Τελικά πόσο ασφαλή είναι τα ελληνικά αυγά; Ένας καθηγητής εξηγεί τα πάντα για τις επιμολύνσεις

*Γράφει ο κ. Γεώργιος Ζακυνθινός, καθηγητής Τεχνολογίας, Ασφάλειας και Ανάπτυξης Λειτουργικών Τροφίμων και Υγειοπροστατευτικών Προϊόντων στη Δημόσια Υγεία, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

Τα αυγά -ένα από τα πιο βασικά προϊόντα της ελληνικής διατροφής- βρίσκονται συχνά στο μικροσκόπιο τόσο των Aρχών, όσο και της αγοράς. Οι καταναλωτές προτιμούν ολοένα και περισσότερο τα αυγά ελευθέρας βοσκής, θεωρώντας τα πιο «αγνά» και υγιεινά. Ωστόσο, πρόσφατες αναφορές δείχνουν ότι οι κίνδυνοι επιμόλυνσης υπάρχουν και σε αυτά, είτε από υπολείμματα φυτοφαρμάκων, είτε από αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται στην εκτροφή, είτε ακόμη από περιβαλλοντικούς ρύπους όταν οι εκτροφές βρίσκονται κοντά σε βιομηχανικές περιοχές ή σε σημεία με καυσαέρια και απόβλητα.

Την ίδια στιγμή, οι κλωβοεκτροφές, που παραδοσιακά κατηγορούνται για στενές συνθήκες διαβίωσης, υποστηρίζουν ότι προσφέρουν πιο «ελεγχόμενο» προϊόν. Έτσι, διαμορφώνεται κι ένα είδος εμπορικού πολέμου για το ποια αυγά είναι πραγματικά ασφαλή και αξιόπιστα.

Τεκμηριώνοντας τους κινδύνους επιστημονικά

1. Χημικοί ρύποι (εντομοκτόνα, φυτοφάρμακα):

• Υπολείμματα από φυτοφάρμακα μπορούν να περάσουν στις ζωοτροφές και να καταλήξουν στο αυγό.
• Η EFSA αναφέρει ότι το 2% των τυχαίων δειγμάτων στην ΕΕ ξεπέρασαν τα όρια MRL, αν και το ποσοστό μη συμμόρφωσης παραμένει χαμηλό (EFSA, 2025).

2. Αντιβιοτικά και φαρμακευτικές ουσίες:

• Στην εντατική εκτροφή αυξάνει η πιθανότητα χρήσης αντιβιοτικών για πρόληψη ασθενειών.
• Η παρουσία υπολειμμάτων μπορεί να δημιουργήσει αντιμικροβιακή αντοχή, με σημαντικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία (WHO, 2024).

3. Μικροβιολογικοί κίνδυνοι:

• Οι πιο συχνές απειλές είναι η Salmonella enteritidis και ο Campylobacter spp.
• Σε πρόσφατες ανακλήσεις, εντοπίστηκαν σοβαρές επιμολύνσεις ακόμη και σε κατεψυγμένα πουλερικά στην Ελλάδα (ΕΦΕΤ, 2024).

4. Περιβαλλοντικοί ρύποι:

• Οι εκτροφές ελευθέρας βοσκής είναι πιο εκτεθειμένες σε καυσαέρια, βαρέα μέταλλα, βιομηχανικούς ρύπους ή ακόμη και σε ανεξέλεγκτα απόβλητα.
• Αυτό σημαίνει ότι ο τόπος εκτροφής είναι καθοριστικός: πρέπει να αποφεύγονται περιοχές κοντά σε δρόμους υψηλής κυκλοφορίας ή βιομηχανικές εγκαταστάσεις.

Διεθνείς κρίσεις – Όταν η ασφάλεια αμφισβητείται

Τα αυγά, κεντρικό στοιχείο της μεσογειακής διατροφής, συχνά εμφανίζονται ως «ασπίδα» υγείας. Όμως, πρόσφατες επιμολύνσεις δείχνουν ότι η καθημερινότητα κρύβει κινδύνους. Από τον σιωπηρό πόλεμο μεταξύ πτηνοτρόφων, έως διεθνή περιστατικά, που αναδεικνύουν ότι κανένα καθεστώς δεν είναι άτρωτο. Η διεθνής εμπειρία αποδεικνύει πως τα περιστατικά επιμόλυνσης μπορούν να αποκτήσουν διαστάσεις κρίσης:

