Η αυξημένη συναισθηματική φόρτιση, η θλίψη, η επιθετικότητα και οι παρορμητικές αντιδράσεις σε ψυχικά ευάλωτους εφήβους συνδέονται με τον παρατεταμένο χρόνο έκθεσης σε ψηφιακά μέσα -ιδίως με την παθητική κατανάλωση περιεχομένου, γνωστή ως «scrolling». Αυτό το εύρημα αποτελεί κεντρικό άξονα μιας πρόσφατης μελέτης στο Computers in Human Behavior που πραγματοποιήθηκε από επιστήμονες του Δυτικού Πανεπιστημίου του Καναδά, η οποία φωτίζει τις επιπτώσεις της σύγχρονης ψηφιακής ζωής στην ψυχική υγεία των εφήβων.
Η μελέτη που διεξήχθη σε 580 εφήβους ηλικίας 12 έως 17 ετών από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά, καταγράφει μια πραγματικότητα, όπου η αλληλεπίδραση με τις οθόνες έχει ενσωματωθεί πλήρως στην καθημερινότητα των νέων. Παρόλο που μόνο 9% των συμμετεχόντων ανέφερε προϋπάρχουσες ψυχικές ή νευροαναπτυξιακές δυσκολίες (όπως ΔΕΠΥ ή αυτισμός), περίπου το 45% των εφήβων, χωρίς τέτοιο ιστορικό, εμφάνισε άγχος.
«Είναι πολύ υψηλότερο από αυτό που θα περιμέναμε να δούμε. Πριν από την πανδημία του κορωνοϊού, τα ποσοστά άγχους στους εφήβους κυμαίνονταν μεταξύ 8% – 15%. Τώρα, βλέπουμε σχεδόν τους μισούς να αναφέρουν αυξημένο άγχος, κάτι που είναι ανησυχητικό και απαιτεί άμεση ανταπόκριση» δήλωσε η καθηγήτρια Δρ. Emma Duerden, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας και κάτοχος της Έδρας Έρευνας του Καναδά στις Νευροεπιστήμες και τις Μαθησιακές Δυσκολίες.
Η εργασία διήρκησε εννέα μήνες και βασίστηκε σε δομημένα ερωτηματολόγια, μέσω των οποίων καταγράφηκαν πληροφορίες για τη χρήση οθονών (καθημερινές και σαββατοκύριακα), την ψηφιακή συμπεριφορά (συχνότητα, χρόνος χρήσης, παθητικό scrolling, ανάρτηση περιεχομένου), τα δημογραφικά στοιχεία, τις προϋπάρχουσες ευπάθειες, καθώς και τις συναισθηματικές και συμπεριφορικές δυσκολίες των συμμετεχόντων.
Περισσότερο από τους αριθμούς μετρά ο τρόπος χρήσης
Η υπέρβαση των δύο ωρών ημερήσιας χρήσης οθόνης τις καθημερινές συσχετίστηκε με διπλάσιες πιθανότητες εμφάνισης άγχους και τετραπλάσιο κίνδυνο για σοβαρές συναισθηματικές και συμπεριφορικές δυσκολίες, επιβεβαιώνοντας ότι οι συστάσεις των φορέων δημόσιας υγείας δεν είναι απλώς ενδεικτικές αλλά κρίσιμες για την πρόληψη ψυχικών προβλημάτων. Μόνο το 31% των εφήβων πληρούσε αυτό το όριο τις καθημερινές -ποσοστό που έπεφτε στο 14% τα Σαββατοκύριακα.
Όμως, δεν είναι μόνο ο χρόνος που μετρά. Η ποιότητα της ψηφιακής ενασχόλησης αποδείχθηκε εξίσου, αν όχι περισσότερο, σημαντική. Η παθητική περιήγηση -το scrolling -δηλαδή η μη διαδραστική κατανάλωση περιεχομένου σε κοινωνικά μέσα και άλλες πλατφόρμες, εμφανίστηκε ως ο ισχυρότερος παράγοντας επιβάρυνσης της ψυχικής υγείας. Οι έφηβοι που αφιέρωναν περισσότερο χρόνο σε αυτό εμφάνιζαν υψηλότερα επίπεδα άγχους και αυξημένες συμπεριφορικές δυσκολίες, σε σύγκριση με συνομηλίκους που συμμετείχαν ενεργά με αναρτήσεις ή κοινωνική αλληλεπίδραση.
