Περιβάλλον, παιδιά και αιμοδοσία: Τα μηνύματα του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης στην 89η ΔΕΘ

Οι συζητήσεις του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης για κρίσιμα θέματα της καθημερινότητας και τις επιπτώσεις στην υγεία, κέντρισαν και φέτος το ενδιαφέρον χιλιάδων ανθρώπων, κυρίως μέσω διαδικτύου. Οι θεματικές ενότητες στο περίπτερο του συλλόγου στην 89η ΔΕΘ, αφορούσαν τη ρύπανση του περιβάλλοντος και τις επιπτώσεις στην υγεία, τον εθισμό των παιδιών στις οθόνες και τις βλάβες στην όραση τους -η οποία ακόμη σχηματίζεται- καθώς και τα ευεργετήματα του οργανισμού όχι μόνο σε όσους παίρνουν αίμα αλλά και σε όσους δίνουν αίμα.

Όπως είπε ο πρόεδρος του ΙΣΘ Νίκος Νίτσας «Γιατροί μέλη του συλλόγου μας, αλλά και ειδικοί επιστήμονες αναπτύξαμε τις τελευταίες εξελίξεις με τεκμηριωμένες έρευνες αξιόπιστων φορέων αλλά και εκτιμήσεις διεθνών οργανισμών υγείας και περίθαλψης. Το ενδιαφέρον συναδέλφων και πολιτών ήταν τεράστιο με μηνύματα και ερωτήσεις τις οποίες προσπαθήσαμε να απαντήσουμε με ακρίβεια και με στοιχεία, κάτι που κάναμε και θα συνεχίσουμε να κάνουμε και στο μέλλον».

Απολογισμός της 1ης ενότητας για το ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ-ΥΓΕΙΑ

Ομιλητές ήταν ο κ Θεόδωρος Καρακώστας Ομότιμος Καθηγητής Μετεωρολογίας, Κλιματολογίας και Περιβάλλοντος Τμήμα Γεωλογίας ΑΠΘ, η κα Κατερίνα Μανίκα καθηγήτρια Πνευμονολογίας-Φυματιολογίας ΑΠΘ Διευθύντρια Πνευμονολογικής Κλινικής ΑΠΘ, η κα Θεοδώρα Παπαμήτσου Καθηγήτρια Ιστολογίας – Εμβρυολογίας, Τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ και ο κ. Δρόσος Τσαβλής Ιατρός Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος Διδάκτωρ Ιατρικής ΑΠΘ, Αντιπρόεδρος ΕΝΘΕ

Ο Ομότιμος Καθηγητής Μετεωρολογίας, Κλιματολογίας και Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, Θεόδωρος Καρακώστας, παρουσίασε την κλιματική αλλαγή ως μια μακροχρόνια μεταβολή του κλίματος, που οφείλεται στην αύξηση των θερμοκηπικών αερίων από ανθρώπινες δραστηριότητες. «Η κλιματική αλλαγή δεν είναι μόνο οικολογικό πρόβλημα, αλλά και ζήτημα δημόσιας υγείας», τόνισε. Εξήγησε δε ότι η αύξηση της θερμοκρασίας, οι έντονες βροχοπτώσεις, οι καύσωνες, οι πλημμύρες και η ξηρασία επηρεάζουν την υγεία μέσω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, της μόλυνσης υδάτων και εδάφους, καθώς και της φωτορύπανσης. Ειδικά για τη Θεσσαλονίκη, ανέφερε ότι η γεωγραφική της θέση εγκλωβίζει ρύπους, επιδεινώνοντας την ποιότητα του αέρα. Πρότεινε τη δημιουργία αποταμιευτήρων νερού για την αντιμετώπιση της ξηρασίας και την υιοθέτηση μέτρων για τη μείωση των εκπομπών ρύπων.

Η Καθηγήτρια Πνευμονολογίας-Φυματιολογίας του ΑΠΘ, Κατερίνα Μανίκα, υπογράμμισε τη στενή σχέση του αναπνευστικού συστήματος με το περιβάλλον, καθώς οι πνεύμονες αποτελούν μια τεράστια επιφάνεια ανταλλαγής αερίων. «Εισπνέουμε όχι μόνο οξυγόνο, αλλά και ρύπους, αλλεργιογόνα και μικρόβια», είπε. Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει τις λοιμώξεις, καθώς οι πλημμύρες διαταράσσουν την πρόσβαση σε καθαρό νερό, αυξάνοντας κρούσματα νοσημάτων όπως η χολέρα και η λεπτοσπείρωση. Επιπλέον, η αύξηση της θερμοκρασίας ευνοεί την εξάπλωση κουνουπιών που μεταδίδουν τον Δάγκειο Πυρετό, ενώ οι φωτιές και η υγρασία ενισχύουν τα αλλεργιογόνα, όπως η γύρη και οι μύκητες, επιδεινώνοντας το άσθμα και τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια. Η καθηγήτρια τόνισε ότι η άνοδος της θερμοκρασίας κατά 1°C αυξάνει τη θνητότητα από αναπνευστικά νοσήματα κατά 4% σε χώρες χαμηλού εισοδήματος.

Η Καθηγήτρια Ιστολογίας-Εμβρυολογίας του ΑΠΘ, Θεοδώρα Παπαμήτσου, επικεντρώθηκε στις επιπτώσεις της ρύπανσης στο έμβρυο και τον ανθρώπινο οργανισμό. Μεταξύ άλλων είπε «Η ατμοσφαιρική ρύπανση, όπως τα μικροσωματίδια και το όζον, περνά μέσω του αίματος της εγκύου στον πλακούντα, προκαλώντας οξειδωτικό στρες και φλεγμονές». Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρο τοκετό, χαμηλό βάρος γέννησης και χρόνιες παθήσεις στα παιδιά, όπως το άσθμα. Στους ενήλικες, η ρύπανση συνδέεται με καρδιαγγειακά νοσήματα και καρκίνο, ενώ οι ηλικιωμένοι είναι πιο ευάλωτοι λόγω μειωμένης λειτουργικότητας οργάνων. Επιπλέον, χημικές ουσίες όπως φυτοφάρμακα και βαρέα μέταλλα (μόλυβδος, υδράργυρος) διαταράσσουν την ορμονική ισορροπία και προκαλούν βλάβες σε νεφρούς και ήπαρ. Η καθηγήτρια πρότεινε τη μείωση της έκθεσης σε ρύπους μέσω υγιεινού τρόπου ζωής, χρήσης φίλτρων αέρα και τακτικής ιατρικής παρακολούθησης.

Ο Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος και Αντιπρόεδρος της Εταιρείας Νοσημάτων Θώρακος Ελλάδος, Δρόσος Τσαβλής, υπογράμμισε ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση ευθύνεται για χιλιάδες πρόωρους θανάτους στην Ευρώπη το 2024, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος. «Τα μικροσωματίδια, με διάμετρο έως 2,5 μικρόμετρα, εισχωρούν βαθιά στους πνεύμονες, αποδυναμώνοντας την άμυνα του αναπνευστικού», εξήγησε και πρότεινε τρεις άξονες πρόληψης. Ενημέρωση του κοινού, μέτρα από την πολιτεία (π.χ. μείωση εκπομπών ρύπων μέσω του Μετρό και ποδηλατοδρόμων) και ατομικές δράσεις, όπως η αποφυγή εξωτερικής άσκησης σε ημέρες υψηλής ρύπανσης, η χρήση φίλτρων HEPA και η τήρηση φαρμακευτικής αγωγής.

Μετά την ολοκλήρωση της 1ης ενότητας ο πρόεδρος του ΙΣΘ Νίκος Νίτσας σημείωσε ότι «οι ομιλητές ανέδειξαν την κρισιμότητα της σχέσης περιβάλλοντος και υγείας, καλώντας πολίτες και πολιτεία να δράσουν για τη μείωση της ρύπανσης και την προστασία της δημόσιας υγείας. Η πρόληψη, η ενημέρωση και η υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών μπορούν να περιορίσουν τις επιπτώσεις της περιβαλλοντικής κρίσης, προστατεύοντας ιδιαίτερα τις ευάλωτες ομάδες»

Αναλυτικότερα ο κ Καρακώστας σημείωσε ότι η ρύπανση του περιβάλλοντος δεν είναι οικολογικό πρόβλημα αλλά… υγειονομικό. Ακόμη τόνισε τα εξής:

-«…εάν θελήσουμε να δούμε το όλο θέμα σφαιρικά και να το επιμερίσουμε, τότε θα μπορέσουμε να βγάλουμε 4-5 διαστάσεις ή συνιστώσες θα έλεγα. Η πρώτη είναι το ατμοσφαιρικό περιβάλλον, η ατμοσφαιρική ρύπανση. Δηλαδή εδώ θα ασχοληθούμε με τα οξείδια του αζώτου, θειούχες ενώσεις, μικροσωματίδια και οι γιατροί μας θα μας πουν τι επιπτώσεις έχουν τα αέρια αυτά. Η δεύτερη συνιστώσα είναι η ρύπανση των υδάτινων πόρων. Δηλαδή οι ποταμοί, οι λίμνες, οι θάλασσες, μολύνονται με τα βαρέα μέταλλα, βιομηχανικά απόβλητα, φυτοφάρμακα, μικροπλαστικά και αυτά επηρεάζουν το περιβάλλον και κατ’ επέκταση τον άνθρωπο. Μία τρίτη συνιστώσα είναι η ρύπανση του εδάφους και της τροφής. Εκεί έχουμε την επίδραση των φυτοφαρμάκων και των λιπασμάτων. Μια τέταρτη θα έβαζα το θόρυβο και τη φωτορύπανση. Και μία τελευταία που έρχομαι και στο αντικείμενο το δικό μου είναι η κλιματική αλλαγή. Δηλαδή, οι συνθήκες εκείνες τις οποίες τις βλέπουμε σαν αύξηση της θερμοκρασίας, έντονες βροχοπτώσεις, πλημμυρικά φαινόμενα, ξηρασία από την άλλη μεριά, φωτιές. Αν θέλαμε να τα μαζέψουμε όλα αυτά θα λέγαμε συμπερασματικά ότι η ρύπανση του περιβάλλοντος δεν είναι μόνο οικολογικό πρόβλημα, αλλά είναι και ένα δημόσιο υγειονομικό ζήτημα»

-«Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι η συσσώρευση και ο εγκλωβισμός στη γήινη ατμόσφαιρα των θερμοκηπικών αερίων. Ποια είναι αυτά; Διοξείδιο του άνθρακα, θεϊκές ενώσεις, όζον κ.λπ. Αυτά τα αέρια τι κάνουν; Δημιουργούν ένα πέπλο πάνω από τη γη και έχουν σα συνέπεια να επηρεάζουν κατά 2 διεργασίες. Η μια διεργασία είναι θετική ως προς τον άνθρωπο και λαμβάνει χώρα κατά την διάρκεια της ημέρας. Δηλαδή επιτρέπει την είσοδο της ηλιακής ακτινοβολίας στη γη μας, με αποτέλεσμα όλα αυτά τα χρόνια η γη να έχει μια μέση θερμοκρασία γύρω στους 15,6-16° μέση θερμοκρασία του πλανήτη. Αν δεν επέτρεπε την είσοδος της ηλιακής ακτινοβολίας θα είχαμε -23. Επομένως δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε. Η ευεργετική ενέργεια του φαινομένου του θερμοκηπίου. Η δεύτερη ενέργεια είναι η αρνητική, η οποία λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια της νύχτας. Κατά τη διάρκεια της νύχτας η γη είναι θερμότερη από την ατμόσφαιρα. Έτσι θερμική ακτινοβολία εκπέμπεται από τη γη προς την ατμόσφαιρα. Ένα μέρος της θερμοκρασίας αυτής ξεπερνάει τα αέρια του θερμοκηπίου και βγαίνει στο διάστημα. Το μεγαλύτερο όμως μέρος ανακλάται και επιστρέφει στη γη, με αποτέλεσμα να έχουμε μια συσσωρευτική άθροιση της θερμοκρασίας. Έτσι δηλαδή παρατηρούμε την αύξηση της θερμοκρασίας. Το τρίτο είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα. Δηλαδή, αν δούμε τις συγκεντρώσεις όλων αυτών των θερμοκηπικών αερίων από τα παλιά χρόνια, μέχρι παράδειγμα το 1750. Γιατί αναφέρω το 1750; Γιατί το 1750 έγινε η ανακάλυψη του ορυκτού πλούτου. Ο άνθρωπος ανακάλυψε τον ορυκτό πλούτο. Μέχρι τότε οι συγκεντρώσεις είναι σταθερές των αερίων αυτών. Μετά το 1750 αρχίζει μια μικρή, πολύ μικρή σταδιακή αύξηση της συγκέντρωσης αυτών. Και μετά από αρκετά χρόνια έχουμε μια τεράστια αύξηση, εκθετική αύξηση της συγκέντρωσης. Που οφείλεται αυτό; Ο άνθρωπος ανακάλυψε τον ορυκτό, αλλά το 1750 δεν είχε την τεχνολογία να τον εκμεταλλευθεί όπως θα ήθελε. Λοιπόν. Επόμενος έκανε χρήση μέχρις ότου πέρασαν χρόνια, αναπτύχθηκε η τεχνολογία και πέρασε από τη χρήση στην κατάχρηση. Και η κατάχρηση αυτή είναι το αποτέλεσμα της αύξησης των θερμοκηπικών αερίων. Η μητέρα φύση μας έδωσε τη δυνατότητα να έχουμε 4 διακριτές εποχές τη χρονιά. Εμείς όμως έχουμε καταφέρει να αλλάξουμε τις ημερομηνίες»

