*Το κείμενο υπογράφει η Βασιλική Χρυσοστομίδου
Τη χαρά της υπογραφής του πρώτου επαγγελματικού της συμβολαίου με την ομάδα ποδοσφαίρου Κιλμάρνοκ, επισκίασε για τη 16χρονη παίκτρια Skye Stout το αμείλικτο διαδικτυακό bullying, που δέχθηκε εξαιτίας της έντονης ακμής στο πρόσωπό της. Η ομάδα κατέβασε άμεσα τη σχετική ανάρτηση της μεταγραφής και η Skye αποσύρθηκε από τα κοινωνικά δίκτυα.
Πώς κάτι τόσο συνηθισμένο για τους εφήβους μπορεί να εξελιχθεί σε μία εμπειρία τραυματική;
Η ακμή είναι ίσως η πιο κοινή εμπειρία της εφηβείας: σχεδόν 9 στους 10 εφήβους θα την αντιμετωπίσουν, έως και 85% των νέων 12–25 ετών παγκοσμίως. Ειδικά για τα κορίτσια της ύστερης εφηβείας, η μέτρια ή και σοβαρή μορφή ακμής φτάνει το 14% ενώ η απλώς ‘ορατή’ ακμή στο 62%, όπως αναδεικνύεται σε σχετικές έρευνες. Δεν πρόκειται μόνο για ένα ζήτημα αισθητικής «που θα περάσει μεγαλώνοντας» αλλά για ασθένεια, η οποία συχνά έχει έντονες ψυχολογικές επιπτώσεις στους νέους.
Στο protothema.gr αποτυπώνουν την κατάσταση ο Ομότιμος Καθηγητής Δερματολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντής του Δερματολογικού Τμήματος στο νοσοκομείο «Υγεία», Δημήτρης Ρηγόπουλος και η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου.
Η ακμή σε αριθμούς
Οι έφηβοι αποτελούν τον ‘πληθυσμό -στόχο’ της ακμής αφού επηρεάζεται περίπου το 85% των νέων 12–25 ετών παγκοσμίως, σύμφωνα με έρευνες του Global Burden of Disease.
Η ορατή ακμή στην ύστερη εφηβεία, όπως προκύπτει από μελέτες (JAAD, 2024 – PubMed) σε πολυεθνοτικό δείγμα, εμφανίζεται στο 62% των κοριτσιών και στο 45% των αγοριών ενώ η μέτρια ή/και σοβαρή, ‘αγγίζει’ το 14% στα κορίτσια και το 9% στα αγόρια.
Στην περίοδο της μετάβασης στην πρώιμη εφηβεία, καταγράφεται μία αισθητή κλιμάκωση από το ~6% στα 9 έτη σε ~36% μετά τα 13 (Ιταλία) και από 15,6% στα 10 έτη σε 70,4% στα 16. Η ακμή κορυφώνεται στους εφήβους μεταξύ 15–19 ετών.
Αναφορικά με τον ψυχολογικό αντίκτυπο, σε πληθυσμιακή μελέτη 3.775 εφήβων στη Νορβηγία, εκείνοι που εμφάνιζαν «πολλή/πάρα πολλή» ακμή ανέφεραν περίπου διπλάσια συχνότητα ιδεασμού αυτοκτονίας και περισσότερα προβλήματα ψυχικής υγείας έναντι όσων είχαν καθαρό δέρμα (PubMed, ResearchGate). Επίσης, όπως προέκυψε από διεθνή έρευνα σε δείγμα 1.013 ασθενών – εφήβων και νέων ενηλίκων – υπάρχει ουσιαστική επιβάρυνση της καθημερινότητας κατά ~24% στην ποιότητα ζωής όσων έχουν ακμή, με τα υψηλότερα σκορ να σημειώνονται σε άτομα με σοβαρή ακμή/ουλές. Γενικά, όσον αφορά την κοινωνική λειτουργικότητα, η ιδιαιτέρως εμφανής ακμή έχει σχετιστεί με χαμηλότερη σύνδεση με φίλους, δυσκολία στο σχολείο και απομόνωση.
