H διάγνωση μιας σοβαρής ψυχικής ασθένειας, όπως η σχιζοφρένεια ή η διπολική διαταραχή, προσφέρει αρχικά μια ανακούφιση στον ασθενή. Σηματοδοτεί την αρχή προς μια κατεύθυνση ίασης και αλλαγής. Παράλληλα, όμως, προκύπτει και μια πρόκληση που δεν είναι πάντα αντιληπτή από τους ειδικούς: η γρήγορη και διαρκή αύξηση του βάρους. Αυτή η παράπλευρη επίδραση μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο διαβήτη, καρδιακών παθήσεων και πρόωρου θανάτου, διευρύνοντας το ήδη μεγάλο χάσμα στην προσδόκιμη διάρκεια ζωής.
Σε μια νέα μελέτη, που συμμετείχε η Δρ. Charlotte Lee, ερευνήτρια στις επιστήμες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης διαπιστώθηκε ότι αυτή η αύξηση του βάρους όχι μόνο είναι συχνή, αλλά και προβλέψιμη σε αυτές τις περιπτώσεις. Πρόκειται για την μεγαλύτερη και μακροβιότερη μελέτη που παρακολουθεί αυτές τις αλλαγές σε πραγματικές συνθήκες. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές ανέλυσαν τα ιατρικά αρχεία περισσότερων από 113.000 ενηλίκων στο Ηνωμένο Βασίλειο μεταξύ 1998 και 2020. Τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν στο The Lancet Psychiatry και η ερευνήτρια τα αναλύει με άρθρο της στο The Conversation.
Πόσα κιλά «βάζει» ένας ασθενής;
Σύμφωνα με τα ευρήματα, ένας 39χρονος που έχει πρόσφατα διαγνωστεί με σχιζοφρένεια ή διπολική διαταραχή αναμένεται να αυξήσει το βάρος του κατά 2 κιλά τον πρώτο χρόνο και περίπου 5 κιλά μέσα σε πέντε χρόνια. Μετά από 15 χρόνια, η μέση αύξηση είναι περίπου 5,5 κιλά. Συγκριτικά, άτομα της ίδιας ηλικίας και φύλου χωρίς σοβαρή ψυχική ασθένεια αυξήθηκαν κατά μέσο όρο μόλις 1,5 κιλά κατά την ίδια περίοδο.
«Αρχικά, αναρωτηθήκαμε αν η πρώιμη αύξηση του βάρους θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει την ανάρρωση – ένα φαινόμενο ανάκαμψης. Συνήθως, οι άνθρωποι ανακτούν την όρεξή τους μετά από μια περίοδο οξείας ασθένειας, μόλις ξεκινήσουν τη θεραπεία» εξηγεί η ερευνήτρια. Παρόλα αυτά, οι περισσότεροι άνθρωποι που πήραν μέρος στη μελέτη ήταν ήδη υπέρβαροι κατά τη διάγνωση και στη συνέχεια αύξησαν το βάρος τους σε τέτοιο βαθμό που με την πάροδο του χρόνου έγιναν παχύσαρκοι. Αυτό δείχνει ότι η πρόσληψη βάρους συμβαίνει σταθερά και μακροπρόθεσμα.
«Αυτά τα μοτίβα δεν είναι απλώς στατιστικές ιδιορρυθμίες, αλλά αντανακλούν γνωστούς σωματικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Τα αντιψυχωσικά φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν μεταβολικές αλλαγές και αλλαγές στην όρεξη. Οι περισσότεροι άνθρωποι με σοβαρή ψυχική ασθένεια λαμβάνουν αυτά τα φάρμακα. Στη μελέτη μας, τα άτομα που έλαβαν αντιψυχωσικά φάρμακα παρουσίασαν τη μεγαλύτερη αύξηση βάρους, κατά μέσο όρο 5,9 κιλά σε διάστημα 15 ετών» εξήγησε η Δρ. Lee.