Η καθηγήτρια κα Μανίκα αναλυτικότερα τόνισε ότι την έκταση του αναπνευστικού συστήματος στον ανθρώπινο οργανισμό και τα εξής:

-«Το αναπνευστικό σύστημα ουσιαστικά συμπορεύεται με το περιβάλλον, γιατί είναι μια τεράστια επιφάνεια ανταλλαγής με αυτό. Φανταστείτε ότι αν βάλουμε τις κυψελίδες μέσα στον πνεύμονά μας σε μια επιφάνεια θα πάρουμε 70τ.μ. Δηλαδή έχουμε μέσα μας μία επιφάνεια ανταλλαγής αερίων ίση με ένα διαμέρισμα. Αυτό σημαίνει ότι αυτή είναι η επιφάνεια που χρησιμοποιεί ο οργανισμός μας για να παίρνει οξυγόνο από το περιβάλλον και να αποβάλλει βέβαια διοξείδιο του άνθρακα και αυτή είναι η αναπνοή. Εκτός όμως από το οξυγόνο παίρνουμε και διάφορες άλλες ουσίες που υπάρχουν στο περιβάλλον, όπως είναι οι ιοί και τα μικρόβια. Θα ξεκινήσω από αυτό. Και αυτός είναι ο τρόπος που ο άνθρωπος μολύνεται από τις διάφορες αερογενείς λοιμώξεις, δεν ξεχνάμε την πανδημία που ζήσαμε μόλις πρόσφατα, αλλά και κάποια παλαιότερα νοσήματα όπως η φυματίωση που αποτέλεσαν μάστιγα τους προηγούμενους αιώνες και εξακολουθούν να υπάρχουν. Ένας άλλος τρόπος αλληλεπίδρασης είναι, τα αλλεργιογόνα που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα όπως η γύρη, όπως τα ακάρεα, στα οποία αν είναι κανείς αλλεργικός μπορεί να κάνει εκδηλώσεις βρογχικού άσθματος ή ρινίτιδας. Μία άλλη εκδήλωση αυτής της αλληλεπίδρασης είναι ο καπνός του τσιγάρου που οδηγεί στη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και στον καρκίνο του πνεύμονα. Επίσης, μπορεί ένας άνθρωπος στην εργασία του να εισπνέει ουσίες, όπως για παράδειγμα ίνες αμιάντου, οι οποίες θα έχουν επιβλαπτική επίδραση στον πνεύμονα με την αμιάντωση ή πάλι με καρκίνο του πνεύμονα. Και ας μην ξεχνάμε και όσα αναφέρθηκαν μέχρι τώρα για τα σωματίδια και τα διάφορα αέρια της ρύπανσης, που στοιχειοθετούνε αυτό που λέμε ρύπανση της ατμόσφαιρας, που επίσης μπορεί να συμβάλλουν στην παρόξυνση διαφόρων πνευμονοπαθειών. Καταρχήν διάβαζα πρόσφατα τώρα μια μελέτη που έλεγε ότι για τις χώρες χαμηλού και μέσου εισοδήματος που οι πληθυσμοί εκεί είναι πιο ευπαθείς, άνοδος της θερμοκρασίας κατά 1 βαθμό Κελσίου σημαίνει αύξηση της θνητότητας από καρδιαγγειακά νοσήματα κατά 2% και από αναπνευστικά νοσήματα κατά 4%. Τώρα για τα λοιμώδη νοσήματα συγκεκριμένα, η απάντηση είναι σαφώς ναι. Δηλαδή η κλιματική αλλαγή πέρα από την άμεση επίδραση που μπορεί να έχει στη ζωή και την υγεία των ανθρώπων, ας πούμε, μπορεί να πεθάνουν άνθρωποι λόγω μιας πυρκαγιάς ή λόγω μιας πλημμύρας, οι καταστροφές αυτές οι φυσικές θα έχουν επίδραση και στα λοιμώδη νοσήματα. Για παράδειγμα όταν έχουμε μία πλημμύρα διαταράσσονται οι παροχές του νερού, τα συστήματα αποχέτευσης, οπότε καταλαβαίνετε ότι πολύ πιο εύκολα οι άνθρωποι μπορούν να χρησιμοποιούν μολυσμένο νερό ή να μην έχουν πρόσβαση σε νερό και μπορεί να αυξηθούν υδατογενή νοσήματα όπως η γαστρεντερίτιδα, η χολέρα, κάποιες ηπατίτιδες, η λεπτοσπείρωση. Και αυτά δεν είναι μόνο θεωρητικά αλλά και στον τυφώνα Ντάνιελ που πριν από 2 χρόνια ήρθε στη Θεσσαλία διαπιστώθηκε ότι όντως υπήρξαν το πρώτο τετράμηνο μετά την καταστροφή αύξηση σε κάποια από αυτά τα λοιμώδη νοσήματα. Γίνεται επειδή οι συνθήκες υγιεινής δεν ήταν αυτές που θα έπρεπε. Επειδή ας πούμε μπορεί να υπάρχουν ποντίκια που βγαίνουν, που μολύνονται τα ύδατα που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι, δεν υπάρχει ούτε ο βιολογικός καθαρισμός που μπορεί να υπάρχει κανονικά και επίσης δεν υπάρχει και πρόσβαση σε καθαρό νερό».

-«Ένα άλλο πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα της επίδρασης της κλιματικής αλλαγής στις λοιμώξεις είναι ο Δάγκειος Πυρετός. Δηλαδή επειδή αυξάνεται η θερμοκρασία, αυξάνεται και η κυκλοφορία κάποιων κουνουπιών όπως το κουνούπι τίγρης που κανονικά βρίσκεται στην Αφρική σε συγκεκριμένες συνθήκες, στις τροπικές ζώνες, λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας. Αυτό τώρα υπάρχουν και σε άλλες περιοχές. Το 2024 ο Παγκόσμιες Οργανισμός Υγείας κατέγραψε τον υψηλότερο αριθμό Δάγκειου Πυρετού που έχει μετρηθεί ποτέ. Ακριβώς γιατί μετατοπίζονται οι ζώνες στις οποίες κυκλοφορούν τα κουνούπια, άρα και ο Δάγκειος Πυρετός, εκτός από τις τροπικές περιοχές, σε άλλες περιοχές του κόσμου. Επίσης το λιώσιμο των πάγων. Αποκαλύπτει μικροοργανισμούς οι οποίοι δεν είναι γνωστοί στον άνθρωπο. Ο άνθρωπος δεν έχει ανοσία σε αυτούς, άρα είμαστε ευπρόσβλητοι σε αυτούς τους μικροοργανισμούς. Και επίσης λόγω των πλημμυρών και των φυσικών καταστροφών μπορεί να έχουμε και διαμονή των ανθρώπων σε καταυλισμούς, οπότε σε συνθήκες συνωστισμού. Άρα όλα αυτά τα νοσήματα με την μετάδοση των νοσημάτων του αναπνευστικού και αυτά βρίσκονται σε έξαρση»

-«Τώρα όσον αφορά τα αλλεργιογόνα της ατμόσφαιρας. Αύξηση της θερμοκρασίας σημαίνει αύξηση της ανθοφορίας, άρα για μεγαλύτερη διάρκεια, σε μεγαλύτερη ένταση μπορεί να κυκλοφορούν διάφορες γύρες, και αυτό έχει αποδειχθεί για συγκεκριμένα αλλεργιογόνα που κυκλοφορούν και στην Αμερική και στην Ευρώπη. Επίσης καταιγίδες, πλημμύρες, όλα αυτά σημαίνουν αύξηση της υγρασίας, αύξηση της μούχλας, αύξηση των μυκήτων και σε αυτά μπορεί κάποιοι άνθρωποι να είναι αλλεργικοί και αυτό σημαίνει ότι οι αλλεργικοί θα έχουν αύξηση των παροξυσμών του βρογχικού άσθματος για παράδειγμα. Φωτιές, που σημαίνει παραγωγή σωματιδίων και αυτές μπορεί να επιβαρύνουν ανθρώπους με αναπνευστικά προβλήματα. Και βέβαια η ρύπανση της ατμόσφαιρας που είναι ένα συνοδοιπόρος της κλιματικής αλλαγής που και αυτή ευθύνεται για παροξύνσεις και στην χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και στο βρογχικό άσθμα»

Η κα καθηγήτρια Παπαμήτσου αναλυτικότερα, έκανε λόγο για πρόωρους τοκετούς και βλάβες στα έμβρυα και νεογνά από την ατμοσφαιρική ρύπανση καθώς επίσης και στα εξής:

-«Η ατμοσφαιρική ρύπανση και ιδιαίτερα τα μικροσωματίδια, το οξείδιο του αζώτου και το όζον, επειδή είπαμε για το έμβρυο να πούμε πρώτα ότι στην έγκυο γυναίκα μπορεί να περάσει μέσω των πνευμόνων με την κυκλοφορία του αίματος. Αυτό οδηγεί σε αυξημένο οξειδωτικό στρες και φλεγμονώδεις αντιδράσεις που αυτό επηρεάζει τη ροή του αίματος στον πλακούντα. Έχουν γίνει πολλές έρευνες, οι οποίες δείχνουν ότι η έκθεση σε υψηλά επίπεδα ρύπανσης αυξάνει τον κίνδυνο της ενδομήτριας καθυστέρησης της ανάπτυξης, έχουμε πρόωρο τοκετό και χαμηλού βάρους γέννησης. Επίσης, υπάρχει περίπτωση να έχουμε την εμφάνιση χρόνιων νοσημάτων στα παιδιά, όπως είναι το άσθμα, χρόνια βρογχίτιδα. Στους ενήλικες μπορούμε να συσχετίσουμε την τη ρύπανση με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων, εγκεφαλικών επεισοδίων και ορισμένες μορφές καρκίνου. Όσον αφορά τους ηλικιωμένους εδώ μπορούμε να πούμε ότι επειδή οι ηλικιωμένοι ήδη έχουν κάποιες παθήσεις η ρύπανση από την ατμόσφαιρα μπορεί να επιβαρύνει περισσότερο τις διάφορες καταστάσεις. Επομένως, στους ηλικιωμένους, επομένως μπορούμε να πούμε εδώ ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση δεν είναι απλώς περιβαλλοντικό».