Η ακμή δεν είναι απλώς «μερικά σπυράκια»
Για πολλούς εφήβους, η ακμή δεν είναι απλώς μερικά σπυράκια που χαλούν την εικόνα τους μπροστά στον καθρέφτη. Είναι μια κατάσταση, που μπορεί να τραυματίσει βαθιά την ψυχολογία τους, να επηρεάσει την αυτοπεποίθηση και την κοινωνική τους ζωή.
Σύμφωνα με τον Ομότιμο Καθηγητή Δερματολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντή του Δερματολογικού Τμήματος στο νοσοκομείο «Υγεία», Δημήτρη Ρηγόπουλο, «η ακμή μέχρι πρότινος, θεωρείτο μία πάθηση- lifestyle αντί για ασθένεια, όπως πραγματικά είναι», τονίζει ο κ. Ρηγόπουλος, επισημαίνοντας ότι σχεδόν 9 στους 10 εφήβους θα εμφανίσουν κάποια μορφή της. Ακόμη και δύο-τρία σπυράκια, όπως λέει χαρακτηριστικά, «είναι ακμή». Τα στερεότυπα του παρελθόντος ήθελαν την εμφάνιση της ακμής να συνδέεται με την έλλειψη σεξουαλικής ζωής ή με τον αυνανισμό, γεγονός που προκαλούσε κοινωνικό στιγματισμό και υπερβολική δυσφήμιση του νοσήματος. ‘Θα παντρευτεί και θα φτιάξει’, έλεγαν οι παλαιότεροι.
«Στην πραγματικότητα, η ακμή αποτελεί δερματολογική πάθηση με κληρονομικό υπόβαθρο, επηρεάζεται από ορμονικές αλλαγές αλλά και από σύγχρονους παράγοντες, όπως η χρήση καλλυντικών από πολύ μικρή ηλικία, όπως επιτάσσουν το TikTok και οι διάφοροι influencers ή η κακή διατροφή με επεξεργασμένες τροφές, που ανεβάζουν το γλυκαιμικό δείκτη, όπως junk food, ζύμες, σφολιάτες. Ουσιαστικά, ένα παιδί με προδιάθεση για ακμή, εάν επιβαρύνει τον εαυτό του υιοθετώντας τέτοιες συνήθειες, καθιστά την εμφάνιση της ακμής ακόμη πιο έντονη. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια έχουμε και ολοένα μεγαλύτερες γυναίκες που παρουσιάζουν ακμή στα 20, στα 25, γεγονός που συχνά αποδίδεται είτε σε ακατάλληλα για το δέρμα τους καλλυντικά, είτε σε υπηρεσίες αισθητικής από μη ειδικά κατηρτισμένα άτομα. Σε κάθε περίπτωση, η ακμή που δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα και υπεύθυνα, μπορεί να αφήσει μόνιμα σημάδια», επισημαίνει ο Καθηγητής για να προσθέσει ότι «σήμερα, που διανύουμε την εποχή της ‘εικόνας’ το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο οξύ, καθώς η ομορφιά θεωρείται κυρίαρχο πλεονέκτημα. Η ακμή σε κάνει ‘άσχημο’, άρα και ‘μη αποδεκτό’».
Οι μαρτυρίες
Μοντέλο διεθνούς εμβέλειας και παρουσιάστρια, η Βίκυ Καγιά αντιμετώπισε τόσο έντονο πρόβλημα ακμής στα 18, που βρέθηκε μπροστά στο δίλημμα να τα παρατήσει. Η ίδια δεν έχει διστάσει να μιλήσει δημόσια σχετικά: «Για αρκετά χρόνια πάλευα με ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, τον σταφυλόκοκκο. Εκείνη την περίοδο ένιωθα πως το μόντελινγκ είχε τελειώσει για μένα και αναρωτιόμουν με τι θα ασχοληθώ στη ζωή μου. Ήταν σαν να κατέρρεε ο κόσμος μου. Το είδος της ακμής που είχα ήταν πολύ σπάνιο και, δυστυχώς, πολλά νεαρά κορίτσια υποφέρουν εξαιτίας της ακμής, φτάνοντας ακόμα και να σκεφτούν ότι δεν έχει αξία η ζωή τους». Όπως παραδέχεται, «είναι δύσκολο να αντικρίζεις τον εαυτό σου στον καθρέφτη και να αισθάνεσαι απογοήτευση, αλλά περνάει, και αν το αντιμετωπίσεις και ψυχικά, περνάει πιο γρήγορα».
