*Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Βέμμος, Παθολόγος, MD, PhD και Επίτιμος Πρόεδρος του Ελληνικού Οργανισμού Εγκεφαλικών
Ο κ. Γιώργος, 82 ετών, συνταξιούχος δημόσιος υπάλληλος, ζούσε με τη σύζυγό του, 80 ετών, στο κέντρο της Αθήνας χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα υγείας. Δυστυχώς, υπέστη εγκεφαλικό και νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο για δύο εβδομάδες. Δεν κινεί το δεξί χέρι και πόδι, ενώ παραμένουν προβλήματα στην ομιλία. Ως γιατρός του, ενημερώνω την ευγενική και συμπαθέστατη σύζυγο: «Ό,τι μπορούσαμε κάναμε για τον κ. Γιώργο, αλλά ήρθε η ώρα να τον πάρετε». Η άμεση αντίδραση της τρομοκρατημένης συζύγου: «Γιατρέ μου, σας παρακαλώ, κρατήστε τον λίγες ημέρες ακόμη να δω τι θα κάνουμε, πού θα τον πάμε».
Ποιες είναι οι πιθανές λύσεις στην Ελλάδα του 2025 για τον άτυχο ασθενή μας;
Η πρώτη θα ήταν η μεταφορά του κ. Γιώργου σε Κέντρο Αποκατάστασης. Η δεύτερη, σε Μονάδα Φροντίδας Ηλικιωμένων. Η τρίτη επιλογή είναι να επιστρέψει στο σπίτι του, όπου η οικογένεια θα του παρέχει κάθε φροντίδα.
Κάθε χρόνο εκτιμάται ότι περίπου 30.000–35.000 άνθρωποι στην Ελλάδα παθαίνουν εγκεφαλικό επεισόδιο. Υπάρχουν αρκετά δημοσιευμένα στοιχεία που δείχνουν ότι:
- εντός του νοσοκομείου πεθαίνει κατά μέσο όρο το 12–15% των ασθενών
- το 1/3 αναρρώνει χωρίς ή με ελάχιστη αναπηρία
- οι μισοί περίπου παραμένουν με μέτρια ή σοβαρή αναπηρία.
Πρόσφατη μελέτη σε εννέα νοσοκομεία της χώρας (SUN4P Project, 2019–2021) δείχνει ότι:
- από τους ασθενείς που εξέρχονται ζωντανοί, το 85% πηγαίνει στο σπίτι του ή των συγγενών του
- το 12% σε κάποιο κέντρο αποκατάστασης (συνήθως ιδιωτικό)
- μόλις το 1,2% κατευθείαν σε Μονάδα Φροντίδας Ηλικιωμένων.
Στις ευρωπαϊκές χώρες, το 25–50% των ασθενών μεταφέρονται σε κέντρα αποκατάστασης. Στην Ελλάδα, πάνω από το 90% των κλινών αποκατάστασης ανήκουν στον ιδιωτικό τομέα, με έντονη γεωγραφική ανισότητα. Παρότι ο ΕΟΠΥΥ αποζημιώνει μέρος των εξόδων νοσηλείας, ο ασθενής και η οικογένειά του καλούνται να πληρώσουν 1.000 έως και πάνω από 2.000 ευρώ τον μήνα, εφόσον έχουν τη δυνατότητα.
Η επιλογή και η πραγματικότητα
Μετά την έξοδο από το νοσοκομείο αρχίζει η πραγματική δοκιμασία. Η οικογένεια του ασθενούς μας αποφάσισε να τον φροντίσει στο σπίτι — μια ρεαλιστική, αν και δύσκολη, επιλογή. Ο ασθενής βρίσκεται στον οικείο του χώρο, έχει δίπλα του τα αγαπημένα του πρόσωπα και από ιατρικής πλευράς ίσως αντιμετωπίζει μικρότερο κίνδυνο λοιμώξεων.
Ωστόσο, είναι κατάκοιτος, δεν κινεί άκρα, δεν μιλάει καθαρά, δεν τρέφεται μόνος του και όλες οι βασικές του ανάγκες εξυπηρετούνται στο κρεβάτι. Είναι αγχωμένος, συχνά κλαίει και δεν κοιμάται καλά. Η ηλικιωμένη σύζυγος είναι απελπισμένη, με τα δικά της προβλήματα υγείας. Ενοικιάζει νοσοκομειακό κρεβάτι, πληρώνει φυσικοθεραπευτή ή λογοθεραπευτή και συνήθως προσλαμβάνει μια γυναίκα (οικονομική μετανάστρια) για βοήθεια στη φροντίδα.
Αυτές είναι οι άμεσες επιβαρύνσεις — οικονομικές, σωματικές και ψυχικές. Η οργανωμένη αποκατάσταση (φυσικοθεραπεία, εργοθεραπεία, λογοθεραπεία, νευροψυχολογική και κοινωνική υποστήριξη) παίζει κρίσιμο ρόλο. Η βελτίωση εξαρτάται από τη βλάβη του εγκεφαλικού, την ηλικία, τις συνυπάρχουσες νόσους και τη φροντίδα που λαμβάνει. Ήδη από τη δεκαετία του ’90, μελέτη στη Μονάδα Εγκεφαλικών του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» έδειξε ότι το υψηλό επίπεδο οικογενειακής και κοινωνικής υποστήριξης βελτιώνει σημαντικά την αποκατάσταση των ασθενών.
Προσαρμογές στην καθημερινή ζωή και αποκατάσταση
Η επιστροφή στο σπίτι σηματοδοτεί την αρχή μιας δύσκολης πορείας προσαρμογής. Στην Ελλάδα, το βάρος της φροντίδας πέφτει κυρίως στην οικογένεια. Η μετάβαση από την κλινική στο σπίτι είναι απότομη και οι οικογένειες συχνά δεν έχουν την απαραίτητη προετοιμασία.