-«Πρώτα αυτά και μετά θα πούμε για τα βαρέα, μπορούν να δράσουν σαν ενδοκρινικοί διαταράκτες επηρεάζοντας την ορμονική ισορροπία του εμβρύου και τη φυσιολογική ανάπτυξη των οργάνων. Τα βαρέα μέταλλα που είπατε, ο μόλυβδος, ο υδράργυρος, το κάδμιο, διαπερνούν τον πλακούντα και συσσωρεύονται στους εμβρυϊκούς ιστούς. Έτσι η συγκέντρωση εκεί στους εμβρυικούς ιστούς μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη των διαφόρων οργάνων και φυσικά όλα τα συστήματα. Δηλαδή να πω ένα παράδειγμα, ότι οι νεφροί φυσιολογικά φυσιολογικά φιλτράρουν το αίμα. Όταν συγκεντρώνονται πολλές τοξικές ουσίες στα σωληνάρια, μειώνεται η δυνατότητα των νεφρών να εκτελέσουν αυτή τη λειτουργία. Επομένως, όταν ο οργανισμός εκτίθεται συνεχόμενα σε αυτές τις τοξικές ουσίες μπορεί να οδηγηθούν στην νεφρική ανεπάρκεια. Το ίδιο μπορούμε για κάποιο, ένα παράδειγμα ακόμα θα σας πάλι ακόμα θα σας πω είναι το ήπαρ, το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στο μεταβολισμό στον ανθρώπινο οργανισμό. Όταν πρόκειται για ξένες ουσίες, οι οποίες πρέπει να τις μεταβολίσει, μπορούν να παράξουν ελεύθερες ρίζες, μπορούν να παράξουν δραστικές μορφές οξυγόνου, από αυτές καταστρέφουν τα ηπατικά κύτταρα και μπορεί να οδηγηθούμε έτσι σε φλεγμονή, στο λιπώδη εκφύλιση, ακόμα και σε ηπατική ανεπάρκεια. Και σε διάφορα και στο καρδιαγγειακό έχουμε τέτοια προβλήματα, έχουμε και στο αναπνευστικό προβλήματα, να μην αναφερθούμε σε όλα. Είναι πολύ μεγάλος επιβαρυντικός παράγοντας αυτές όλες οι ουσίες. Τα δε λύματα αποτελούν μια σημαντική πηγή τέτοιων τοξικών ουσιών, γιατί περιέχουν μέσα φαρμακευτικά υπολείμματα, βαρέα μέταλλα, μικροπλαστικά, διάφορες βιοχημικές-χημικές ενώσεις που εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα και καταλήγουν στον άνθρωπο. Παράλληλα, σε περιβάλλοντα με ανεπαρκή επεξεργασία των λυμάτων συνυπάρχουν και λοιμώδεις παράγοντες, όπως είναι βακτήρια ή παράσιτα, οι οποίοι ενισχύουν περισσότερο τον κίνδυνο της δημόσιας υγείας. Αυτό γίνεται κυρίως και σε ευάλωτες ομάδες, όπως τα έμβρυα, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι».

-«Και η ακτινοβολία επηρεάζει στο έμβρυο γιατί μπορεί να προκαλέσει γενετικές μεταλλάξεις και τερατογένεση. Η έκθεση ειδικά το πρώτο τρίμηνο της κύησης είναι πάρα πολύ επικίνδυνη για το έμβρυο γιατί τότε, στο πρώτο τρίμηνο, έχουμε την οργανογένεση. Την διάπλαση δηλαδή των οργάνων του εμβρύου. Έτσι μπορούμε να οδηγηθούμε σε διάφορες καταστάσεις. Αυτό όμως δεν πρέπει να γίνεται φόβος για τις έγκυες γυναίκες γιατί δεν σημαίνει ότι κάθε έκθεση σε ακτινοβολία σημαίνει και επιπτώσεις. Εξαρτάται από το διάστημα της εγκυμοσύνης, δηλαδή το χρόνο το πρώτο τρίμηνο αν είναι, εξαρτάται από τη δόση της ακτινοβολίας και για πόσο χρονικό διάστημα εκτίθεται στην δόση. Τα έμβρυα και τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα γιατί βρίσκονται στο στάδιο της ταχείας ανάπτυξης. Η έκθεση σε τοξικές ουσίες κατά την εμβρυϊκή ζωή μπορεί να διαταράξει πάρα πολλές διαδικασίες, οι οποίες εξελίσσονται εκείνο το διάστημα. Τα έμβρυα έχουν ανώριμο ανοσοποιητικό σύστημα και είναι ευάλωτα στις λοιμώξεις, όπως και τα παιδιά έχουν, τότε έχουν και το αναπνευστικό του σύστημα και το ανοσοποιητικό τους, οπότε για αυτό είναι πιο ευάλωτα. Οι ηλικιωμένοι έχουν γήρανση του ανοσοποιητικού συστήματος. Έτσι και σε συνδυασμό με τη μη επαρκή επιδιόρθωση των βλαβών του DNA καθιστούν όλα αυτά μπορούν να καταστήσουν τους ηλικιωμένους πιο επιρρεπείς σε χρόνια νοσήματα και φυσικά να έχουν αύξηση και της θνητότητας. Επίσης η γήρανση των ιστών στους ηλικιωμένους οδηγεί σε μειωμένη λειτουργικότητα των οργάνων. Άρα έχουν αύξηση των αποπτωτικών κνησμών, της φλεγμονής και έτσι όλα αυτά επιβαρύνονται».

-«Μπορούμε να κάνουμε, σε ατομικό επίπεδο μπορούμε να ακολουθήσουμε κάποιες στρατηγικές. Δηλαδή καταρχάς να μειώσουμε την έκθεση σε χώρους που έχουμε αυξημένη ατμοσφαιρική ρύπανση. Να πηγαίνουμε, να αν μπορούμε να χρησιμοποιούμε τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Όσον αφορά τα σπίτια μας, να αερίζουμε τα σπίτια, να καθαρίζουμε, να υπάρχει καθαρισμός των σπιτιών και οι συσκευές καθαρισμού αέρα μπορούν να βοηθήσουν και καλό είναι να αερίζουμε τις ώρες που δεν είναι αυξημένη η ατμοσφαιρική ρύπανση, αυτό είναι σημαντικό να ανοίγουμε παράθυρα Το πρωί. Αυτό. Να έχουμε υγιεινό τρόπο ζωής. Η διατροφή μας, ο επαρκής ύπνος, η άσκηση βοηθά πολύ το ανοσοποιητικό και το κυκλοφορικό σύστημα η άσκηση και μειώνει το οξειδωτικό στρες, να αποφεύγουμε το κάπνισμα, το αλκοόλ. Όλα αυτά, προστασία που την ακτινοβολία στην οποία μιλήσαμε πριν. Και τήρηση του προγράμματος των υποχρεωτικών εμβολιασμών. Πάρα πολύ σημαντικό. Επομένως μπορούμε να έχουμε μία τακτική παρακολούθησης στους γιατρούς, ειδικά οι έγκυες γυναίκες, τα βρέφη ή γενικά οι ευπαθείς ομάδες. Έτσι θα έχουμε, θα μπορούμε άμεσα να έχουμε αναγνώριση και αντιμετώπιση καταστάσεων και παθήσεων που επιδεινώνονται από τη μόλυνση».

Ο αντιπρόεδρος της ΕΘΝΕ Δρόσος Τσαβλής μίλησε για την περίπτωση της Θεσσαλονίκης και αναλυτικότερα είπε τα εξής:

-«Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, το 2024 σημειώθηκαν 311.000 πρόωροι θάνατοι, οι οποίοι οφειλόταν στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Υπάρχει ένα θανατηφόρο κοκτέιλ στην ατμόσφαιρα που γίνεται από τους ρύπους, από τα αιωρούμενα σωματίδια κατά τους χειμερινούς μήνες και από το όζον και από το διοξείδιο του αζώτου κατά τους θερινούς μήνες, μαζί με το θερμικό στρες. Αυτό λοιπόν, η ρύπανση με το θερμικό στρες είναι ένα θανατηφόρο κοκτέιλ, το οποίο οδηγεί σε όλους αυτούς τους θανάτους που περιγράφει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Αυτό θα μπορούσε σαφώς να έχει προληφθεί και η πρόληψη βασίζεται σε 3 άξονες. Ο ένας είναι η ενημέρωση του κοινού και κυρίως των ευάλωτων ομάδων, όπως είναι οι ηλικιωμένοι, τα μωρά, τα παιδιά, οι έγκυες γυναίκες ή οι χρονίως πάσχοντες συνάνθρωποί μας. Ο δεύτερος άξονας είναι τα μέτρα τα οποία πρέπει να πάρει μια οργανωμένη πολιτεία, είτε η κεντρική διοίκηση, είτε η τοπική αυτοδιοίκηση. Και το τρίτο, ο τρίτος άξονας είναι τα μέτρα που πρέπει να πάρουμε εμείς ατομικά ο καθένας μόνος μας πώς να προσέξουμε τη συμπεριφορά μας σε σχέση με το περιβάλλον μας, γιατί γνωρίζουμε πολύ καλά μετά από τόσα χρόνια τη σημασία που έχουν όλοι αυτοί οι τύποι στην ατομική μας υγεία. Τα αιωρούμενα σωματίδια είναι αυτά τα οποία προκαλούν το μεγαλύτερο κακό. Είναι 2 κατηγοριών. Είναι αυτά που έχουν διάμετρο μέχρι 10 μικρόμετρα και αυτά που έχουν μέχρι 2,5 μικρόμετρα. Πιο επικίνδυνα φυσικά καταλαβαίνετε, είναι τα δεύτερα τα οποία μπορούν να εισχωρήσουν με την εισπνοή όλο και πιο βαθιά μέσα στο αναπνευστικό μας σύστημα και να φτάσουνε ακόμα και στους πολύ μικρούς αεραγωγούς για να προκαλέσουν τη βλάβη τους εκεί στα τοπικά όπως λέμε, ιστικά μακροφάγα, να τα αποδυναμώσουν ώστε να χάσει το αναπνευστικό μας σύστημα και οι πνεύμονες μας ένα πολύ βασικό μέτρο άμυνας που έχει ενάντια στους εξωτερικούς εισβολείς. Σκεφτείτε ότι μια τρίχα ανθρώπινη έχει μια διάμετρο 50 μικρόμετρα και ένας κόκκος άμμου έχει 90 μικρόμετρα. Άρα καταλαβαίνετε αυτό πόσο μικρά είναι και πόσο διεισδυτικά μπορούν να είναι για να καταφέρουν σοβαρό χτύπημα στο αναπνευστικό μας σύστημα».

-«Η πολιτεία θα πρέπει να πάρει μέτρα ριζικά, τα οποία αφορούν τους τις εκπομπές ρύπων. Λοιπόν, η πολιτεία θα πρέπει λοιπόν να πάρει τα απαραίτητα μέτρα που αφορούν στην εκπομπή ρύπων, είτε ρυθμίζοντας σωστά το κυκλοφοριακό, είτε συνετίζοντας τις βιομηχανίες. Με το κυκλοφοριακό έχουμε την εκπομπή διοξειδίου του αζώτου, διοξειδίου του θείου, μονοξειδίου του άνθρακα. Όλα αυτά καταλαβαίνετε, είναι αέρια τα οποία βλάπτουν κατά κύριο λόγο, το αναπνευστικό σύστημα και κατά δεύτερο λόγο θα πάμε και στο καρδιαγγειακό αν θέλετε ή ακόμα και σε στο λαιμό, στη μύτη, στα μάτια. Όλα αυτά επηρεάζουν την υγεία μας».

