Πολλά ακούγονται και γράφονται κατά καιρούς σχετικά με τον αυτισμό και τους παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνισή του. Οι επιστήμονες βρίσκονται σε μια διαρκή προσπάθεια να κατανοήσουν τι πυροδοτεί τη νευροαναπτυξιακή διαταραχή, ώστε να «ξεκλειδώσουν» τις απαντήσεις για την αποτελεσματική διαχείρισή του.
Τους τελευταίους μήνες, μια σειρά δημοσιεύσεων συνδέει τη λήψη καθημερινών φαρμάκων -από παυσίπονα έως αντικαταθλιπτικά– με τον κίνδυνο αυτισμού. Η προσοχή στρέφεται συχνά στην παρακεταμόλη και τους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs). Ωστόσο, αυτά που παραλείπουν οι σχετικές ειδήσεις είναι εξίσου σημαντικά με όσα ισχυρίζονται, υπογραμμίζει σε άρθρο της στο The Conversation η Sura Alwan, Κλινική Εκπαιδεύτρια Ιατρικής Γενετικής και Συνδιευθύντρια στο TERIS του Πανεπιστημίου British Columbia.
Η παρακεταμόλη είναι ένα από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα κατά την εγκυμοσύνη για τη θεραπεία του πυρετού, του στρες ή του πόνου — καταστάσεις που από μόνες τους μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του εμβρύου. Ομοίως, τα SSRIs συνταγογραφούνται για τη διαχείριση της κατάθλιψης και του άγχους, που επίσης συνδέονται με επιπλοκές στην εγκυμοσύνη και επιπτώσεις στο έμβρυο.
Σε πολλές περιπτώσεις, λοιπόν, μπορεί να είναι η υποκείμενη ασθένεια και όχι το φάρμακο που επηρεάζει την ανάπτυξη. Άλλωστε, παρά τις δεκαετίες έρευνας, τα στοιχεία που συνδέουν οποιοδήποτε από αυτά τα φάρμακα με τον αυτισμό παραμένουν αδύναμα, ασυνεπή και συχνά παρερμηνεύονται.
Γιατί η έρευνα παρερμηνεύεται
Οι περισσότερες μελέτες είναι παρατηρητικές: Μπορούν να ανιχνεύσουν συσχετίσεις, αλλά όχι να αποδείξουν αιτία και αποτέλεσμα.
Μερικά κοινά προβλήματα στην ερμηνεία των ερευνητικών ευρημάτων:
- Παράγοντες σύγχυσης – Μια γυναίκα μπορεί να πάρει παρακεταμόλη επειδή έχει πυρετό – ο πυρετός από μόνος του αυξάνει τον κίνδυνο νευροαναπτυξιακών επιπλοκών. Ομοίως, οι γυναίκες που λαμβάνουν SSRI μπορεί να έχουν κατάθλιψη ή άγχος, τα οποία είναι πιθανό να επηρεάσουν την έκβαση της εγκυμοσύνης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ασθένεια είναι ο πραγματικός παράγοντας, όχι το φάρμακο.
- Λανθασμένη ταξινόμηση – Πολλές μελέτες βασίζονται στην αυτοαναφερόμενη χρήση φαρμάκων, που ενδέχεται να είναι ανακριβής. Οι συνταγογραφήσεις μπορεί επίσης να είναι παραπλανητικές: Μια συνταγή που έχει εκτελεστεί δεν σημαίνει πάντα ότι το φάρμακο ελήφθη με συνέπεια.
- Διακύμανση στη διάγνωση – Η διαταραχή του αυτιστικού φάσματος δεν διαγιγνώσκεται με ομοιόμορφο τρόπο σε όλες τις χώρες. Ορισμένες μελέτες βασίζονται σε ερωτηματολόγια που συμπληρώνουν οι γονείς και όχι σε ιατρικές αξιολογήσεις.
Όταν οι ερευνητές προσαρμόζουν τα αποτελέσματα για να λάβουν υπόψη αυτά τα ζητήματα, οι φαινομενικοί κίνδυνοι συχνά μειώνονται ή εξαφανίζονται εντελώς.