• Ολλανδία – Ευρώπη (2017): Το σκάνδαλο με το εντομοκτόνο Fipronil. Ένα παράνομο σκεύασμα καθαρισμού που περιείχε το απαγορευμένο εντομοκτόνο Fipronil χρησιμοποιήθηκε σε εκτροφεία πτηνών. Το αποτέλεσμα; Εκατομμύρια αυγά διασκορπίστηκαν σε 15 χώρες της Ε.Ε., την Ελβετία και το Χονγκ Κονγκ — κάνοντας τον γύρο του κόσμου μέσα από ανακλήσεις και απανωτές καραντίνες Η σκιά της υπόθεσης επεκτάθηκε, όταν αποκαλύφθηκε εγκληματική συνωμοσία: παράνομη πώληση του σκευάσματος, αποπλάνηση παραγωγών με ψευδείς υποσχέσεις φυσικής σύνθεσης και απάτη μέσω πλαστών ετικετών Σε δηλώσεις του, ο υπουργός Γεωργίας της Γερμανίας χαρακτήρισε το περιστατικό «έγκλημα»—τόσο σοβαρό ώστε να απαιτεί συνολική έρευνα σε επίπεδο Ε.Ε.
• Γερμανία (2011): Διοξίνες σε ζωοτροφές. Από λανθασμένη χρήση λιπαρών διακοσμητικά μολυσμένων με διοξίνες, προέκυψε η μόλυνση ζωοτροφών σε τουλάχιστον 4.700 εκτροφεία. Τα αυγά και άλλα προϊόντα ζωικής προέλευσης υποκλίθηκαν — με τις αρχές να ανακαλούν πάνω από 120.000 αυγά και να απομακρύνουν μεγάλα κομμάτια της παραγωγικής αλυσίδας. Η EFSA και άλλοι φορείς υγείας κρούουν τον κώδωνα για ενδεχόμενες, μακροχρόνιες επιπτώσεις στη δημόσια υγεία.

Εθνικά και ευρωπαϊκά συστήματα προστασίας

• Το RASFF (Rapid Alert System for Food and Feed) επιτρέπει την ταχεία ενημέρωση για επιμολυσμένα αυγά σε όλη την ΕΕ.
• Ο ΕΦΕΤ στην Ελλάδα έχει ενεργό ρόλο με ελέγχους, ανακλήσεις και δημοσιοποίηση παραβάσεων.
• Το Artemis προσφέρει ιχνηλασιμότητα για να γνωρίζει ο καταναλωτής την προέλευση.

Πλαίσιο Ελέγχων και Δειγματοληψιών στην Ελλάδα

• Ο ΕΦΕΤ έχει την ευθύνη ελέγχου της ασφάλειας τροφίμων, με συστηματικούς ελέγχους και συμμετοχή στο ευρωπαϊκό σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης RASFF (efet.gr).
• Η Ελλάδα εφαρμόζει το Artemis, εθνικό σύστημα ιχνηλασιμότητας αυγών, ώστε κάθε παρτίδα να μπορεί να εντοπιστεί και να ανακληθεί άμεσα σε περίπτωση προβλήματος (Egg Fraud in Greece: The Scandal Behind Your Easter Eggs).
• Οι ελάχιστες απαιτήσεις δειγματοληψίας σε επίπεδο ΕΕ είναι 1 δείγμα ανά 2.000 τόνους ετήσιας παραγωγής αυγών (Κανονισμός (ΕΕ) 2022/1646).

Τα δείγματα ελέγχονται για:

• Υπολείμματα φυτοφαρμάκων και αντιβιοτικών (με βάση τα MRLs).
• Μικροβιολογικούς παράγοντες (π.χ. Salmonella).
• Τοξικούς ρύπους (διοξίνες, βαρέα μέταλλα).

Εμπορικός ανταγωνισμός

Η αυξημένη ζήτηση για αυγά ελευθέρας βοσκής έχει οδηγήσει σε έντονη εμπορική αντιπαράθεση.

• Οι κλωβοεκτροφές υποστηρίζουν ότι προσφέρουν πιο ελεγχόμενο περιβάλλον, άρα λιγότερες πιθανότητες επιμόλυνσης.
• Οι ελευθέρας βοσκής παραγωγοί προβάλλουν την εικόνα του «φυσικού» προϊόντος, αν και είναι πιο εκτεθειμένοι σε περιβαλλοντικούς ρύπους.

