Θλίψη, έλλειψη ενέργειας, ανηδονία αλλά και προβλήματα στην διατροφή και τον ύπνο. Αυτά είναι τα πιο προφανή συμπτώματα που προδίδουν ότι διαταραχθεί η ψυχική μας ισορροπία και η απειλή της κατάθλιψης είναι ορατή. Παρόλα αυτά κάθε περίπτωση διαφέρει.
Ο ψυχολόγος Sidney Blatt και οι συνεργάτες του ξεχώρισαν δύο διαφορετικούς τύπους κατάθλιψης: την εσωστρεφή και την ανακλητική. Και στους δύο τύπους, η απώλεια –είτε πραγματική είτε συναισθηματική– παίζει καθοριστικό ρόλο. Ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα, σημαντικοί ψυχαναλυτές όπως ο Φρόιντ και ο Καρλ Αβραάμ είχαν παρατηρήσει ότι τα καταθλιπτικά άτομα έχουν την τάση να «μαζεύουν» τα αρνητικά τους συναισθήματα, όπως ο θυμός ή ο φθόνος, για να μην τα εκφράσουν στους άλλους. Αντί γι’ αυτό, τα στρέφουν προς τον εαυτό τους, κατηγορώντας τον και τιμωρώντας τον, συχνά χωρίς πραγματικό λόγο.
Αργότερα, οι ειδικοί παρατήρησαν ότι πίσω από πολλές περιπτώσεις κατάθλιψης βρίσκεται η εμπειρία μιας πρόωρης απώλειας, συνήθως κατά την παιδική ηλικία, όπως για παράδειγμα ο θάνατος ενός γονέα, η εγκατάλειψη ή μια σημαντική συναισθηματική αποστασιοποίηση. O Δρ. Boris Herzberg, ψυχοθεραπευτής ζευγαριών αναλύει αυτές τις δύο διαστάσεις της κατάθλιψης με άρθρο του στο Psychology Today. Δεν πρόκειται απλώς για διαφορετικές μορφές κατάθλιψης, αλλά αντανακλούν βασικές διαστάσεις της προσωπικότητας και ψυχικής λειτουργίας, που επηρεάζουν και τη θεραπευτική προσέγγιση.
Εσωστρεφής κατάθλιψη
Η εσωστρεφής κατάθλιψη σχετίζεται με τον τρόπο που το παιδί μαθαίνει να αντιδρά στον κόσμο, μέσω της διαδικασίας της ενδοβολής, όταν δηλαδή όταν το άτομο «στρέφει» μέσα του τα αρνητικά συναισθήματα, κυρίως την ενοχή. Το άτομο κατηγορεί τον εαυτό του για τα προβλήματά του, πιστεύοντας ότι η λύση βρίσκεται στην προσωπική του βελτίωση.
Οι άνθρωποι με αυτού του είδους την κατάθλιψη εξιδανικεύουν τους άλλους, ενώ στην αυτοκριτική τους βλέπουν μόνο αρνητικά στοιχεία. Δυσκολεύονται να αποδεχτούν ότι και οι άλλοι μπορεί να ευθύνονται.
Συχνά, η εσωστρεφής κατάθλιψη εμφανίζεται σε οικογένειες όπου οι γονείς ή φροντιστές είναι αποστασιοποιημένοι ή κακοποιητικοί, αλλά αρνούνται την ευθύνη τους. Επιπλέον, στερούν από το άτομο το δικαίωμα να θρηνήσει μια απώλεια, κάτι που δυσκολεύει την επεξεργασία του πένθους.
Αυτά τα άτομα βλέπουν τον εαυτό τους ως τη μοναδική αιτία των δυσκολιών τους και προσπαθούν πολύ να είναι «καλά», αλλά δεν ικανοποιούνται ποτέ, γιατί θεωρούν ότι είναι ηθικά κατώτεροι από τους άλλους.
Ανακλητική κατάθλιψη
Σε αυτή την περίπτωση, η κατάθλιψη σχετίζεται με την έντονη συναισθηματική εξάρτηση από τους άλλους. Τα παιδιά είναι εξ ορισμού εξαρτημένα, και όταν οι σημαντικοί για αυτά άνθρωποι αποδειχθούν αναξιόπιστοι ή απόμακροι, μπορεί να βιώσουν απώλεια και ντροπή, νιώθοντας ότι χάνουν μέρος του εαυτού τους μέσα σε αυτή τη σχέση. Για παράδειγμα, τα παιδιά μεγαλομανών ναρκισσιστών, που τα χειραγωγούν και προσπαθούν να τα εκμεταλλευτούν, είναι επιρρεπή σε αυτόν τον τύπο κατάθλιψης.
Άτομα με ανακλητική κατάθλιψη νιώθουν τη ζωή τους κενή, χωρίς νόημα και ανεπηρέαστη από εκείνους, με μόνιμη αίσθηση κενού, μοναξιάς και ματαίωσης. Επειδή οι πρώιμες σχέσεις τους δεν ήταν επαρκείς, η ψυχολογία τους οργανώνεται γύρω από την ανάγκη για σχέσεις, στοργή, εμπιστοσύνη και ζεστασιά ή την απουσία αυτών.
Σε αντίθεση με την ενδοπροβλητική κατάθλιψη, που χαρακτηρίζεται από εσωτερικές φωνές αυτοκατηγορίας (όπως τα λόγια της μητέρας), η ανακλητική κατάθλιψη είναι μια κατάσταση όπου απουσιάζει ο εσωτερικός διάλογος. Πρόκειται για μια ψυχική κούραση που εκδηλώνεται κυρίως σε δυσκολίες στις σχέσεις.
Η θεραπεία της ανακλητικής κατάθλιψης δεν πρέπει να περιορίζεται σε λίγες συνεδρίες, καθώς το άτομο μπορεί να βιώσει τη διακοπή της θεραπευτικής σχέσης ως μια ακόμα τραυματική απώλεια. Η μακροχρόνια θεραπεία που εστιάζει στο κενό και τη ντροπή βοηθά το άτομο να μάθει πως μπορεί να διατηρεί και να καλλιεργεί ουσιαστικές σχέσεις, τόσο μέσα όσο και έξω από τη θεραπεία. Επιπλέον, έχει αποδειχτεί ότι συχνά τα χαρακτηριστικά της ενδοπροβλητικής και της ανακλιτικής κατάθλιψης συνυπάρχουν.
Συμπέρασμα
Όσοι ζουν με το βάρος της κατάθλιψης είναι συχνά ευγενικοί και προσπαθούν να ευχαριστήσουν τους άλλους, αλλά στρέφουν την κριτική και το θυμό στον εαυτό τους. Όσοι τους ζουν κάθε μέρα δυσκολεύονται να σηκώσουν αυτό το βάρος και φθείρονται ψυχολογικά .
Η θεραπεία βοηθά να μειωθούν η ενοχή ή η ντροπή και να εκφράζουν με πιο θετικό τρόπο τα αρνητικά συναισθήματα. Στόχος είναι να δουν τους άλλους πιο ρεαλιστικά και να αποδεχτούν τον εαυτό τους με αγάπη, καταλήγει ο ειδικός.
Διαβάστε επίσης
Κατάθλιψη: Τα τρόφιμα που τη μετριάζουν – Η έρευνα που αφορά 280 εκατομμύρια παγκοσμίως