«Είναι μία κατάσταση παράξενη, με κάνει να ντρέπομαι και ταυτόχρονα, να θυμώνω. Νιώθω συνέχεια άσχημα για τον εαυτό μου», εξομολογείται η 16χρονη Κατερίνα ενώ η συνομήλική της, Αθανασία, προσθέτει: «Τα σημάδια από την ακμή με κάνουν να αισθάνομαι ανασφαλής. Αποφεύγω να κοιτάζω τους άλλους στα μάτια, νομίζοντας ότι έτσι δεν θα βλέπουν και τα σπυράκια μου». Μάταια, προσπαθεί να βρει ‘καταφύγιο’ στο μακιγιάζ η Αίθρα, μαθήτρια της Γ’ Λυκείου το Σεπτέμβριο: «Προσπαθώ να καλύψω τις ατέλειές μου ‘φορτώνοντας’ μέικ απ το πρόσωπό μου – και πάλι φαίνονται όμως, με στρεσάρει πολύ, ειδικά τώρα το καλοκαίρι». «Έχω δώσει ένα σωρό λεφτά σε κρέμες και λοσιόν για την ακμή, δεν βλέπω αποτέλεσμα», αναφέρει η Μαρία, 18 ετών.
Από τη συγκεκριμένη πάθηση δεν έχουν ξεφύγει ούτε διάσημες προσωπικότητες, οι οποίες μιλούν ανοιχτά για το πρόβλημά τους: Η Chrissy Teigen, με κυστική ακμή, συχνά κάνει ζουμ στα σπυράκια της στο λογαριασμό της στο Instagram ενώ η Bella Thorne αναρτά φωτογραφίες με εμφανή τα σημάδια της ακμής στο πρόσωπό της χωρίς να χρησιμοποιεί φίλτρα. Η βραβευμένη με Grammy, Dua Lipa, όπως και η σταρ του Riverdale, Lili Reinhart, ανεβάζουν stories στο Instagram με κρέμες για την ακμή στο πρόσωπο και σχόλια, όπως ‘Τα σπυράκια μου δεν με καθορίζουν’ ενώ παραδέχονται ότι η ακμή αρχικά είχε επηρεάσει σημαντικά την αυτοεκτίμησή τους. Αντιμέτωπες με σοβαρό θέμα ακμής έχουν βρεθεί και η Kendall Jenner, η Emma Stone, η Cameron Diaz, η Katy Perry, η Miley Cyrus, η Scarlett Johansson. Αξίζει να σημειωθεί, ότι η ακμή μπορεί να ‘επιμένει’ σε περισσότερες από τις μισές γυναίκες (54%) άνω των 25 ετών, σύμφωνα με το Journal of American Academy of Dermatology.
Το ψυχολογικό βάρος της ακμής
Η απόρριψη από τους συνομηλίκους, η κατάθλιψη, η κοινωνική απομόνωση είναι μερικές μόνο από τις συνέπειες, όπως τις βιώνουν έφηβοι με έντονο πρόβλημα ακμής.
«Έχω δει παιδιά που σχεδόν δεν μιλάνε. Το βλέμμα τους είναι χαμηλωμένο. Για την τρυφερή ψυχή τους, είναι πράγματι σοβαρό το θέμα. Η ακμή μπορεί να επηρεάζει τις σχολικές τους επιδόσεις, πολλά παιδιά δεν θέλουν καν να πάνε στο σχολείο, γιατί τα κοροϊδεύουν: “Άντε ρε σπυριάρη…”», αποτυπώνει την κλινική του εμπειρία ο Καθηγητής Ρηγόπουλος ενώ η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος, Αλεξάνδρα Καππάτου προσθέτει: «Η ακμή είναι μία κατάσταση που προκαλεί ιδιαίτερο άγχος στα παιδιά, πολλές φορές θλίψη και δυσαρέσκεια για την εικόνα τους – ακόμη και αυτοκτονικό ιδεασμό. Πολλά παιδιά ντρέπονται να βγουν, να κυκλοφορήσουν. Τρέμουν στην ιδέα της σύγκρισης με τους συνομηλίκους τους, αφού στην εφηβεία η αξία της εμφάνισης είναι τεράστια, αποτελώντας το βασικό μέσο κοινωνικής αποδοχής και επιβεβαίωσης».