-«Στη Θεσσαλονίκη έχουμε πολύ σοβαρούς ρύπους κυρίως λόγω της γεωγραφικής θέσης της πόλης μας, η οποία έχει γύρω γύρω βουνά και τη θάλασσα από την άλλη άκρη, οπότε εγκλωβίζονται οι ρύποι σε πολύ χαμηλά επίπεδα που μπορούν να τα αναπνεύσει ο άνθρωπος. Και φανταστείτε τώρα, κάποιος ο οποίους είναι ευάλωτος, ένας χρόνος ασθματικός ή ένας πάσχων από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, καταλαβαίνετε ότι θα περάσει πολύ δύσκολα γιατί η επιδεινωθεί η κατάστασή του και θα χρειαστεί ίσως παραπάνω φαρμακευτική αγωγή, ακόμα και νοσηλεία. Η Θεσσαλονίκη λοιπόν πρέπει να φροντίσει να παρέχει στους δημότες έξτρα διαφορετικούς εναλλακτικούς τρόπους μεταφοράς ώστε να μειωθούν οι ρύποι. Ένας τέτοιος τρόπος είναι το Μετρό που πρόσφατα μπήκε στη ζωή μας. Εάν αναπτυχθεί η ποδηλατοδρομία, εάν αναπτυχθούν οι πεζόδρομοι. Ακόμα και ο έλεγχος της παράνομης στάθμευσης στο κέντρο, αυτό ακριβώς θα έχει μια ευεργετική επίδραση στην υγεία, κυρίως των αναπνευστικών ασθενών. Εμείς οι ίδιοι πρώτα από όλα θα πρέπει να φερθούμε έξυπνα, ειδικά αυτοί οι οποίοι ξέρουμε ότι πάσχουμε και έχουμε ένα πρόβλημα. Πρώτα από όλα να ενημερωνόμαστε από τις διάφορες πλατφόρμες που υπάρχουν που ενημερώνουν για τους ρύπους καθημερινά. Οπότε θα ξέρουμε σε ποια περιοχή της πόλης μας, μιλώντας για τη Θεσσαλονίκη, θεωρώ ότι και άλλες μεγάλες πόλεις όπως η Αθήνα έχουν παρόμοια σχέδια και προγράμματα. Στο σπίτι μας να μην ανοίγουμε τα παράθυρα όταν οι ρύποι έξω είναι υψηλοί και να έχουμε και αυτό που είπατε πολύ σωστά πριν, κάποιες μηχανές καθαρισμού του αέρα, ΧΕΠΑ εντός του δωματίου, θα πρέπει να αποφεύγουμε την άσκηση σε εξωτερικούς χώρους όταν είναι υψηλοί οι ρύποι στην ατμόσφαιρα. Ακούω πολλές φορές ασθενείς οι οποίοι λένε γιατρέ περπάτησα 5 km, πήγα από τη Νομαρχία μέχρι το Δημαρχείο. Το πήγα από τη Βασιλίσσης Όλγας. Και τι κατάφερες αν πας από την Βασιλίσσης Όλγας. Κάθε σου βήμα ήτανε και ακόμα πιο πολύ ρύποι στο πνευμόνι σου. Από την παραλία, από χώρους μακριά από τα από τα αυτοκίνητα. Να προσπαθούμε να είμαστε σε πράσινους χώρους και κυρίως εάν είμαστε ασθενείς να μην διακόψουμε ποτέ τα φάρμακά μας αυτές τις περιόδους τις δύσκολες, θα παίρνουμε τα ρυθμιστικά μας φάρμακα ή τα φάρμακα διάσωσης τα οποία μας έχουν δώσει οι γιατροί μας. Έτσι μόνο θα είμαστε ασφαλείς»

-«Τα μικροσωματίδια είναι η αιτία θανάτου, το ’18 διαβάζω εδώ, είχαμε 400.000 θανάτους στην Ευρώπη. Είναι πάρα πολλοί και κυρίως στις μεγαλουπόλεις τις ευρωπαϊκές. Το Παρίσι είναι μία από αυτές, είναι πάρα πολύ, με πολύ υψηλούς ρύπους είναι το Παρίσι, όσο όμορφο και να είναι. Θα πρέπει να είναι προσεκτικοί οι άνθρωποι που το επισκέπτονται και έχουν αναπνευστικά ή άλλα χρόνια νοσήματα. Όπως είπα νωρίτερα, τα μικροσωματίδια είναι αυτά τα οποία εισχωρούν πολύ βαθιά μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό και καταστρέφουν τοπικά την άμυνα του πνεύμονα. Τι μπορούμε να κάνουμε; Φίλτρα αέρος στο σπίτι, αερισμός και μάσκες FFP2 ή FFP3, ακόμα και η Ν95 Και καθαρά να ρυθμίσουμε τη συμπεριφορά μας, την κίνησή μας στους εξωτερικούς χώρους όταν οι ρύποι είναι υψηλοί. Θα ήθελα, αν μου επιτρέπετε να πω κάτι που αφορά στο Δήμο Θεσσαλονίκης. Υπάρχει ένα πρόγραμμα τον SEIRIOS, το οποίο είναι μια συνεργασία επιστημονική ανάμεσα στη Θεσσαλονίκη, τη Ρώμη και την Λευκωσία. Σημαντικός εταίρος αυτής της συνεργασίας είναι το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ο δήμος συμμετέχει απλώς, όπου καταγράφονται οι καθημερινοί ρύποι, δημοσιοποιούνται και μπορούν οι πολίτες να καθορίσουν έτσι την καθημερινή τους συμπεριφορά. Είναι κάτι πάρα πολύ χρήσιμο. Είναι κάτι που αφορά στην ψηφιακή εξέλιξη μιας πόλης και ενός δήμου και το οποίο το χρειαζόμαστε όλοι μας»

Η 2η θεματική ενότητα αφορούσε στις επιπτώσεις των GAMING INTERNET ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ στα παιδιά και στους εφήβους με ομιλητές τον πρόεδρο του ΙΣΘ Νίκος Νίτσας με την ιδιότητα του χειρουργού οφθαλμιάτρου-παιδοφθαλμιάτρου, την κα Ευτέρπη Παυλίδου, MD, MSc, Ph.D Παιδίατρος-Παιδονευρολόγος Επίκουρη Καθηγήτρια Παιδιατρικής, Τμήμα Λογοθεραπείας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Ταμίας της Ελληνικής Παιδονευρολογικής Εταιρείας και τον Δρ. Γεώργιο Φλώρο Επίκουρο Καθηγητή Ψυχιατρικής ΑΠΘ Β’ Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική ΑΠΘ

Ο Πρόεδρος ΙΣΘ και ομιλητής στη δεύτερη ενότητα των συζητήσεων επικεντρώθηκε με την ιδιότητα και του ιδιότητα του χειρουργού οφθαλμιάτρου-παιδοφθαλμιάτρου στους κινδύνους της υγείας των παιδιών και εφήβων σημειώνοντας τα εξής:

«Ο Ιατρικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης μέχρι τώρα εστίασε σε μείζονα θέματα όπως είναι της υπογεννητικότητας, της γήρανσης του πληθυσμού, της ψυχικής υγείας, των εξαρτήσεων, της παιδικής παχυσαρκίας, της δωρεάς οργάνων, της ενδοοικογενειακής βίας. Οι ενημερωτικές αυτές εκδηλώσεις έχουν γίνει θεσμός πλέον. Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους συναδέλφους και τους παρισταμένους, αλλά όσους συμμετείχαν και όσους θα συμμετάσχουν σε αυτές εκδηλώσεις και περισσότερο να ευχαριστήσω και όσους αφιλοκερδώς όπως η συντονίστρια των συζητήσεων μας Ν. Στρατηλάτη συνέβαλαν στις προσπάθειες μας»

-«Δυστυχώς, ενώ στο παρελθόν υπήρχε πριν από μια δεκαετία αν θυμούμαι καλά υποχρεωτική εξέταση του παιδιού πριν πάει στο νηπιαγωγείο από οφθαλμίατρο ή εξειδικευμένο παιδοφθαλμίατρο, αυτό πλέον δεν γίνεται. Γίνεται όμως μια εξέταση, αυτό να μην το παραβλέψουμε, από τον παιδίατρο στα πλαίσια της συμπλήρωσης του ατομικού δελτίου του μαθητή. Και αν βρει ο παιδίατρος κάποιο πρόβλημα, τότε αποστέλλει τον ειδικό τον οφθαλμίατρο το παιδί. Άρα λοιπόν, υπάρχει ενός είδους προληπτικός έλεγχος, πολλές φορές όμως οι παιδίατροι δεν είναι είναι εξειδικευμένοι»

-«Υπάρχουν προβλήματα τα οποία μπορεί να διαλάθουν της προσοχής τους. Πάμε τώρα στις συσκευές. Το μόνιμο παράπονο το οποίο έχουμε στο ιατρείο, στα ιατρεία μας, φαντάζομαι το ίδιο και συνάδελφοι, είναι πείτε κάτι για τα κινητά, πείτε κάτι για τις ηλεκτρονικές συσκευές. Πόση ώρα μπορούν. Και το ερώτημα αυτό ξέρετε, είναι ένα ερώτημα πανικού, διότι ο εθισμός καθημερινά γίνεται και μεγαλύτερος. Οι επιπτώσεις οι οποίες υπάρχουν εξαιτίας αυτής της θέασης των ηλεκτρονικών συσκευών, μπορεί κανείς να τις χωρίσει σε 2 μεγάλες κατηγορίες. Η μία η οποία ονομάζεται Digital Eyes Strain, δηλαδή η ψηφιακή οφθαλμική κόπωση η οποία έχει να κάνει με συμπτώματα από τη θέαση των ηλεκτρονικών συσκευών και αυτό δεν αφορά μόνο τα παιδιά και τους εφήβους, αφορά και τους ενήλικες. Θα πούμε ορισμένα περισσότερα πράγματα για αυτό. Και το δεύτερο είναι η άμεση συσχέτιση πλέον που υπάρχει με την ανάπτυξη της μυωπίας και την συνεχή κοντινή προσήλωση σε ένα αντικείμενο, είτε αυτό είναι κινητή συσκευή, είτε είναι tablet, είτε ακόμη ακόμη πολλές φορές και το βιβλίο. Άρα λοιπόν υπάρχουν, υπάρχει άμεση συσχέτιση και δυστυχώς λόγω της μεγάλης εξάρτησης των παιδιών από τα κινητά και τα tablet, η πρόβλεψη για την Ευρώπη το 2051 είναι ότι θα έχουμε χιλιάδες εκατοντάδες μυωπικά παιδιά. Καταλαβαίνετε λοιπόν πόσο, δεν έχει αλλάξει το γονιδίωμα μας. Η μυωπία είναι μία πάθηση η οποία εξαρτάται από τα γονίδια αλλά όχι μόνο, εξαρτάται και από τον τρόπο ζωής. Για αυτό λοιπόν ένας λόγος παραπάνω έχει να, έχει να κάνει με αυτήν την εξάρτηση. Αυτό που θέλω να πω σε όλους τους γονείς είναι ότι τα παιδιά πρέπει τουλάχιστον 2 ώρες την ημέρα και αυτά είναι πληροφορίες που τις αντλούμε από την ενημερωτική επιστολή την οποία έχουμε όλοι οφθαλμίατροι από την Παγκόσμια Παιδοοφθαλμολογική Εταιρεία, πρέπει τα παιδιά να μην χρησιμοποιούν κινητές συσκευές και tablet και τουλάχιστον 2 ώρες την ημέρα να εκτίθενται στο φως το εξωτερικό».

-«Η Αμερικανική Παιδοοφθαλμολογική Εταιρία συστήνει έλεγχο των παιδιών στη γέννηση, 1, 3 και 5 χρόνων από οφθαλμίατρο. Παρά ταύτα, πολλές φορές όντως οι δάσκαλοι διαπιστώνουν, γιατί έχουν μια άμεση σχέση με το παιδί, πολύωρη σχέση, υπάρχουν οφθαλμολογικά προβλήματα τα οποία εκδηλώνονται μετά από κάποια ώρα στην τάξη, όχι αμέσως. Υπάρχουν υπερμετρωπίες ή αστιγματισμοί που ένα παιδί θα διαβάσει τον πίνακα που θα του βάλει ο παιδίατρος θα μπορέσει να το δει, αλλά εν συνέχεια θα έχει μία κόπωση, μία ασθενωπία όπως λέγεται και αυτό είναι κάτι το οποίο πρέπει να βρεθεί από τον ειδικό οφθαλμίατρο».