«Η παθητική κύλιση είναι ένας σημαντικός λόγος ανησυχίας. Μας απορροφά, και ο χρόνος κυλάει χωρίς να το καταλάβουμε. Για τους εφήβους που μελετήσαμε, το scrolling ενισχύει το άγχος και επηρεάζει σε βάθος την ψυχική τους ισορροπία. Συχνά συνδέεται με την πλήξη, η οποία οδηγεί σε απογοήτευση, εσωτερική αναστάτωση και παρορμητικές συμπεριφορές. Παράλληλα, μεγιστοποιεί την έκθεση σε προβληματικό περιεχόμενο και ενισχύει τις καταστροφικές κοινωνικές συγκρίσεις» εξήγησε η Δρ. Duerden.
Μια σύνθετη σχέση: Ψυχοσύνθεση και οθόνες
Σε αντίθεση με όσα ανέμεναν οι ερευνητές, οι έφηβοι με διαγνώσεις, όπως αυτισμός ή ΔΕΠΥ, δεν χρησιμοποιούσαν περισσότερο τις οθόνες. Η σύνδεση φαίνεται να είναι ισχυρότερη με συγκεκριμένα συμπτώματα, όπως το άγχος ή η καταθλιπτική διάθεση, και όχι απαραίτητα με την ίδια τη διάγνωση. Για ορισμένους εφήβους, η αυξημένη χρήση των ψηφιακών μέσων λειτουργεί ως μέσο αυτορρύθμισης, μια προσπάθεια να μειώσουν αισθήματα μοναξιάς ή απομόνωσης -συναισθήματα που επιδεινώθηκαν σημαντικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Ειδικά η παθητική χρήση συνδέεται με την έκθεση σε μη ρεαλιστικά πρότυπα ομορφιάς, αρνητικές κοινωνικές συγκρίσεις και δυνητικά επιβλαβές περιεχόμενο, με αποτέλεσμα την ενίσχυση συναισθημάτων κατωτερότητας, απογοήτευσης ή και απόσυρσης.
Παράλληλα, η υπέρβαση του ορίου των 2 ωρών μπορεί να αντικατοπτρίζει έλλειψη δομής στη ρουτίνα των εφήβων, όπως απουσία εξωσχολικών δραστηριοτήτων ή μειωμένη φυσική άσκηση -παράγοντες που λειτουργούν προστατευτικά απέναντι στην ψυχική επιβάρυνση.
Αναγκαία η επανεξέταση του ψηφιακού τρόπου ζωής
Η Δρ. Duerden αναγνωρίζει πώς η αποσύνδεση από τα κινητά δεν είναι εύκολη υπόθεση. «Σε προηγούμενες μελέτες μας, διαπιστώσαμε ότι ορισμένοι έφηβοι περνούν μέχρι και 15 ώρες την ημέρα μπροστά σε μια οθόνη. Ξυπνούν και από την πρώτη στιγμή είναι online. Η μείωση αυτής της εξάρτησης είναι ευκολότερη στη θεωρία παρά στην πράξη. Πιστεύω ότι η απαγόρευση των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία αποτελεί το κλειδί. Το να βγεις έξω, να συνδεθείς με τον φυσικό κόσμο και να κινηθείς, είναι εξίσου σημαντικό. Χρειαζόμαστε όλοι -όχι μόνο οι νέοι -ένα διάλειμμα από τις οθόνες για το καλό της ψυχικής και σωματικής μας ευεξίας».
Διαβάστε επίσης
Η μοντέρνα «νόσος» που ρίχνει στον καναπέ παππούδες και εγγόνια – Πως αντιμετωπίζεται
Το σύνδρομο που καταπονεί τον αυχένα – Τι φταίει – Tips αντιμετώπισης από τους ειδικούς
Κίνδυνος μανίας και διπολικής διαταραχής για τα 10χρονα που «πέφτουν με τα μούτρα» στις οθόνες