Στην Ελλάδα, όπως και αλλού, οι πτηνοτρόφοι ελεύθερης βοσκής προωθούν την εικόνα της “φυσικής επιλογής”, ενώ οι κλωβοεκτροφείς αντιπαραθέτουν το επιχείρημα της “ελεγχόμενης ασφάλειας”. Τεκμηριώνοντας όμως:

• Οι εκτροφές ελευθέρας υπό συγκεκριμένες χωροθετήσεις (μακριά από δρόμους, βιομηχανικά ή αγροχημικά φορτισμένα περιβάλλοντα) μειώνουν τους κινδύνους επιμόλυνσης από καυσαέρια, εντομοκτόνα και βαρέα μέταλλα.
• Οι κλωβοεκτροφές, παρά την ελεγχόμενη δομή, ευνοούν τη μαζική χρήση αντιβιοτικών και την ταχεία εξάπλωση μικροβίων σε περιπτώσεις βιοασφάλειας κακής διαχείρισης.

Ο εμπορικός πόλεμος, η αντιπαράθεση μεταξύ ελευθέρας βοσκής και κλωβοεκτροφών έχει μετατραπεί σε μάχη αγοράς τόσο στην Ελλάδα, όσο και διεθνώς. Οι πρώτοι ποντάρουν στην εικόνα της «φυσικότητας», οι δεύτεροι στην «ελεγχόμενη ασφάλεια». Όμως η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση: Kαι τα δύο συστήματα έχουν ευκαιρίες και κινδύνους.

Η διαμάχη αυτή επηρεάζει την αγορά, την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και μπορεί να οδηγεί ακόμη και σε στρατηγικές δυσφήμισης.

Νομικό πλαίσιο ελέγχου στην Ελλάδα – Ο ΕΦΕΤ ως φορέας ελέγχου

Ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ) φροντίζει για την ασφάλεια των τροφίμων, εφαρμόζοντας ελέγχους σε όλα τα στάδια της αλυσίδας—from τη καλή υγιεινή πρακτική HACCP μέχρι την αναγνώριση επιχειρήσεων, το σύστημα ανίχνευσης κρίσεων, και τη συμμετοχή στο ευρωπαϊκό σύστημα αλέρτ (RASFF). Όλα αυτά με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας, την εναρμόνιση με τις EU οδηγίες και την έγκαιρη ενημέρωση του κοινού, efet.gr

Εθνικό σύστημα καταγραφής αλυσίδας παραγωγής

Στην Ελλάδα λειτουργεί πλέον και το Artemis, το ελληνικό σύστημα ιχνηλασιμότητας αυγών, που συντονίζεται από τον φορέα EDOAPA. Στόχος του είναι η πλήρης καταγραφή της προέλευσης και της διαδρομής κάθε παρτίδας αυγών με σκοπό την ταχύτερη ανίχνευση προβλημάτων σε περίπτωση ανάγκης
ανάκλησης

Δειγματοληψίες: Τι, πότε, πώς και γιατί;

Πλαίσιο EU: Ελάχιστες δειγματοληψίες ανά παραγωγή

Σύμφωνα με τον κανονισμό (EU) 2022/1646, για αυγά από νόμιμη παραγωγή, το ελάχιστο δείγμα είναι 1 δείγμα για κάθε 2.000 τόνους ετήσιας παραγωγής αυγών. EUR-Lex

Επιπλέον, όταν εξετάζονται φάρμακα ή τοξικά, μπορεί να παίρνονται δείγματα και από ζωοτροφές ή περιβάλλον, και να προσμετρώνται στη δειγματοληψία. EUR-Lex

Τύποι δειγμάτων & τι επισημαίνουν

Οι πιο συχνές αναλύσεις περιλαμβάνουν:

• Εντομοκτόνα/φυτοφάρμακα: Ανίχνευση υπολειμμάτων με βάση τα MRLs.
• Αντιβιοτικά/φαρμακευτικές ουσίες: Έλεγχος για υπολείμματα που ξεπερνούν τα επιτρεπόμενα όρια (MRLs).
• Μικροβιολογικοί παράγοντες: Αποτελούν προτεραιότητα—π.χ. Salmonella και Campylobacter.
• Τοξικές ενώσεις: Διοξίνες, βαρέα μέταλλα, μυκοτοξίνες—ειδικά όταν υπάρχουν υποψίες για μόλυνση από περιβάλλον ή ζωοτροφές.