Στην ψυχολογική ‘ευαλωτότητα’ που ευνοεί η ακμή, βρίσκει πρόσφορο έδαφος το bullying: «ο θύτης αισθάνεται ότι είναι ισχυρός μέσα από τον εκφοβισμό ενώ η έλλειψη ενσυναίσθησης και η ανωριμότητα, τον κάνουν να αγνοεί πόσο βαθιά μπορεί να πληγώσει το θύμα του», σημειώνει η ψυχολόγος. Τα παιδιά με ακμή στοχοποιούνται πιο εύκολα με το πρόβλημα να εντείνεται από τα κοινωνικά δίκτυα, που «προωθούν ένα μοντέλο τελειότητας στην εμφάνιση, ‘καλώντας’ τους εφήβους να εναρμονιστούν με πρότυπα εξωπραγματικά. Ταυτόχρονα, τα σόσιαλ τους ‘εκπαιδεύουν’ να αναζητούν διαρκώς τα συγκεκριμένα ‘ιδανικά’ πρότυπα». Η χρόνια δυσαρέσκεια με την εμφάνιση δεν σταματά στην εφηβεία: «Εάν διαρκεί πολλά χρόνια, μπορεί να αποτελέσει έναν προπομπό για πολλές ψυχικές διαταραχές στην ενήλικη ζωή, όπως αγχώδεις διαταραχές ή κατάθλιψη», εξηγεί η κ. Καππάτου.
Ο ρόλος των γονέων και η ευθύνη τους
Καθοριστικής σημασίας είναι η υποστήριξη των γονέων: «Διατηρώντας ανοιχτή τη γέφυρα επικοινωνίας, οι γονείς χρειάζεται να βοηθήσουν τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν ότι η ακμή είναι κάτι αναπτυξιακό και πρόσκαιρο, που δεν επηρεάζει την αξία τους», θα πει η κ.Καππάτου. Κρίσιμοι παράγοντες για να μειωθούν οι αρνητικές επιπτώσεις της ακμής στην ψυχολογία του παιδιού, είναι η ενθάρρυνση να καλλιεργήσει τις δεξιότητές του αλλά και η αποδοχή της διαφορετικότητας από το σχολικό περιβάλλον, όπως και της ενσυναίσθησης.
Ωστόσο, συμβαίνει συχνά οι γονείς να θεωρούν το πρόβλημα του παιδιού επουσιώδες ή ‘αστείο’. «Δεν ακούν το παιδί τους, ούτε υπολογίζουν τα συναισθήματά του», εξηγεί η ψυχολόγος, συνεχίζοντας: «Είναι σημαντικό, να μην υποτιμούν τα συναισθήματά του, καθώς αυτό επιδεινώνει τη δεινή θέση, στην οποία αυτό βρίσκεται. Αντίθετα, οφείλουν να σταθούν στο πλευρό του ως συμπαραστάτες, διαβεβαιώνοντάς το πως θα βρουν μαζί τη λύση. Παράλληλα, θα πρέπει να το αποτρέπουν από το να επιλέγει ‘θεραπείες’ από το διαδίκτυο και να προγραμματίζουν επισκέψεις στον δερματολόγο».
Τέλος, η κ. Καππάτου τονίζει ότι εάν τα συμπτώματα θλίψης και απομόνωσης επιμένουν, οι γονείς δεν πρέπει να τα αντιπαρέλθουν: «Όταν το παιδί εμφανίζει αλλαγή στη συμπεριφορά του, έντονη θλίψη, δυσκολίες στην κοινωνική του επαφή, θα πρέπει να αναζητούν βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας, γιατί το πρόβλημα έχει πάρει άλλη έκταση», καταλήγει η ίδια.
