έχει αυξήσει κατά 800% τους τραυματισμούς πεζών