Συνεπές ευρωπαϊκό πλαίσιο

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της EFSA (2025), οι δειγματοληψίες διακρίνονται σε:

• Τυχαίες (random sampling) – αποκάλυψε 2% υπέρβαση MRL και μόνο 1% μη συμμόρφωση μετά διόρθωση μετρήσεων. European Food Safety Authority
• Εστιασμένες (targeted sampling) – δείχνουν υψηλό επίπεδο συμμόρφωσης (97–98%), διασφαλίζοντας πιο αξιόπιστα αποτελέσματα σε επικίνδυνες περιοχές/προϊόντα. European Food Safety Authority.

Αυτά τα μέτρα ενσωματώνονται στο εθνικό σύστημα, διασφαλίζοντας ασφάλεια για τον καταναλωτή.

Πρακτική εφαρμογή & ενημέρωση καταναλωτή

Πώς ενεργεί ο ΕΦΕΤ

Σε περίπτωση ανίχνευσης παθογόνου ή χημικής υπέρβασης:

• Ακολουθείται άμεση ανάκληση της παρτίδας (π.χ. κρέατα, quails λόγω Salmonella).
• Ενεργοποιείται η διασύνδεση με το RASFF για διασυνοριακή έγκαιρη ενημέρωση.

Τι να ελέγχουν οι καταναλωτές στο ράφι

Οι καταναλωτές μπορούν να ελέγχουν τα αυγά με:

• Σφραγίδα προέλευσης – περιέχει πληροφορίες π.χ. κωδικό χώρας, τρόπο εκτροφής (0–3), αριθμό παραγωγού.
• Κωδικοποίηση και μόχλευση σε ανακλήσεις – κάθε παρτίδα έχει μοναδικό κωδικό, όπως συμβαίνει πολλαπλώς στην Ευρώπη για τη διαχείριση ανακλήσεων.

Στρατηγικές πρόληψης

1. Περιορισμός επιμολύνσεων σε ελευθέρας βοσκής:

• Οριοθέτηση εκτροφών μακριά από αυτοκινητόδρομους, εργοστάσια, χωματερές.
• Τακτικός έλεγχος εδάφους και νερού για βαρέα μέταλλα.

2. Μείωση χημικών επιβαρύνσεων σε κλωβοεκτροφές:

• Αυστηρός έλεγχος χρήσης φαρμάκων.
• Προώθηση εναλλακτικών στην αντιβιοτική αγωγή (π.χ. προβιοτικά).

3. Συστηματικοί έλεγχοι:

• Υποχρεωτική δειγματοληψία ανά παρτίδα παραγωγής.
• Έλεγχος για Salmonella, υπολείμματα φυτοφαρμάκων, αντιβιοτικά, βαρέα μέταλλα.

4. Εφαρμογή του συστήματος Artemis για ιχνηλασιμότητα

5. Η Σημασία της Θέσης των Εκτροφών

Ιδιαίτερα για τις ελευθέρας βοσκής εκτροφές, το που βρίσκονται οι κότες είναι κρίσιμο:

• Εκτροφές δίπλα σε δρόμους, βιομηχανίες, ρέματα με λύματα ή χωματερές → αυξημένος κίνδυνος για βαρέα μέταλλα και διοξίνες.

Άρα απαιτείται σαφής χωροταξική οριοθέτηση: Μακριά από πηγές ρύπανσης, με τακτικούς ελέγχους εδάφους και νερού.

Κοινωνικοοικονομικές διαστάσεις

Οι επιμολύνσεις στα αυγά δεν αποτελούν μόνο ζήτημα ασφάλειας τροφίμων, αλλά έχουν άμεσες κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις.

Κοινωνικές επιπτώσεις:

• Η εμπιστοσύνη των καταναλωτών πλήττεται κάθε φορά που καταγράφεται περιστατικό μόλυνσης ή ανάκλησης. Αυτό οδηγεί σε ανασφάλεια και αλλαγή διατροφικών συνηθειών.
• Η δημόσια υγεία επιβαρύνεται, καθώς τροφιμογενείς λοιμώξεις όπως η σαλμονέλωση απαιτούν νοσηλεία και αυξάνουν το κόστος στο σύστημα υγείας.
• Δημιουργούνται κοινωνικές ανισότητες, αφού οι οικονομικά ασθενέστεροι καταναλωτές στρέφονται συχνά σε φθηνότερα προϊόντα, που θεωρούνται πιο επιρρεπή σε κινδύνους.