-«Καταρχήν δεν θα πρέπει την οθόνη πολύ κοντά. Η θέαση θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 30 cm και πλέον. Εγώ όμως και πάλι λέω ότι αν μπορούμε να είναι μηδενική η θέαση της οθόνης και να έχουμε μια θέαση την τηλεόραση που είναι μακριά, αυτό είναι ακόμα καλύτερο και επιθυμητό. Από εκεί και πέρα, από την οθόνη, επειδή ακριβώς πολλές φορές δε βλεφαρίζουμε συχνά στην οθόνη, μειώνονται οι βλεφαρισμοί μας από 20 το λεπτό στους 8 το λεπτό. Το μάτι αποκτά μια ευαισθησία, μια ξηρότητα, έχουμε τσούξιμο, έχουμε δακρύρροια. Έχουμε λοιπόν συμπτώματα και πόνο πολλές φορές μπορεί να έχουμε εξαιτίας της πολύωρης κρίσης των οθονών. Χρειάζεται λοιπόν διάλειμμα, χρειάζεται οπωσδήποτε να υπάρχει τουλάχιστον ανά 30 λεπτά ένα διάλειμμα. Για τους ενήλικες που χρησιμοποιούν οθόνη ο κανόνας 20- 20-20 πρέπει να εφαρμόζεται. Κάθε 20 λεπτά, να βλέπουμε 20 δευτερόλεπτα ένα αντικείμενο το οποίο είναι στα 20 πόδια. Μπορούμε να το επαναλάβουμε αυτό; 20-20-20. Αυτό λοιπόν είναι ο κανόνας. 20-20-20. Έτσι, κάθε 20 λεπτά λοιπόν να κάνουμε ένα διάλειμμα. Επίσης μπορεί ένα παιδί επειδή ακριβώς έχει αστιγματισμό ή έχει κάποια άλλη πάθηση, μετά από πολύωρη θέαση είτε της τηλεόρασης είτε της οθόνης, να παραπονεθεί για πονοκεφάλους. Υπάρχουν τα παιδιά τα οποία έχουν προβλήματα και πηγαίνουν κοντά στην τηλεόραση. Αυτό λοιπόν είναι ακόμη ένα καμπανάκι το οποίο θα πρέπει να ανησυχήσει τους γονείς. Παρά ταύτα πολλά παιδιά πηγαίνουν κοντά στην τηλεόραση χωρίς να έχουν πρόβλημα, επειδή βλέπουν μεγαλύτερα τα αντικείμενα, τα ακούν καλύτερα και θέλουν να μπουν ακόμα και μέσα σε μία παιδική ταινία. Η απόσταση από τις οθόνες εάν δεν μπορούμε να τις αποφύγουμε είναι το πιο σημαντικό πράγμα το οποίο πρέπει να πούμε ειδικά από στα μικρά παιδιά του δημοτικού».

-«Το είπαμε προηγουμένως, το επαναλαμβάνουμε και τώρα, υπάρχουν συγκεκριμένες μελέτες, έχουμε αύξηση των ποσοστών μυωπίας λόγω του COVID και λόγω του ότι τα παιδιά ήταν κλεισμένα στο σπίτι και ήταν πολύ κοντά σε οθόνες. Έχουμε επίσης εργασίες πολλές οι οποίες αποδεικνύουν ότι υπάρχει ακόμη και ποσοτική αύξηση της μυωπίας ανάλογα με τις ώρες που βρισκόμαστε μπροστά σε μία οθόνη. Υπάρχουν και τέτοιες επιστημονικές εργασίες. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι είναι άμεση η συσχέτιση της ανάπτυξης μυωπίας και της χρήσης των οθονών. Από εκεί και πέρα εμείς στα χέρια μας τώρα οι γιατροί έχουμε όπλα να αντιμετωπίσουμε την ανάπτυξη της μυωπίας, πέραν των γονιδιακών τα οποία δεν μπορούμε ακόμα να αντιμετωπίσουμε. Υπάρχουν ειδικά γυαλιά τα οποία συστήνονται πλέον στα παιδιά και ήδη υπάρχουν και στο ελληνικό εμπόριο. Επίσης, πήρε άδεια αυτή τη στιγμή από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων το Ευρωπαϊκό FDA ένα σκεύασμα το οποίο είναι διαλυμένης ατροπίνης το οποίο έχει βρεθεί ότι η χρήση του ωφελεί και περιορίζει την ανάπτυξη της μυωπίας. Αυτό είναι ένα επόμενο όπλο το οποίο θα έχουμε στη φαρέτρα μας πιστεύω μέσα στο χρόνο οι ασχολούμενοι με την οφθαλμολογία και ειδικά με τα παιδιά. Υπάρχουν ειδικοί φακοί επαφής οι οποίοι πιέζουν το μάτι και έτσι έχουμε μία ας το πούμε όχι σταθεροποίηση, αλλά και ελάττωση της αύξησης της μυωπίας. Υπάρχουν πολλά μέσα, δεν είναι της παρούσης να τα αναλύσουμε, με τα οποία αυτή τη στιγμή μπορούμε να κάνουμε κάτι για να μην αυξηθεί η μυωπία ή τέλος πάντων να περιορίσουμε την ανάπτυξη της μυωπίας. Γιατί ξέρετε είναι πολύ διαφορετικό ένας ενήλικας να έχει 8 βαθμούς μυωπία από ότι να έχει 5. Αν μπορούμε λοιπόν ,την ανοδική καμπύλη κατά την ανάπτυξη του παιδιού αυξησης της μυωπίας εμείς να την περιορίσουμε με διάφορους τρόπους, θα είναι πολύ σημαντικό για την ενήλικη ζωή. Ένα μάτι με 8 βαθμούς μυωπία ενός ενήλικα είναι πολύ πιο ευάλωτο στο να αναπτύξει παθήσεις στην ωχρά κηλίδα, αποκόλληση αμφιβληστροειδούς και άλλες εκφυλιστικές παθήσεις. Και οι πιθανότητες είναι πολύ μικρότερες αν η μυωπία είναι μικρότερη».

-«Η απόσταση θέασης σας είπα ότι παίζει ρόλο. Αυτή τη στιγμή τα γυαλιά για την μπλε ακτινοβολία, δεν έχουν αποδειχθεί επιστημονικά τουλάχιστον και σύμφωνα με την τελευταία επιστολή της Παγκόσμιας Παιδοοφθαλμολογικής Εταιρίας του 2025, ότι βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν βλάπτουν αλλά δεν έχει βρεθεί ότι βοηθούν. Αυτή τη στιγμή το πιο σημαντικό από όλα είναι η απόσταση θέασης. Επίσης έχει αναδειχθεί σημαντικό το παιδί να κάνει διαλείμματα των 30 λεπτών το λιγότερο γιατί όλα αυτά έχουν βρεθεί ότι βοηθούν στον περιορισμό της ανάπτυξης μυωπίας και επίσης βοηθούν στην ψηφιακή, όπως είπα, οφθαλμική κόπωση η οποία είναι το άλλο παρακλάδι που μας έχει έρθει τώρα ως νέα νοσολογική οντότητα εξαιτίας της χρήσης των οθονών».

-«Πάντοτε η χρήση είναι διαφορετική από την κατάχρηση. Επομένως σίγουρα οι οθόνες είναι στη ζωή μας, η ηλεκτρονική ζωή είναι και αυτή στη ζωή μας, αλλά να σας πω. Το να βλέπεις μία παρέα νέων, εφήβων σε μία καφετέρια και αντί να μιλούν μεταξύ τους, να μιλάει ο καθένας με το κινητό του, αυτό καταλαβαίνετε είναι πολύ λυπηρό. Θα πρέπει να πούμε στους γονείς ότι τα παιδιά είναι ο καθρέφτης των γονέων. Και όχι μόνο στη διατροφή, όχι μόνο στον τρόπο ζωής, στην καθημερινότητα. Αν ο γονέας είναι όλη μέρα στο χέρι με ένα κινητό, δεν μπορεί να επιβληθεί στο παιδί και να του πει εσύ μην το κάνεις. Και εδώ θα ήθελα να ενημερώσω όσους μας βλέπουν ότι υπάρχουνε δυο εφαρμογές του gov.gr οι οποίες βοηθούν προς την κατεύθυνση και της παρακολούθησης του τι βλέπει το παιδί, αλλά και της χρονικής, του χρονικού περιορισμού της χρήσης οθόνης. Μπορούν λοιπόν, είναι στα χέρια των συμπολιτών μας αυτά τα εργαλεία για να τους βοηθήσουν. Αλλά το πρώτο πράγμα είναι οι ίδιοι πρέπει να βοηθήσουν το παιδί με τον τρόπο ζωής τους».

Η επ. καθηγήτρια κα Παυλίδου μίλησε για την κατάχρηση της οθόνης επισημαίνοντας τα εξής:

–«Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ακαδημία Παιδιατρικής αλλά και με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η έκθεση σε οθόνη σε ότι αφορά τα βρέφη από 0 έως 2 ετών, τα βρέφη και τα μικρά νήπια, θα πρέπει να είναι μηδενική. Πλην της βιντεοκλίσης με γονέα ή φροντιστή, όποτε είναι απαραίτητο. Μηδέν ώρα την ημέρα. Από 2 έως 5 ετών θα πρέπει να περιορίζεται το πολύ σε 1 ώρα την ημέρα, κυρίως για εκπαιδευτκούς σκοπούς και εκείνο υπάρχει η σύσταση το λιγότερο δυνατό και όχι κάθε μέρα. Από τις ηλικίες 6 έως 12 ετών το μέγιστο επιτρεπόμενο όριο είναι 2 ώρες την ημέρα. Και από τις ηλικίες 13 έως 18 ετών είναι το μέγιστο επιτρεπόμενο όριο 3 ώρες την ημέρα. Δεν σημαίνει ότι επειδή λέμε 3 ώρες την ημέρα θα πρέπει να είναι κάθε μέρα. Δυστυχώς όμως, τα πράγματα δεν έτσι. Και παγκοσμίως αλλά δυστυχώς και η χώρα μας ακολουθεί τα διεθνή δεδομένα. Η αιτία αυτή καθαυτή δεν είναι η κατάχρηση της οθόνης. Υπάρχουνε πολλοί παράγοντες γενετικοί και άλλοι, βιολογικοί, διάφοροι λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν ένα παιδί να είναι στο φάσμα του αυτισμού ή στη διάσπαση προσοχής ή σε οποιοδήποτε νευροαναπτυξιακό πρόβλημα. Σίγουρα όμως, οι κατάχρηση της οθόνης, ειδικά από μικρές ηλικίες, είναι το κερασάκι στην τούρτα που δεν βοηθάει και αντίθετα μπορεί να επιδεινώσει κιόλας».

-«Έχουμε κάνει και από το Τμήμα Λογοθεραπείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και με την ευκαιρία να το πω, πτυχιακή μελέτη σε ό,τι αφορά την κατάχρηση οθόνης και την ποιότητα του ύπνου σε παιδιά που είναι στο φάσμα του αυτισμού και σε παιδιά που έχουν διάσπαση προσοχής. Και βρέθηκε ότι σαφώς η κατάχρηση της οθόνης γίνεται στα ελληνόπουλα και τα επηρεάζει αρνητικά σε ό,τι αφορά την νευροεξέλιξή τους. Μάλιστα αυτή τη στιγμή ξεκινάει και διδακτορική διατριβή, λειτούργησε η πτυχιακή μελέτη ως πιλοτική μελέτη και θα ξεκινήσει και διδακτορική διατριβή πάνω στο ίδιο θέμα, σε μεγαλύτερο δείγμα παιδιών και με μεγαλύτερο χρόνο παρακολούθησης. Ενώ τρέχει ήδη πτυχιακή την οποία θα ανακοινώσουμε τα αποτελέσματα προς τα τέλη Σεπτεμβρίου, είναι στο στάδιο στατιστικής επεξεργασίας, για την κατάχρηση οθόνης και την ποιότητα του ύπνου στους όψιμους εφήβους. Και χρησιμοποιήθηκαν για αυτό εθελοντικά φοιτητές του Τμήματος Λογοθεραπείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Και θα δούμε τη συσχέτισης όχι μόνο με τον ύπνο και την ποιότητα του ύπνου στους φοιτητές μας αλλά και με την ακαδημαϊκή τους πορεία».