Οι φροντιστές – συνήθως σύζυγοι, παιδιά ή αδέλφια – καλούνται ξαφνικά να γίνουν «νοσηλευτές» και «θεραπευτές» χωρίς εμπειρία. Πρέπει να βοηθούν τον ασθενή στις βασικές ανάγκες (σίτιση, υγιεινή, μετακίνηση), να παρακολουθούν την υγεία του, να φροντίζουν τα φάρμακα και τα ραντεβού, ενώ παράλληλα να παρέχουν συναισθηματική στήριξη. Αναπόφευκτα, πολλοί βιώνουν κόπωση, άγχος, κατάθλιψη και κοινωνική απομόνωση.
Κάθε ασθενής έχει διαφορετικές ανάγκες. Tο πρόγραμμα αποκατάστασης πρέπει να είναι εξατομικευμένο και μακροχρόνιο. Στόχος είναι να ανακτήσει ο επιζών όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ανεξαρτησία, να βελτιώσει την ομιλία και τη σκέψη του και να μάθει να αντισταθμίζει τα ελλείμματα που παραμένουν. Συχνά χρειάζονται προσαρμογές στο σπίτι και βοηθητικές συσκευές: χειρολαβές, ράμπες, περιπατητήρες, αναπηρικά αμαξίδια, ειδικά βοηθήματα για το μπάνιο και το ντύσιμο, ώστε το περιβάλλον να είναι ασφαλές και λειτουργικό.
Οι μισοί επιζώντες διεθνώς χρειάζονται βοήθεια σε βασικές δραστηριότητες όπως το ντύσιμο, το μπάνιο, το φαγητό ή η μετακίνηση. Η υπομονή, η ψυχολογική υποστήριξη και η συνεχής ενθάρρυνση είναι καθοριστικές, καθώς η πρόοδος έρχεται σταδιακά και με επίμονη προσπάθεια.
Διατηρώντας την ποιότητα ζωής μετά το εγκεφαλικό
Παρά τις δυσκολίες, πολλοί επιζώντες εγκεφαλικού καταφέρνουν – με επιμονή και κατάλληλη φροντίδα – να ζήσουν ικανοποιητικά. Η αποδοχή των νέων δεδομένων και η προσαρμοστικότητα είναι καθοριστικές: ο ασθενής και η οικογένειά του χρειάζεται να επαναπροσδιορίσουν στόχους και ρόλους.
Η κοινωνική επανένταξη έχει μεγάλη σημασία: η επαφή με φίλους, η συμμετοχή σε δραστηριότητες και η εύρεση νέων ενδιαφερόντων βοηθούν τον ασθενή να νιώθει ξανά ενεργό μέλος της κοινωνίας. Η ψυχική υγεία δεν πρέπει να παραβλέπεται — η αντιμετώπιση του άγχους και της κατάθλιψης απαιτεί συντονισμένη προσπάθεια. Η συμβουλευτική και η ψυχολογική υποστήριξη, τόσο για τον επιζώντα όσο και για τους φροντιστές, μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά.
Ανάγκη υποστήριξης του ασθενούς και της οικογένειας
Το Εθνικό Σύστημα Υγείας διαθέτει περιορισμένες δομές μακροχρόνιας αποκατάστασης και κατ’ οίκον φροντίδας, με αποτέλεσμα μεγάλο μέρος της υποστήριξης να επαφίεται στην οικογένεια. Απαιτείται η ανάπτυξη δημόσιων κέντρων αποκατάστασης, ώστε να μειωθούν οι ανισότητες.
Πολλοί ασθενείς λαμβάνουν εξιτήριο χωρίς να έχει αρχίσει η αποκατάστασή τους, χάνοντας πολύτιμο χρόνο. Οι ειδικοί προτείνουν νέα μέτρα, όπως τον θεσμό του «συμβούλου εγκεφαλικού» σε κάθε νοσοκομειακή μονάδα – έναν επαγγελματία υγείας που θα λειτουργεί ως σύνδεσμος ανάμεσα στον ασθενή, την οικογένειά του και το σύστημα υγείας. Ο ρόλος του θα είναι να ενημερώνει, να καθοδηγεί, να παρακολουθεί την πορεία του ασθενή έως και έξι μήνες μετά το εξιτήριο, να παρέχει εργονομικές συμβουλές και να συνδέει την οικογένεια με υπηρεσίες υποστήριξης στην κοινότητα.
Η καθιέρωση του επιδόματος αναπηρίας μετά από εγκεφαλικό είναι σημαντική πρόοδος, αν και οι επιτροπές συχνά καθυστερούν ή κρίνουν με αυστηρά κριτήρια. Αν και δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για το πόσοι ασθενείς με χρόνια αναπηρία από εγκεφαλικό ωφελούνται από τα προγράμματα «Βοήθεια στο Σπίτι», η παρουσία οικιακής βοηθού ή επαγγελματία φροντιστή είναι ζωτικής σημασίας για τη στήριξη τόσο του ασθενούς όσο και της οικογένειας.
Η ζωή μετά από εγκεφαλικό συνεχίζεται — έστω και αλλαγμένη.
Διαβάστε επίσης
«Από καρδιά» 1 στους 3 θανάτους – 19,2 εκατομμύρια ζωές χάθηκαν σε ένα χρόνο παγκοσμίως
Ήπιο ισχαιμικό επεισόδιο ή μίνι εγκεφαλικό: Τι πρέπει να ξέρετε