Θεραπείες που αλλάζουν τη ζωή
Η έγκαιρη επίσκεψη στον δερματολόγο, αποτελεί το πιο βασικό βήμα για την αντιμετώπιση της ακμής – «όχι να προστρέχουμε σε “θαυματοποιούς” του διαδικτύου, που δίνουν φρούδες υποσχέσεις και πουλάνε “μαντζούνια”», σημειώνει χαρακτηριστικά ο Καθηγητής Ρηγόπουλος, σημειώνοντας πως «ο ειδικός θα κρίνει αν χρειάζεται θεραπεία ή απλή φροντίδα».
Ανεξαρτήτως του εάν η ακμή είναι ήπιας μορφής ή όχι, το βέβαιο είναι ότι δεν χωρά βιασύνη στη θεραπεία. Ακόμα και στις πιο βαριές μορφές ακμής, η επιστήμη προσφέρει πλέον αποτελεσματικές λύσεις: «Η ακμή μπορεί να βελτιωθεί στο 100%», τονίζει ο κ. Ρηγόπουλος, για να προσθέσει: «Οι θεραπείες μπορεί να διαρκέσουν από μερικούς μήνες έως ένα ή δύο χρόνια, ανάλογα με τη σοβαρότητα της περίπτωσης ενώ για τα μόνιμα σημάδια υπάρχουν peelings, laser ή διάφορες μικροεπεμβατικές μέθοδοι».
Αναφορικά με τη χρήση της ισοτρετινοϊνης, που άλλαξε ριζικά τη θεραπεία της ακμής από το 1979 που πρωτοεμφανίστηκε, ο Καθηγητής καταγγέλλει την παραπληροφόρηση, που διακινείται στα κοινωνικά δίκτυα, σχετικά με την πρόκληση αυτοκτονικών τάσεων σε όσους τη λαμβάνουν στο πλαίσιο της θεραπείας τους: «Ενώ η ισοτρετινοϊνη αποτελεί ένα από τα ‘βασικά όπλα’ κατά της ακμής, εμφανίζονται κάποιοι στο TikTok, το Facebook ή το Instagram, λέγοντας ‘μην το δίνετε στα παιδιά σας, γιατί θα αυτοκτονήσουν’. Κι όμως, δισεκατομμύρια άνθρωποι λαμβάνουν αυτή τη θεραπεία. Άλλωστε, χιλιάδες μελέτες δείχνουν το αντίθετο. Τέλος, επειδή η συγκεκριμένη ουσία μπορεί να ευθύνεται για τερατογένεση, όταν το συνταγογραφούμε σε κορίτσια αναπαραγωγικής ηλικίας, πρέπει να υπάρχει η σύμφωνη γνώμη του κηδεμόνα, ότι το παιδί δεν θα μείνει έγκυος για όσο διάστημα παίρνει το φάρμακο και ένα μήνα μετά».
Πράγματι, βάσει των επίσημων δεδομένων, που αναδεικνύει το JAMA Dermatology (2024), οι χρήστες ισοτρετινοΐνης δεν έχουν αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονίας ή ψυχικών διαταραχών· μάλιστα, καταγράφηκε χαμηλότερος κίνδυνος απόπειρας αυτοκτονίας στα 2–4 έτη μετά τη θεραπεία. Μία παλαιότερη μεγάλη σουηδική μελέτη, έδειξε ότι ο κίνδυνος απόπειρας αυξανόταν ήδη πριν τη θεραπεία και κορυφωνόταν λίγο μετά, υποδηλώνοντας ότι ο φόρτος της σοβαρής ακμής (και όχι το φάρμακο καθεαυτό) είναι κρίσιμος παράγοντας.
Ποιο το αποτέλεσμα της σωστής διαχείρισης της ακμής; Όπως διαβεβαιώνει ο Καθηγητής Ρηγόπουλος, «Όταν βελτιωθεί η εικόνα των παιδιών, βλέπεις πως αλλάζει η ψυχολογία τους. Επανέρχεται το χαμόγελό τους».
Διαβάστε επίσης
Ρετινόλη – Αντιγήρανση: Το νο1 μυστικό για τη σωστή χρήση της – Τι ισχύει για την ακμή
Ακμή ενηλίκων και διατροφικές διαταραχές: Έρευνα αποκαλύπτει μια επικίνδυνη σχέση
Ακμή: Τα πολύτιμα συμπληρώματα που μειώνουν τη φλεγμονή – Ποια είναι η διατροφή που ηρεμεί το δέρμα