-«Η χρήση οθόνης εκπέμπει, είναι αυτή που λέμε η μπλε οθόνη. Η οθόνη γενικότερα εκπέμπει ένα μπλε φως, το οποίο αναστέλλει την έκκριση της μελατονίνης. Οι περισσότεροι έφηβοι έχουνε το κινητό στον ύπνο, κάτω από τα σκεπάσματα, σε ένα κλειστό περιβάλλον, εννοώ κλειστό χωρίς φως και αυτό σίγουρα επηρεάζει την ποιότητα του ύπνου τους. Αυτός είναι και ένας επιπλέον λόγος έμμεσος που μπορεί διαταραχή στην ποιότητα του ύπνου να επηρεάσει και τη νευροανάπτυξη των παιδιών. Μιλούσαμε πριν για τη νευροανάπτυξη. Ας πούμε, επηρεάζει και την έναρξη του λόγου και της ομιλίας η κατάχρηση οθόνης. Και αυτό γίνεται για διάφορους λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι ότι όταν είναι ένα βρέφος, ένα νήπιο, ένας έφηβος μπροστά από μία οθόνη δεν έχει διάλογο, δεν έχει κοινωνική αλληλεπίδραση με συνομηλίκους ή με τον γονέα-φροντιστή. Ο δεύτερος λόγος είναι η αισθητηριακή υπερδιέγερση. Υπάρχουν βιντεάκια πχ tik tok, έτσι, τα βρέφη από νήπια, από μικρά βρέφη, από 12-13 μηνών τα βλέπεις ότι ξέρουνε τον κωδικό να μπούνε μέσα στο tablet ή στο κινητό και μπαίνουνε και κάνουνε scroll της οθόνης. Αυτή η εναλλαγή χρωμάτων – εικόνων επηρεάζει τη νευροανάπτυξη των βρεφών. Και αυτό γιατί; Γιατί εμποδίζει, έχει βρεθεί από μελέτες, τη συνδεσιμότητα μεταξύ των νευρώνων και είναι πολύ σημαντική για τη νευροανάπτυξη τους. Έτσι; Επομένως, ένας άλλος λόγος είναι η διαταραχή του ύπνου».

-«Όταν ένα παιδί δεν κοιμάται σωστά, σηκώνεται το βράδυ, είναι ευερέθιστο, από μικρά βρέφη, δεν μπορούν να κοιμηθούνε, προσπαθούνε οι γονείς να τα κοιμίσουν και δεν μπορούν να κοιμηθούν, σηκώνονται τη νύχτα και έχουν υπνικούς τρόμους. Κλαίνε, είναι ανήσυχα, προσπαθεί ο γονιός να τα ηρεμήσει και δεν μπορεί. Και όλα αυτά μπορεί να είναι και από την κατάχρηση της οθόνης. Έτσι; Και βέβαια, το τελευταίο, ο τελευταίος λόγος που επηρεάζει η χρήση οθόνης είναι η έλλειψη φυσικού παιχνιδιού. Λείπει το ελεύθερο, το φυσικό παιχνίδι από τα παιδιά μας σήμερα».

-«Τα παιδιά που είναι στο φάσμα του αυτισμού θέλουν πάρα πολύ την οθόνη. Είναι ο μοναδικός τρόπος ίσως ή ένας από τους μοναδικούς τρόπους για να ηρεμήσουν, να είναι λιγότερο υπερκινητικά. Όμως η αλήθεια είναι ότι δεν τον βοηθάει καθόλου, τα πάει πίσω στη συγκέντρωση, την αλληλεπίδραση την κοινωνική, στην βλεματική επαφή και όσο κερδίζουνε από τις θεραπευτικές παρεμβάσεις αλλά τόσο, αυτό λέμε και στους γονείς, χάνουνε, κάνουμε βήματα προς τα πίσω από την κατάχρηση της οθόνης. Θέλει ορθολογική χρήση. Αυτή τη στιγμή και διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα, η χρήση της οθόνης είναι στα βρέφη σε ένα ποσοστό περίπου 40-60%, ανάλογα με τις μελέτες. Από μικρά βρέφη μέχρι και νήπια 2 ετών είναι 40-60%. Το 40-60% των βρεφών και μικρών νηπίων, κάνουν χρήση οθόνης, η οποία σε καμία περίπτωση δεν είναι ολιγόλεπτη, ας πούμε. Είναι τουλάχιστον 30-60 λεπτά. Αυτό δείχνουν οι έρευνες. Από 2 έως 6 ετών η χρήση της οθόνης είναι 4-6 ώρες. Θυμάστε, είχαμε πει 2 με 6 ετών, τουλάχιστον, το λιγότερο, συγγνώμη, το maximum, 1 ώρα την ημέρα. Και είναι 4 με 6 ώρες σε πραγματικό χρόνο, στην καθημερινότητα. 6 με 12 ετών, η χρήση οθόνης ανεβαίνει στις 7 με 8 ώρες. Και 13 ετών μπορεί και να εκτοξευτεί, μπορούν να είναι και 10 ώρες. Και φυσικά τα ποσοστά ανεβαίνουν, καλπάζουν. Δηλαδή από 40% περίπου των βρεφών και μικρών νηπίων φτάνουμε στην εφηβεία μετά την ηλικία των 13 ετών σχεδόν το 100% των παιδιών να κάνουνε υπερβολική χρήση οθόνης».

-«Σαφώς και έχουν ευθύνη και οι γονείς, μέχρι την ηλικία των 2 ετών δεν θα πρέπει να υπάρχει καθόλου έκθεση σε οθόνη. Πλην τις βιντεοκλήσεις, όπου χρειάζεται με γονέα ή φροντιστή. Αυτό. 2 με 6 ετών θα πρέπει να περιορίζεται σε 1 την ημέρα, το μέγιστο και εκείνο κατά προτίμηση όχι κάθε μέρα. Και εκείνο με έμφαση σε εκπαιδευτικού χαρακτήρα βιντεάκια. 6 με 12 ετών, 2 ώρες ημερησίως και 13 με 18 ετών το πολύ 3 ώρες την ημέρα. Ο παιδίατρος, γιατί οι παιδονευρολόγοι από κάτω, στη μεγαλύτερη πλειονότητά μας είμαστε παιδίατροι, ο παιδίατρος έχει να κάνει έμμεσα με το παιδί, όχι άμεσα. Έτσι; Άμεσα έχει να κάνει με τον γονέα -κηδεμόνα. Επομένως, σαφώς θα πρέπει να ενημερωθεί σωστά ο γονέας, θα πρέπει να μην υποτιμήσει την ορθολογική χρήση οθόνης, θα πρέπει να ακολουθήσει τις συστάσεις των γιατρών και να μην έχει άρνηση. Είναι πολύ σημαντικό. Γιατί μερικές φορές έχουμε να κάνουμε με την άρνηση του γονέα. Αυτό που είναι επίσης σημαντικό, είναι αυτό που ποτέ πριν, η οθόνη μπήκε για τα καλά στη ζωή μας και να κλείσω με αυτό. Πρέπει να γίνει μια ορθολογική χρήση. Θέλουμε να είναι ο γονέας και αυτό είναι και η επίσημη σύσταση του ΠΟΥ, του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, να συμμετέχει στην παρακολούθηση της χρήσης οθόνης, των βίντεο δηλαδή, στις μικρές ηλικίες, μέχρι τις ηλικίες των 6 ετών και από την άλλη πλευρά, να υπάρχει γονεϊκός έλεγχος σε τι site μπαίνουνε, τι βιντεάκια βλέπουνε. Γιατί πολλές φορές υπάρχει, υπάρχουν ύπουλα βίντεο που μπαίνουνε στο ενδιάμεσο που οδηγούν ακόμα και σε εκρήξεις βίας».

Ο επ. καθηγητής ψυχιατρικής κ. Φλώρος εστίασε στο φαινόμενο του πιθηκισμού των παιδιών που αντιγράφουν τους γονείς τους σε όλα τα επίπεδα. Αναλυτικότερα είπε:

–«…έχουμε πολύ δυσάρεστες συνέπειες για όλες τις ηλικίες πλέον, όπως σωστά είπε και ο πρόεδρος Νίκος Νίτσας, γιατί και τα παιδιά πιθηκίζουν, είναι ο τρόπος ανάπτυξης του ανθρώπου, μαθαίνει από τις γενιές που έχουν προέλθει. Και αυτό το οποίο βλέπουμε είναι ότι σταδιακά να επέρχονται αρκετές ομοιότητες ανάμεσα στους γονείς και στα παιδιά. Δηλαδή εκεί που είχαμε το διαδίκτυο, τον εθισμό να είναι κυρίως πρόβλημα που αφορούσε το διαδικτυακό παιχνίδι και κυρίως νέα αγόρια, γιατί τα αγόρια πάντα είναι λίγο πιο πίσω, αν θέλετε, αναπτυξιακά σε σχέση με τα κορίτσια τα οποία είναι πιο κοινωνικά, οπότε τις πρώτες φάσεις του φαινομένου όταν είχαμε ξεκινήσει πριν αρκετά χρόνια, 2009-2010 κυρίως βλέπαμε αγόρια να έχουν το πρόβλημα με ηλεκτρονικά παιχνίδια».

-«Τώρα βλέπουμε ότι επειδή έχουν μπει τα κοινωνικά δίκτυα στις ζωές όλων μας και νέων και εφήβων και λιγότερων νέων, περισσότερο μεγάλων, βλέπουμε ότι πλέον τα κοινωνικά δίκτυα είναι ο πρώτος χώρος όπου θα δούμε φαινόμενα υπερβολικής χρήσης. Και τείνουν πλέον τα κορίτσια να παίρνουν τα σκήπτρα, ειδικά με την έννοια της επέκτασης της κοινωνικότητάς τους. Βλέπουμε δηλαδή ολοένα και περισσότερο να είναι μία συνεχή διασύνδεση του νέου για λόγους επικοινωνίας-διασκέδασης, το οποίο όμως τείνει να ξεφύγει, να ξεπεράσει κάθε όριο και να πάει πίσω όλες τις άλλες δραστηριότητές του, είτε είναι δραστηριότητες κοινωνικοποίησης, είτε διασκέδασης είτε φυσικά το πώς θα έχει μία επίτευξη σχολική, ακαδημαϊκή αργότερα. Οπότε βλέπουμε τώρα πολύ μεγάλα προβλήματα με νέα κορίτσια και κοινωνικά δίκτυα. Τα προβλήματα εκεί πλέον εστιάζονται στην εικόνα του σώματος, σε μηνύματα τα οποία λαμβάνουνε τα νέα κορίτσια ειδικότερα ως προς το πώς πρέπει να είναι, με το πώς πρέπει να φέρονται, μία αν θέλετε καθοδήγηση αρνητική. Θέματα τα οποία είναι πρωτίστως στα κορίτσια ευαίσθητα με την εικόνα, την αυτοεκτίμηση που συνδέεται πολύ σε αυτές τις ηλικίες. Και από εκεί και πέρα βέβαια, πάντα υπάρχει και θα υπάρχει το κομμάτι του διαδικτυακού παιχνιδιού, που πλέον και τα κορίτσια έχουν ανέβει σε σχέση με τα αγόρια, επειδή υπάρχουν πλέον παιχνίδια τα οποία ακριβώς αυτό, τείνουν να το εξισορροπούν. Δεν είναι δηλαδή τόσο πολύ τα επιθετικά παιχνίδια πολέμου που είχαμε»

-«Επίσης ένα πολύ έντονο κομμάτι το οποίο βλέπουμε τώρα είναι οι διαδικτυακές αγορές. Επειδή υπάρχουν πλέον εύκολες διαδικτυακές αγορές με ελάχιστα χρήματα, βλέπουμε ότι πλέον αρχίζουν και κυκλοφορούν πολύ έντονα μόδες που κοστίζουν ελάχιστα σε μία έφηβη, να πάρει κάποια πράγματα από την Κίνα συνηθέστερα με τα απλά έτσι διαδικτυακά μαγαζιά, τα οποία μπορεί πολλές φορές να παραγγείλεις κάτι και να είναι και τυχαία αυτό που θα σου έρθει. Βλέπουμε δηλαδή ότι προάγεται και ένας ιδιότυπος εθισμός στις διαδικτυακές αγορές και στον καταναλωτισμό. Το οποίο βέβαια όλο αυτό λειτουργεί σαν πακέτο, οι βιομηχανίες αυτές. Βιομηχανία της διαφήμισης, η βιομηχανία της αγοράς, η βιομηχανία του παιχνιδιού και η βιομηχανία του τζόγου λίγο παρακεί, αλλά όχι πάρα πολύ μακρύτερα.

