Από την παχυσαρκία μέχρι την κακή διατροφή και τις περιβαλλοντικές τοξίνες, πολλοί είναι οι λόγοι που, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των επιστημόνων, η γονιμότητα των αντρών μειώνεται δραματικά κατά το τελευταίο μισό αιώνα. Άλλοι παράγοντες που συχνά συμβάλλουν σε αυτό, όμως δεν είναι ιδιαίτερα γνωστοί, είναι και τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα όπως η γονόρροια και τα χλαμύδια. Ωστόσο, ένας λιγότερο γνωστός ένοχος φαίνεται πως είναι το Toxoplasma gondii, ένα κοινό μονοκύτταρο παράσιτο.
Ο Δρ. William J. Sullivan, PhD, Καθηγητής Μικροβιολογίας και Ανοσολογίας στο Indiana University, που μελετά το τοξόπλασμα για πάνω από 20 χρόνια, εξηγεί γιατί το παράσιτο αυτό ίσως σχετίζεται με την ανδρική υπογονιμότητα.
Πώς μεταδίδεται;
Το τοξόπλασμα είναι περισσότερο γνωστό για τη σύνδεσή του με τις γάτες, που αποβάλλουν τα ωάρια του παρασίτου στα περιττώματά τους. Ωστόσο, τα οστρακοειδή, τα άπλυτα φρούτα και λαχανικά -ακόμα και το νερό– μπορούν επίσης να φιλοξενούν μολυσματικά αυγά παρασίτων, καθώς και μέσω κατανάλωσης ωμού ή μη επαρκώς μαγειρεμένου κρέατος που περιέχει κύστες του παρασίτου.
Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα παρουσιάσουν σοβαρά συμπτώματα, το παράσιτο παραμένει στον οργανισμό διά βίου, σε μορφή αδρανών κύστεων στον εγκέφαλο, την καρδιά και τους μυς, και μπορεί να επανενεργοποιηθεί προκαλώντας σοβαρές βλάβες. Εκτιμάται ότι το 30%–50% του παγκόσμιου πληθυσμού φέρει μόνιμα το τοξόπλασμα, λόγω των πολλών οδών μετάδοσής του.
Μετά τη μόλυνση, το τοξόπλασμα εξαπλώνεται σε πολλά όργανα, περιλαμβανομένων των μυών και, πιθανώς, των ανδρικών αναπαραγωγικών οργάνων. Κατά την πανδημία του AIDS τη δεκαετία του 1980, καταγράφηκαν περιστατικά μόλυνσης των όρχεων από το παράσιτο, ιδίως σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς, αλλά και σε υγιή άτομα.
Τι συμπεραίνουν οι μελέτες
Πειράματα σε ποντίκια έδειξαν ότι το τοξόπλασμα φτάνει στους όρχεις μέσα σε λίγες ημέρες. Μάλιστα, το 2017, ο καθηγητής και οι συνάδελφοί του παρατήρησαν ότι το τοξόπλασμα μπορεί επίσης να σχηματίσει κύστεις στον προστάτη των ποντικιών. Έχοντας αυτή τη γνώση, πραγματοποιήθηκαν αναλύσεις γονιμότητας σε μολυσμένους άνδρες. Μια μικρή μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 2021 στην Πράγα σε 163 άνδρες μολυσμένους με τοξόπλασμα διαπίστωσε ότι πάνω από το 86% είχε ανωμαλίες στο σπέρμα. Αντίστοιχα, δύο κινεζικές μελέτες συνέδεσαν τη μόλυνση από τοξόπλασμα με αυξημένα ποσοστά υπογονιμότητας.
Ωστόσο, δεν συμφωνούν όλες οι έρευνες ως προς τη σύνδεση μεταξύ τοξοπλάσμωσης και μειωμένης ποιότητας σπέρματος. Θετικό, όμως, για την πορεία των μελετών αποτελεί το γεγονός ότι η μόλυνση με τοξοπλάσμωση στα ζώα αντικατοπτρίζει τη λοίμωξη στους ανθρώπους, επιτρέποντας να διερευνηθεί περαιτέρω το πώς επιδρά στη γονιμότητα.
Στην πιο πρόσφατη μελέτη του Απριλίου 2025, ερευνητές από τη Γερμανία, την Ουρουγουάη και τη Χιλή παρατήρησαν ότι το τοξόπλασμα μπορεί να φτάσει στους όρχεις και την επιδιδυμίδα ποντικιών μέσα σε δύο ημέρες. Αυτή η ανακάλυψη ώθησε την ομάδα να εξετάσει τι συμβαίνει όταν το παράσιτο έρχεται σε άμεση επαφή με ανθρώπινο σπέρμα σε δοκιμαστικό σωλήνα. Σε αυτά τα πειράματα στο εργαστήριο, το 22,4% των σπερματοζωαρίων έχασαν την κεφαλή μέσα σε πέντε λεπτά από την επαφή με το παράσιτο, ενώ ο αριθμός αυξανόταν με την πάροδο του χρόνου. Όσα διατηρούσαν το κεφάλι τους παρουσίαζαν παραμορφώσεις ή οπές από πιθανή απόπειρα εισβολής του παρασίτου.
Πέρα από την άμεση επαφή, η μόλυνση προκαλεί χρόνια φλεγμονή, η οποία επίσης επηρεάζει αρνητικά την παραγωγή και τη λειτουργία του σπέρματος. Οι ερευνητές συνολικά εκτιμούν ότι το τοξόπλασμα μπορεί να συμβάλλει στην παγκόσμια μείωση της ανδρικής γονιμότητας τις τελευταίες δεκαετίες.
Πώς μπορούμε να προστατευτούμε;
Η αποφυγή του παρασίτου είναι σημαντική, καθώς, εκτός από τα προβλήματα γονιμότητας, μπορεί να προκαλέσει αποβολές ή γενετικές ανωμαλίες κατά την εγκυμοσύνη και σοβαρή νόσο σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα. Γι’ αυτό, ο καθηγητής συνιστά όσους έχουν γάτα να τη φροντίζουν σωστά καθαρίζοντας άμεσα την τουαλέτα της. Σε γενικότερο πλαίσιο, το τακτικό πλύσιμο των χεριών, των φρούτων και των λαχανικών, καθώς και το καλό μαγείρεμα του κρέατος μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο. Τέλος, αποφύγετε ωμά οστρακοειδή και γάλα.
Διαβάστε επίσης
Υπογονιμότητα: Οι γυναίκες ή οι άνδρες πλήττονται τελικά περισσότερο;
Η βραδινή συνήθεια που κάνει κακό στο σπέρμα
Τι κάνουν σωστά οι άνδρες με τετραπλάσιες πιθανότητες να έχουν γερό σπέρμα
