Η θεραπεία νευροεκφυλιστικών και ψυχιατρικών νόσων παραμένει μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της σύγχρονης ιατρικής. Το λίθιο χρησιμοποιείται για πάνω από έναν αιώνα στη διαχείριση διαταραχών διάθεσης και διπολικής διαταραχής, ωστόσο η στενή θεραπευτική του «ζώνη» περιορίζει την ασφαλή χρήση του.
Τώρα, επιστήμονες στην Ιταλία έχουν αναπτύξει έναν πρωτοποριακό τρόπο να μεταφέρουν λίθιο απευθείας στον εγκέφαλο, μέσω ενός ρινικού σπρέι που αξιοποιεί νανοσωματίδια χρυσού. Αυτή η τεχνολογία ανοίγει νέες προοπτικές για την αντιμετώπιση όχι μόνο διαταραχών διάθεσης, αλλά και ασθενειών όπως η νόσος Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον, με αυξημένη ακρίβεια και ασφάλεια.
Μεταφορά λιθίου απευθείας στον εγκέφαλο
Η ομάδα ερευνητών από τα πανεπιστήμια Σαλέρνο και Ρώμη χρησιμοποίησε νανοσωματίδια χρυσού εξαιρετικά μικρά – τόσο, που 50.000 από αυτά σε σειρά θα κάλυπταν μόλις το πλάτος μιας ανθρώπινης τρίχας. Κάθε σωματίδιο καλύπτεται με γλουταθειόνη, ένα αντιοξειδωτικό που παράγει φυσιολογικά ο οργανισμός, και φέρει ιόντα λιθίου στην επιφάνειά του.
Μετά τη ρινική χορήγηση στους ποντικούς, τα σωματίδια ταξίδεψαν κατά μήκος νευρικών οδών από τη μύτη στον εγκέφαλο, παρακάμπτοντας σε μεγάλο βαθμό την κυκλοφορία του αίματος, διατηρώντας χαμηλά τα επίπεδα λιθίου στο πλάσμα.
Στον ιππόκαμπο, κέντρο μνήμης του εγκεφάλου, το λίθιο απελευθερώθηκε με επιτυχία, μειώνοντας τη δραστηριότητα του ένζυμου GSK-3β, το οποίο όταν παραμένει υπερδραστήριο συνδέεται με διάφορες νευροεκφυλιστικές νόσους.
Αποτελεσματικότητα σε κύτταρα και ποντικούς
Σε καλλιέργειες ανθρώπινων κυττάρων, τα νανοσωματίδια χρυσού παρέδωσαν λίθιο 26 φορές πιο αποτελεσματικά από το λιθιοχλωρίδιο. Ακόμη και σε δόσεις που θα ήταν αναποτελεσματικές ως χάπι, το λίθιο επηρέαζε σημαντικά τη δραστηριότητα του GSK-3β.
Ποντικοί με συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ, ηλικίας περίπου 12 μηνών (ισοδύναμο με ανθρώπους 60-70 ετών), υποβλήθηκαν σε θεραπεία με διακεκομμένες δόσεις σπρέι για δύο μήνες.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά:
- Στο τεστ αναγνώρισης αντικειμένων, οι ποντικοί πέρασαν από 45-49% σε 66%.
- Στο τεστ χωρικής μνήμης, η επιτυχία ανέβηκε στο 68%, ενώ οι αδιάθετοι παρέμειναν τυχαίοι.
Η ανάλυση εγκεφαλικού ιστού έδειξε μείωση της πρωτεΐνης tau, χαρακτηριστική των αλλοιώσεων της νόσου Αλτσχάιμερ, κατά περίπου 50%.
Ασφάλεια μακροχρόνιας χορήγησης
Οι ποντικοί που έλαβαν τη θεραπεία για πέντε μήνες δεν εμφάνισαν ανεπιθύμητες ενέργειες. Το λίθιο στο αίμα παρέμεινε σε φυσιολογικά επίπεδα (0,08-0,14 mmol/L), πολύ κάτω από τα επίπεδα που θεωρούνται επικίνδυνα στην παραδοσιακή φαρμακευτική χρήση.
Μικρή συσσώρευση χρυσού παρατηρήθηκε στον εγκέφαλο και τους νεφρούς, υποδηλώνοντας δυνατότητα φυσικής απομάκρυνσης.
Ευρύτερες δυνατότητες της GSK-3β
Το ένζυμο GSK-3β επηρεάζει όχι μόνο τη διάθεση, αλλά και την ανάπτυξη παθολογικών πρωτεϊνών σε νόσο Αλτσχάιμερ (tau, αμυλοειδείς πλάκες) και Πάρκινσον (α-συνουκλεΐνη). Παίζει επίσης ρόλο σε ιογενείς λοιμώξεις του εγκεφάλου, όπως ο ιός HSV-1 και ο SARS-CoV-2.
Η στοχευμένη μεταφορά λιθίου στον εγκέφαλο ανοίγει δρόμους για ασφαλέστερη θεραπεία αυτών των καταστάσεων.
Από την έρευνα στην πιθανή εφαρμογή
Η παρασκευή των νανοσωματιδίων είναι απλή και χρησιμοποιεί κοινά χημικά. Η τεχνολογία έχει ήδη κατοχυρωθεί με πατέντα, και τα πειράματα σε ποντικούς αποτελούν απόδειξη της αποτελεσματικότητας.
Ωστόσο, πολλά ερωτήματα παραμένουν:
- Πόσο διαρκεί η δράση σε ανθρώπους;
- Ποιοι θα ωφελούνται περισσότερο;
- Ποιο είναι το βέλτιστο σχήμα χορήγησης;
Η αρχή της τεχνολογίας μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλα φάρμακα ή μέταλλα που δυσκολεύονται να περάσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό.
Αυτό το πειραματικό ρινικό σπρέι με λίθιο και νανοσωματίδια χρυσού προσφέρει μία ματιά στο μέλλον της στοχευμένης νευροθεραπείας. Παρουσιάζει τη δυνατότητα να συνδυαστεί ένας παραδοσιακός θεραπευτικός παράγοντας με τεχνολογίες αιχμής του 21ου αιώνα, παρέχοντας ακρίβεια, αποτελεσματικότητα και ασφάλεια. Ωστόσο, απαιτούνται χρόνια περαιτέρω έρευνας, κλινικών δοκιμών και μελετών ασφάλειας πριν εφαρμοστεί στον άνθρωπο.
Διαβάστε επίσης
Άνοια: Πέντε μικρά σημάδια που προμηνύουν έναν μεγάλο κίνδυνο
Nόσος Αλτσχάιμερ: Το μυρωδικό που δυναμώνει μυαλό και μνήμη – Το έχουμε όλοι στην κουζίνα μας
Κρεατίνη: Είναι το «μαγικό» συμπλήρωμα για καθαρό μυαλό και δυνατή μνήμη;