Οικονομικές επιπτώσεις

• Οι παραγωγοί αντιμετωπίζουν τεράστιες απώλειες σε περιπτώσεις ανακλήσεων ή διεθνών σκανδάλων, με ολόκληρες φάρμες ή περιοχές να καταστρέφονται οικονομικά.
• Το διεθνές εμπόριο επηρεάζεται, καθώς οι εξαγωγές μπορεί να περιοριστούν και να χαθούν αγορές λόγω απώλειας αξιοπιστίας.
• Η εμπορική αντιπαράθεση μεταξύ κλωβοεκτροφών και ελευθέρας βοσκής εντείνεται, με τους πρώτους να επικεντρώνονται στην «ελεγχόμενη ασφάλεια» και τους δεύτερους στη «φυσικότητα».
• Το κόστος ελέγχων, δειγματοληψιών και πιστοποιήσεων συχνά μετακυλίεται στην τελική τιμή, αυξάνοντας το οικονομικό βάρος για τον καταναλωτή.

Με λίγα λόγια, οι κοινωνικοοικονομικές διαστάσεις δείχνουν ότι το θέμα της ασφάλειας των αυγών δεν αφορά μόνο την επιστήμη, αλλά και τη λειτουργία της αγοράς, την κοινωνική ισότητα και την εμπιστοσύνη στους θεσμούς.

Η Ελλάδα διαθέτει ένα εξελισσόμενο, αλλά πλήρες σύστημα ελέγχων και ανάκλησης τροφίμων, με ισχυρή εναρμόνιση προς την ΕΕ. Οι δειγματοληψίες -τυχαίες και στοχευμένες- συνεισφέρουν σημαντικά στην πρόληψη κινδύνων. Ωστόσο, η διαφάνεια προς τον καταναλωτή (μέσω σφραγίδων και έγκαιρων ανακλήσεων) παραμένει κομβική για την ασφάλεια της τροφής. Η συζήτηση γύρω από τις επιμολύνσεις στα αυγά δεν αφορά μόνο τις διαδικασίες παραγωγής ή τα στατιστικά δεδομένα των δειγματοληψιών· αφορά άμεσα την εμπιστοσύνη του καταναλωτή και την ανθεκτικότητα ενός ολόκληρου διατροφικού συστήματος. Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα και η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτουν ένα συνεκτικό πλέγμα ελέγχων, η πραγματικότητα δείχνει πως κανένα μοντέλο εκτροφής δεν είναι πλήρως απρόσβλητο. Από τις κλωβοεκτροφές που επενδύουν στον έλεγχο, έως τις ελευθέρας βοσκής που προβάλλουν το στοιχείο της «φυσικότητας», η ασφάλεια των αυγών εξαρτάται από τη διαρκή ισορροπία ανάμεσα στην εμπορική ανταγωνιστικότητα και την ευθύνη απέναντι στη δημόσια υγεία. Η ενίσχυση της ιχνηλασιμότητας μέσω του συστήματος Artemis, η συνεχής επικαιροποίηση των ελέγχων και η διαφάνεια στην πληροφόρηση του κοινού αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης.

Τελικά, το ζήτημα δεν είναι αν τα αυγά προέρχονται από κλωβοεκτροφή ή ελευθέρας βοσκής, αλλά αν η παραγωγή τους γίνεται με όρους ασφάλειας, υπευθυνότητας και βιωσιμότητας. Η πραγματική πρόκληση για την Ελλάδα και την Ευρώπη είναι να μετατρέψουν την πρόληψη και τον έλεγχο σε εργαλείο κοινωνικής προστασίας, έτσι ώστε κάθε αυγό που φτάνει στο τραπέζι να είναι όχι μόνο θρεπτικό, αλλά και αξιόπιστα ασφαλές.

Διαβάστε επίσης

Γεμάτο «αιώνια χημικά» αυτό το αγαπημένο τρόφιμο – Τι έδειξε ελληνική μελέτη σε 5 περιοχές

Προκαλούν δυσκοιλιότητα τα αυγά; Ένας γαστρεντερολόγος έχει την απάντηση

Τι κερδίζουν όσοι τρώνε βραστά αυγά κάθε μέρα – Τι ισχύει για όσους έχουν υψηλή χοληστερόλη