Μεγαλύτερος κίνδυνος η μη αντιμετώπιση των παθήσεων
Ο υψηλός πυρετός κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης συνδέεται με νευρικές ανωμαλίες και άλλες επιπλοκές. Η κατάθλιψη ή το άγχος που δεν αντιμετωπίζονται μπορεί να οδηγήσει σε κακή προγεννητική φροντίδα, χρήση ουσιών, προεκλαμψία, πρόωρο τοκετό, διαταραχή του δεσμού και — το πιο σοβαρό — αυτοκτονία της μητέρας, μια από τις κύριες αιτίες θανάτου που σχετίζεται με την εγκυμοσύνη. Σε αυτές τις περιπτώσεις, φάρμακα όπως η παρακεταμόλη ή τα SSRI δεν είναι μόνο ασφαλείς επιλογές — μπορούν να σώσουν ζωές.
Εμβαθύνοντας στο «μυστήριο» του αυτισμού
Ο αυτισμός δεν είναι αποτέλεσμα μιας μεμονωμένης έκθεσης ή των επιλογών της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Είναι μια σύνθετη νευροαναπτυξιακή διαφορά, με ισχυρή γενετική βάση. Οι εκτιμήσεις για την κληρονομικότητα υποδηλώνουν ότι το 70-80% του κινδύνου αυτισμού είναι γενετικό. Τα αδέλφια των αυτιστικών παιδιών έχουν 10 έως 20 φορές περισσότερες πιθανότητες να διαγνωσθούν με τη διαταραχή. Τα χαρακτηριστικά εμφανίζονται συχνά σε όλα τα μέλη μιας οικογένειας, ακόμη και χωρίς επίσημη διάγνωση.
Μελέτες σύγκρισης σε αδέλφια τεκμηριώνουν τη γενετική βάση του αυτισμού: Εάν τα φάρμακα ευθύνονταν πραγματικά για τον αυτισμό, θα παρατηρούνταν έντονες διαφορές μεταξύ των αδελφών που εκτέθηκαν και εκείνων που δεν εκτέθηκαν — αλλά αυτές οι διαφορές συχνά απουσιάζουν, υποδεικνύοντας αντίθετα τη γενετική και το κοινό περιβάλλον ως βασικούς «ενόχους».
Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί να παίζουν κάποιο ρόλο, αλλά το να κατηγορούμε τα κοινά φάρμακα απλοποιεί υπερβολικά την εικόνα, υπογραμμίζει η δρ. Alwan. Όταν, λοιπόν, τα ερευνητικά αποτελέσματα παρερμηνεύονται μπορούν να τρομάξουν τις μέλλουσες μητέρες, οι οποίες στη συνέχεια σταματούν απότομα τη λήψη φαρμάκων απαραίτητων για τη θεραπεία παθήσεων που απειλούν την υγεία των ίδιων, αλλά και των εμβρύων τους.
Ενημερωμένοι ναι, πανικόβλητοι όχι
Κανένα φάρμακο δεν έρχεται χωρίς κινδύνους. Ωστόσο, δεκαετίες έρευνας υποδηλώνουν ότι, όταν συνταγογραφούνται κατάλληλα, η παρακεταμόλη και τα SSRI είναι γενικά ασφαλή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ο αυτισμός προκαλείται από τη συνέργεια διαφορετικών παραγόντων — κυρίως γενετικών— και δεν προκαλείται από ένα μόνο φάρμακο. Οι απόλυτοι κίνδυνοι είναι μικροί και η λήψη αποφάσεων θα πρέπει πάντα να βασίζεται σε αποδεδειγμένα στοιχεία.
Διαβάστε επίσης
Αυτισμός – Ομιλία: Η αποκαλυπτική μαρτυρία ενός νέου επιστήμονα στο φάσμα, που δεν μιλάει
Αυτισμός: Το 44% των εφήβων καταφέρνει να περνά απαρατήρητο – Με ποιο κόστος όμως;
Αυτισμός: Το σημείο του προσώπου που αποκαλύπτει νωρίς τη διαταραχή