Η Ελλάδα δυστυχώς πάντα ήταν ψηλά για Ευρώπη. Ήταν ψηλά για Ευρώπη όσον αφορά τα στατιστικά στοιχεία. Από την αρχή που ξεκινήσαμε να βλέπουμε το φαινόμενο είμασταν από τις υψηλότερες χώρες μαζί με άλλες χώρες τις νότιας Ευρώπης και την Κύπρο. Και αυτό συνεχίζεται, έχει φτάσει σε ένα ταβάνι βέβαια. Δηλαδή υποθέτουμε ότι ανά πάσα χρονική στιγμή ένα 10 με 15% των εφήβων και των μικρών παιδιών μπορούν να έχουν στοιχεία εθισμού, προφανώς δεν έχουμε κάνει μία κλινική εκτίμηση για να πούμε ότι κάποιος είναι εθισμένος, δεν το ξεχωρίζουμε αυτό. Για να πούμε ότι κάποιος είναι εθισμένος πρέπει να έχει μία πολύ έντονη ενασχόληση για τουλάχιστον ένα 6μηνο αν όχι 12μηνο. Να μην είναι δηλαδή μία περιοδική, για ένα μήνα, για μία εβδομάδα ή κάτι τέτοιο».

-«Πάντα η Ελλάδα ήταν ψηλά, ήταν συγκρίσιμη με χώρες της Άπω Ανατολής. Ενδεχομένως υπάρχουν πολλοί κοινωνικοί λόγοι εδώ. Σίγουρα υπάρχουν κοινωνικοί λόγοι επειδή έχει αλλάξει η ελληνική κοινωνία, έχει γίνει πολύ υποψιασμένη, υπάρχουν πολλά φοβικά σύνδρομα, πως θα αφήσω το παιδί μου να παίξει έξω, άστο εδώ καλά είναι. Ανέφερε η συνάδελφος πως έχουν ανέβει οι ώρες χρήσης πλέον από πολύ μικρές ηλικίες και το παιδί βλέπουμε καθημερινά γύρω μας σε ξενοδοχεία ας πούμε ένα μικρό βρέφος στην ουσία να τρώει και να έχει το tablet, να το ταΐζει η μαμά πως λέγαμε παλιά έλα το ελικοπτεράκι τώρα, να δες το ελικοπτεράκι στην οθόνη και φάε, το οποίο από εκεί και πέρα που να βάλει όρια αυτός ο γονιός όταν χρειαστεί να βάλει όρια. Είναι το όριό του δεν υπάρχει ήδη από την αρχή. Οπότε ένα κομμάτι είναι αυτό. Υποθέτουμε ότι ενδεχομένως να υπάρχει και μία γονιδιακή βάση επειδή ο εθισμός είναι μία συμπεριφορά ρίσκου»

-«Υπάρχει μιμητισμός σίγουρα και από εκεί και πέρα ενδεχομένως να υπάρχει και μία μεγαλύτερη τάση ρίσκου στον ελληνικό πληθυσμό. Όπως έχουμε δηλαδή οι περισσότεροι συμπεριφοράς τζόγου έτσι να έχουμε και περισσότερα γονίδια ρίσκου και περισσότερα γονίδια ειδικά το διαδικτυακό παιχνίδι. Αυτή είναι μία πρόχειρη εξήγηση, πέρα από το κοινωνικό κομμάτι βέβαια στην Ελλάδα το οποίο είναι αρκετά έντονο. Προσπάθειες γίνονται περιοδικά, δυστυχώς δεν υπήρχε κάποιος φορέας να ενοποιηθούν αυτές οι προσπάθειες. Υπήρχαν για παράδειγμα μεμονωμένα τμήματα στο ΚΕΘΕΑ τα οποία αναλαμβάναν κάποιες πρωτοβουλίες. Υπήρχαν κάποια προγράμματα τα οποία έτρεξαν με το Υπουργείο Παιδείας. Είχαμε κάνει τώρα μία προσπάθεια και είχε συμπεριληφθεί στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ψυχική Υγεία που αφορούσε την δημιουργία ενός παρατηρητηρίου το οποίο θα συνένωνε αυτές τις προσπάθειες. Τώρα το διαδίκτυο έχει περάσει στο Υπουργείο Ψηφιακής Ανάπτυξης, οπότε είναι λίγο τα πράγματα, ξαφνικά πήγαν από τη μία μεριά στην άλλη. Δηλαδή, λείπει λίγο η ένωση όλων αυτών των προσπαθειών κάτω από έναν κοινό φορέα. Για να ξέρουμε και ακριβώς και τι γίνεται. Εγώ τώρα ας πούμε αυτή τη στιγμή δεν μπορώ να σας πω ποιος κάνει τι και τι αποτέλεσμα έχει αυτό που κάνει»

-«Υπάρχουν πάρα πολλοί οι οποίοι βγάζουν πάρα πολύ ωραία Power Point με συμβουλές από το 1996 και το 1999. Αλλά δεν ξέρουμε αυτό τελικά τι επίδραση έχει. Κλινικά δεν βλέπω να έχει ιδιαίτερη επίδραση. Όλοι δίνουν συμβολές. Δηλαδή είναι σαν να λέμε ότι για τον απεγκλωβισμό από την ηρωίνη θα μας πει ο αστυνομικός πως θα γίνει. Ο αστυνομικός έχει έναν άλλο ρόλο. Έτσι; Ο εκπαιδευτικός έχει έναν άλλο ρόλο. Ο ειδικός ψυχικής υγείας πρέπει να έχει έναν άλλο ρόλο. Ο ειδικός παιδαγωγός θα έχει έναν άλλο ρόλο. Ο συνάδελφος που θα αντιμετωπίσει κάποια προβλήματα σωματικά έχει έναν άλλο ρόλο. Δεν μπορούν όμως κάποια να καλύπτονται μαζικά με μία απλή σύνοψη. Υπάρχουν περιστατικά πολλά και έτσι ξεκίνησε αυτή η διαταραχή. Όταν ξεκινήσαμε δηλαδή αυτή την διαταραχή να την ερευνούμε, δεν είπαμε μία μέρα οι ψυχίατροι ας ψάξουμε και αυτό. Ερχόντουσαν σε εμάς γονείς, ερχόντουσαν άτομα τα οποία αντιμετώπιζαν το πρόβλημα. Δεν ήταν δηλαδή κάτι τεχνητό, που είπα μια μέρα ας το ψάξω και αυτό, ίσως υπάρχει. Είχαμε περιπτώσεις ακόμα συμβουλευτική υπηρεσία που είχαμε στην κλινική εδώ και αρκετά χρόνια, άτομα τα οποία είχαν περάσει, φοιτητές σε σχολές ηλεκτρονικών, μηχανολόγων υπολογιστών στο ΑΠΘ, πολύ δύσκολες σχολές και δεν μπόρεσαν να περάσουν μετά ένα μάθημα. Άτομα δηλαδή τα οποία πήγαν πάρα πολύ πίσω.

-«Είναι μια βιομηχανία. Η βιομηχανία του ηλεκτρονικού παιχνιδιού είναι η 4η μεγαλύτερη βιομηχανία στον κόσμο αυτή τη στιγμή. Το budget ενός ηλεκτρονικού παιχνιδιού είναι μεγαλύτερο από το budget μίας ταινίας. Μιλάμε για εκατομμύρια δολάρια. Ένα παιχνίδι μπορεί να έχει τζίρο εκατομμύρια δολάρια, να έχει κέρδη. Προφανώς αυτός ο οποίος το βγάζει έχει ένα όφελος από το να έχει όλο και περισσότερο παίκτες οι οποίοι θα είναι όλο και περισσότερη ώρα αυτό το πράγμα. Οπότε φροντίζουν χρησιμοποιώντας μεθόδους και από τη βιομηχανία του τζόγου, να μεγιστοποιήσουν την εμπλοκή του παίκτη και στο κοινωνικό δίκτυο βέβαια. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ξεκινήσει μία πρωτοβουλία να προσπαθήσει, ειδικά για τα κοινωνικά δίκτυα, να σταματήσει ή να μειώσει αυτό το οποίο λέμε ειδικοί αλγόριθμοι που σε κάνουν ολοένα και περισσότερο να κάνεις αυτό το σκρολάρισμα Αυτοί οι ειδικοί αλγόριθμοι είναι μελετημένοι με ψυχολογικά δεδομένα. Πως θα μας κρατήσουνε περισσότερη ώρα. Γιατί; Για να δούμε περισσότερες διαφημίσεις. Γιατί; Για να βγάλουν περισσότερα χρήματα. Οπότε όλα αυτά είναι ένας κύκλος. Μου στέλνει το facebook ας πούμε να αγοράσω κάτι που θα με στείλει πίσω, θα στείλει τα στοιχεία μου τι μου άρεσε, θα μου πετάξει αυτές τις διαφημίσεις, θα με ακολουθούν σε όλες μου τις συσκευές για να αγοράσω αυτό το οποίο είδα στο facebook. Και στη συνέχεια και μέσα στο παιχνίδι ακόμα μπορώ να έχω διαφημίσεις πλάγιες ή μπορεί να έχω στοιχεία που να προάγουν τον τζόγο μέσα στο παιχνίδι. Οπότε είναι τόσο περίπλοκα πλέον αλληλοσυνδεδεμένες αυτές οι βιομηχανίες με ένα τεράστιο τζίρο που χρειάζονται κάποιες πρωτοβουλίες σε επίπεδο και Ευρώπης και κρατικές πρωτοβουλίες. Είμαστε σε ένα σημείο τώρα αυτοδιερεύνησης και στο κομμάτι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και στο κομμάτι της κρατικής πρωτοβουλίας να δούμε πως αυτό μπορεί να περιοριστεί ως προς το βλαβερό κομμάτι των κοινωνικών μέσων δικτύωσης».

-«Το σημαντικό είναι να ξέρει ο γονιός ότι εφόσον κάνει ένα πισωγύρισμα σε μικρή ηλικία στα όρια θα είναι 2 και 3 φορές πιο δύσκολο μετά να τα αφήσεις σε μεγαλύτερη ηλικία. Έρχονται γονείς στους συναδέλφους παιδοψυχιάτρους στα 10, στα 12, στα 14, έρχονται σε εμάς φοιτητές και μας τους λένε στην ουσία, πάρτε το παιδί, βάλτε το εσείς όρια. Μα εσείς είστε όλη μέρα μαζί. Πως θα του βάλουμε εμείς όρια όταν εσείς δεν μπορείτε να επικαλεστείτε όρια; Εάν σκεφτεί ο γονιός ότι θα του πει το παιδί, πατέρα, ο 12χρονος, δώσε μου το κλειδί της μηχανής σου να πάω μία βόλτα. Θα του το δώσεις; Γιατί εκεί είναι δύσκολο, ή εκεί είναι εύκολο μάλλον να βάλεις ένα όριο, αλλά είναι δύσκολο να βάλεις εκεί; Οπότε είναι θέμα εσωτερικής πεποίθησης, πως το βλέπουμε εμείς καταρχάς. Αν το βλέπουμε αρκετά σημαντικό για να ρισκάρουμε μία διαμάχη η οικογένεια. Επειδή οι οικογένειες λίγο έχουν περάσει σε μία φάση αποφυγής των εντάσεων και των διαμαχών. Αυτό το εκμεταλλεύονται πολλές φορές τα παιδιά. Πρέπει δηλαδή να έχουμε ξεκάθαρα στο μυαλό μας ότι, όχι, αυτό είναι σημαντικό σαν όριο για να το κρατήσω, εξίσου σημαντικό με το όχι δεν θα πιείς κρασί από το ποτήρι μου. Το βλέπεις εκεί. Λέει ένα 8χρονο, μπαμπά δώσε μου να πιω και εγώ κρασί. Θα του δώσεις; Δεν θα του δώσεις. Γιατί να του δώσεις το tablet επειδή φωνάζει; Τι το κάνει το πιο εύκολο και το άλλο πιο δύσκολο; Οπότε πρέπει λίγο μέσα μας να δούμε πως βλέπουμε αυτό, γιατί πολλές φορές το εμπόδιο είναι και εμείς τι προσλαμβάνουσες έχουμε και το εμπόδιο μπορεί να είναι και η δική μας κρίση και ο τρόπος με τον οποίο αξιοποιούμε τον δικό μας ελεύθερο χρόνο».

Και τέλος η 3η ενότητα συζήτησης εστίασε στην επάρκεια αίματος στην Ελλάδα και τα ανεκτίμητα οφέλη στην υγεία των αιμοδοτών.