Ωστόσο, ακόμα και τα άτομα που δεν έλαβαν ποτέ αυτά τα φάρμακα παρουσίασαν σημαντική αύξηση βάρους, κατά μέσο όρο 2,5 κιλά κατά την ίδια περίοδο. «Άλλοι παράγοντες παίζουν επίσης ρόλο, από την κοινωνική απομόνωση και τη φτώχεια έως την κακή πρόσβαση σε υγιεινά τρόφιμα ή άσκηση. Παρόλα αυτά, η μελέτη μας δεν μπόρεσε να τους παρακολουθήσει, καθώς αυτά τα δεδομένα δεν περιλαμβάνονται στα αρχεία των γενικών ιατρών» τόνισε.
Πόσοι αναζητούν βοήθεια για να χάσουν βάρος
Οι ερευνητές εξέτασαν επίσης το κατά πόσον οι ασθενείς λάμβαναν βοήθεια για να χάσουν βάρος. Τα άτομα με σχιζοφρένεια ή διπολική διαταραχή που ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα είχαν περίπου 10% περισσότερες πιθανότητες από τον μέσο υπέρβαρο ή παχύσαρκο άνθρωπο να τους ζητηθεί να χάσουν βάρος. Ωστόσο, παρά τον πολύ υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν διαβήτη και καρδιακές παθήσεις, δεν είχαν περισσότερες πιθανότητες να τους προσφερθεί θέση σε πρόγραμμα απώλειας βάρους. Μόνο το 4,5% είχε καταγραφεί ότι είχε παραπεμφθεί, σε σύγκριση με περίπου το 3% των ατόμων χωρίς ψυχική ασθένεια.
Σημασία έχει και η εστίαση στην αντιμετώπιση της ψυχικής υγείας, βάζοντας τη σωματική σε δεύτερη μοίρα: «Οι ειδικοί στην ψυχική υγεία συχνά πρέπει να επικεντρώνονται στην άμεση ψυχιατρική φροντίδα: διαχείριση κρίσεων, σταθεροποίηση συμπτωμάτων και διατήρηση της ασφάλειας των ατόμων. Αυτό αφήνει ελάχιστο περιθώριο για προληπτική σωματική υγειονομική περίθαλψη. Παράλληλα, στα ιατρεία γενικής ιατρικής το προσωπικό μπορεί να αισθάνεται ανασφάλεια ως προς τον τρόπο προσέγγισης του θέματος της απώλειας βάρους σε άτομα με σύνθετες ψυχικές ανάγκες» λέει η ειδικός.
Τι πρέπει να αλλάξει
Η αύξηση βάρους μετά από τη διάγνωση μιας σοβαρής ψυχικής ασθένειας είναι προβλέψιμη, μετρήσιμη και, με τις σωστές ενέργειες, μπορεί να προληφθεί, σύμφωνα με την ειδικό. Η σωστή στιγμή για δράση είναι η κρίσιμη περίοδος των πρώτων χρόνων μετά τη διάγνωση: «Η παρέμβαση εντός των πρώτων 5 ετών θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο μακροχρόνιας παχυσαρκίας, διαβήτη και καρδιακών παθήσεων, να βελτιώσει την ποιότητα ζωής και να μειώσει το χάσμα στο προσδόκιμο ζωής» σημειώνει η ειδικός.
Συμπέρασμα
Όπως καταλήγει η ειδικός, τα άτομα με ψυχικές ασθένειες δικαιούνται τις ίδιες ευκαιρίες για καλή σωματική υγεία με όλους τους άλλους. Η κοινή πεποίθηση ότι τα άτομα με σχιζοφρένεια ή διπολική διαταραχή δεν μπορούν να χάσουν βάρος παραμένει, και είναι λανθασμένη. Για να επιτευχθούν τα πιθανά οφέλη, οι υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης και ψυχικής υγείας πρέπει να ελέγχουν το βάρος κατά τη διάγνωση και να παραπέμπουν τους ασθενείς με σχιζοφρένεια ή διπολική διαταραχή σε εξατομικευμένα προγράμματα απώλειας βάρους πριν ξεκινήσει η ταχεία αύξηση του βάρους.
Διαβάστε επίσης
Σχιζοφρένεια: Πόσα χρόνια ζωής «κοστίζει» ο αποκλεισμός των ασθενών από τις υπηρεσίες υγείας
Σxιζοφρένεια: Ο τρόπος ομιλίας που την προδίδει – Ο αλγόριθμος που κάνει διάγνωση