Οι ομιλητές που μίλησαν για τα ανεκτίμητα οφέλη στην υγεία ΚΑΙ των αιμοδοτών ήταν οι Βασίλειος Δήμος Πρόεδρος Ελληνικού Συλλόγου Θαλασσαιμίας, Δρ. Σταματία Θεοδωρίδου Αιματολόγος, Διευθύντρια ΕΣΥ ΝΥ Αιμοδοσίας, ΓΝΘ Ιπποκράτειο, Δρ. Γεωργία Καϊάφα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αιματολογίας & Θρομβοεμβολικών Παθήσεων ΑΠΘ ΓΝΘ ΑΧΕΠΑ

Μείωση των αιμοδοτών

Κατά τη διάρκεια αυτής της ενότητας παρουσιάστηκαν επιστημονικά δεδομένα και προτάσεις για βελτίωση της διαχείρισης του αίματος, με έμφαση σε μελέτες και στατιστικά στοιχεία. Συγκεκριμένα, μια πρόσφατη επιστημονική εργασία από το Κέντρο Αιμοδοσίας του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης αποκάλυψε μια σημαντική μείωση στον αριθμό των εθελοντών αιμοδοτών στην Ελλάδα κατά την τελευταία δεκαπενταετία, ιδιαίτερα στις ηλικίες που θεωρούνται παραγωγικές (δηλαδή σε ενήλικες σε ενεργό επαγγελματική ηλικία). Η παρουσίαση ευρημάτων από τη Δρ. Σταματία Θεοδωρίδου, Αιματολόγο, Διευθύντρια ΕΣΥ στην Υπηρεσία Αιμοδοσίας του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης ερμήνευσε τα ευρήματα αποδίδοντας τη μείωση αυτή κυρίως στη μετανάστευση νέων ενηλίκων λόγω της οικονομικής κρίσης. «Από το 2010 και μετά έχουμε παρατηρήσει μια μείωση των νέων εθελοντών, λόγω της μετανάστευσης», δήλωσε η κ. Θεοδωρίδου, παρουσιάζοντας αναλυτικά τα δεδομένα της μελέτης για την περίοδο των τελευταίων δεκαπέντε ετών:

*Στην ηλικιακή ομάδα 18 έως 20 ετών, ο αριθμός των αιμοδοτών μειώθηκε κατά 10%.

*Στην ηλικιακή ομάδα 20 έως 30 ετών, καταγράφηκε μείωση 25%.

*Στην ηλικιακή ομάδα 30 έως 40 ετών, η μείωση έφτασε το 40%.

*Στην ηλικιακή ομάδα 50 έως 60 ετών, ο αριθμός των αιμοδοτών παρέμεινε σταθερός, καθώς αυτή η ομάδα δεν επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τη μετανάστευση.

*Στην ηλικιακή ομάδα 60 έως 65 ετών, παρατηρήθηκε αύξηση, πιθανώς επειδή τα άτομα αυτής της ηλικίας εντείνουν την αιμοδοσία τους, ενώ η αιμοδοσία δεν επιτρέπεται μετά τα 65 έτη.

Παρά τις προκλήσεις αυτές, η Ελλάδα διατηρεί την πρώτη θέση στην Ευρώπη ως προς τον αριθμό των αιμοδοσιών ανά 1.000 κατοίκους, με ρυθμό 58,8 αιμοδοτών ανά 1.000 κατοίκους – ένα ποσοστό διπλάσιο από αυτό της Μεγάλης Βρετανίας και σημαντικά υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ανέρχεται σε 34 αιμοδότες ανά 1.000 κατοίκους. Ωστόσο, όπως τόνισε η κ. Θεοδωρίδου, η χώρα εξακολουθεί να χρειάζεται εισαγωγή περίπου 20.000 μονάδων αίματος κατά τους καλοκαιρινούς μήνες από τον Ελβετικό Ερυθρό Σταυρό, προκειμένου να καλύψει τις ιατρικές ανάγκες. Αυτό το φαινόμενο αποδίδεται σε υπερβολικές μεταγγίσεις, δηλαδή σε υπερκατανάλωση αίματος πέρα από το απαραίτητο.

«Υπάρχει ανάγκη περιορισμού της σπατάλης, χρειαζόμαστε καλύτερη διαχείριση της χρήσης του αίματος», παρατήρησε η κ. Θεοδωρίδου, καλώντας για πιο αποδοτική κατανομή και χρήση των διαθέσιμων αποθεμάτων. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που παρουσίασε, περίπου 2 στις 3 μονάδες αίματος που συλλέγονται στην Ελλάδα προέρχονται από εθελοντές αιμοδότες. Το 35% των μονάδων προέρχεται από αιμοδότες αντικατάστασης, δηλαδή άτομα που δίνουν αίμα για συγκεκριμένο συγγενή ή φίλο τους, ενώ ένα ποσοστό περίπου 1,7% προέρχεται από τον Στρατό.

Οι καθημερινές ανάγκες χιλιάδων ανθρώπων

Ο Βασίλειος Δήμος, Πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου Θαλασσαιμίας, εστίασε στις συγκεκριμένες ανάγκες των ασθενών με αυτή την κληρονομική αιμοσφαιρίνη, εξηγώντας ότι οι περίπου 3.000 πάσχοντες από θαλασσαιμία στην Ελλάδα απαιτούν περίπου 100.000 μονάδες αίματος ετησίως. Αυτή η ποσότητα αντιστοιχεί σε περίπου το 1/5 του συνολικού αίματος που χρειάζεται για όλες τις ιατρικές ενδείξεις στην χώρα, συμπεριλαμβανομένων τροχαίων ατυχημάτων, χειρουργικών επεμβάσεων, μεταμοσχεύσεων και αιμορραγιών. Στη Θεσσαλονίκη συγκεκριμένα, 325 άτομα με Μεσογειακή Αναιμία και Δρεπανοκυτταρική Αναιμία παρακολουθούνται σε τρία μεγάλα νοσοκομεία (Ιπποκράτειο, ΑΧΕΠΑ και Άγιος Παύλος). Για τις ανάγκες τους απαιτούνται 1.200 μονάδες αίματος το μήνα. «Άρα 60 ως 70 συμπολίτες μας αιμοδοτούν ημερησίως για να διατηρηθούν οι πάσχοντες από θαλασσαιμία στη ζωή», παρατήρησε ο κ. Δήμος, υπογραμμίζοντας την κρίσιμη εξάρτηση από την τακτική αιμοδοσία. Σύμφωνα με τον κ. Δήμο, η ζωή ενός ατόμου με θαλασσαιμία μπορεί να είναι πλήρως φυσιολογική, εφόσον ακολουθούνται τα ιατρικά πρωτόκολλα και πραγματοποιούνται οι προγραμματισμένες μεταγγίσεις αίματος εγκαίρως. Ωστόσο, αυτή η σταθερότητα δεν μπορεί πάντα να εξασφαλιστεί, ιδιαίτερα κατά το καλοκαίρι, τα Χριστούγεννα και το Πάσχα, όταν εμφανίζονται ελλείψεις αίματος που οδηγούν σε αναβολές των μεταγγίσεων. «Το καλοκαίρι ένας πάσχοντας δεν μπορεί να προγραμματίσει ακόμα και τις διακοπές του. Δημιουργείται πρόβλημα αν η μετάγγιση δεν γίνει στο καθορισμένο ραντεβού», σημείωσε ο κ. Δήμος, καλώντας για καλύτερη προετοιμασία και προγραμματισμό αιμοδοσιών σε περιόδους αιχμής. Επιπλέον, οι ομιλητές πρότειναν τη δημιουργία μόνιμου χώρου αιμοδοσίας εντός της ΔΕΘ, ως «σταθμού ζωής» που θα λειτουργεί ανεξάρτητα από τα νοσοκομεία και θα διευκολύνει την πρόσβαση των πολιτών στην εθελοντική δωρεά αίματος.

Βελτιώνεται ο οργανισμός του… δότη

Πέρα από την ανιδιοτελή εθελοντική και κοινωνική προσφορά, η αιμοδοσία προσφέρει σημαντικά οφέλη στην υγεία του ίδιου του δωρητή, όπως εξήγησε η Δρ. Γεωργία Καϊάφα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αιματολογίας και Θρομβοεμβολικών Παθήσεων στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και στο Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ. «Η αιμοδοσία μειώνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο, δηλαδή το κίνδυνο που έχει ο καθένας μας την προσεχή δεκαετία να εμφανίσει ένα καρδιαγγειακό επεισόδιο, ένα οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, στεφανιαία νόσο, καρδιακή ανεπάρκεια, οξύ ισχαιμικό εγκεφαλικό, παροδικό εγκεφαλικό και αγγειακή άνοια», ανέφερε η κ. Καϊάφα, περιγράφοντας με απλά λόγια τους μηχανισμούς προστασίας «Κατ΄ αρχήν με την αιμοδοσία, αφαιρώντας 400 – 450 ml αίματος, μειώνεται η πηκτικότητα του αίματος, αυτό που εμείς οι γιατροί λέμε η γλοιότητα του αίματος. Άρα η πιθανότητα να δημιουργηθεί θρόμβος και επομένως ένα θρομβωτικό ή ένα καρδιαγγειακό επεισόδιο είναι μικρότερη». Επιπλέον, η διαδικασία της αιμοδοσίας περιλαμβάνει υποχρεωτικούς βασικούς ελέγχους υγείας. «Ελέγχουν στις αιμοδοσίες τον αιματοκρίτη του, τον αριθμό των αιμοπεταλίων, και έτσι αν βρεθεί ότι έχει πολυερυθραιμία δηλαδή έναν υψηλό αιματοκρίτη ή θρομβοκυττάρωση, δηλαδή μεγαλύτερο αριθμό από τον φυσιολογικό αιμοπεταλίων, είναι ένας λόγος πια να προχωρήσει σε έλεγχο και άρα να προλάβει το πιθανό καρδιαγγειακό επεισόδιο που θα του συνέβαινε στο μέλλον». Η κ. Καϊάφα χαρακτήρισε το αίμα ως το «μαζικό μέσο μεταφοράς οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών» στον οργανισμό και συμφώνησε πλήρως με την ανάγκη για καλύτερη διαχείριση του, ώστε να αποφευχθεί η σπατάλη και να εξασφαλιστεί η βέλτιστη χρήση του σε όλες τις ιατρικές περιπτώσεις.

Στο τέλος της συζήτησης ο πρόεδρος του ΙΣΘ Νίκος Νίτσας τόνισε την ανάγκη ενίσχυσης της εθελοντικής αιμοδοσίας μέσω εκπαίδευσης, καλύτερης οργάνωσης και καινοτόμων πρωτοβουλιών, όπως η πρόταση για μόνιμο χώρο αιμοδοσίας στη ΔΕΘ, προκειμένου να διασφαλιστεί η επάρκεια αίματος και να προαχθεί η δημόσια υγεία, μια προσπάθεια που έκανε, κάνει και θα κάνει ο Ιατρικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης. Όλοι οι συμμετέχοντες των συζητήσεων καθώς και πάρα πολλοί που τις παρακολούθησαν μέσω διαδικτύου, από την ιστοσελίδα του ΙΣΘ, συνεχάρησαν τον πρόεδρο Νίκο Νίτσα και το ΔΣ του συλλόγου για την ανάληψη τέτοιων πρωτοβουλιών έγκυρης ενημέρωσης και ουσιαστικής ευαισθητοποίησης της κοινωνίας αλλά και γενικότερα της επιστημονικής κοινότητας.

Όλες οι συζητήσεις βρίσκονται και στο κανάλι του ΙΣΘ και στην ιστοσελίδα του ΙΣΘ www.isth.gr

Οι θεσμικές αλλαγές που ζήτησε ο πρόεδρος του ΙΣΘ Νίκος Νίτσας στη σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό πριν από λίγες ημέρες εδώ: isth.gr/33371-2/

Ειδήσεις σήμερα

Επισκέπτες υγείας σε ρόλο κλειδί στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα

Συναγερμός για τη σήψη στην Ελλάδα: 120.000 περιστατικά ετησίως – Θανατηφόρα κατά 50%

Τα φάρμακα δεν είναι καραμέλες – Ευρωπαϊκή εκστρατεία για υπεύθυνη χρήση