Μια νέα «θαυματουργή θεραπεία» για τον καρκίνο γίνεται τάση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχεδόν κάθε μήνα. Από υπερτροφές και συμπληρώματα διατροφής έως ακραίες δίαιτες, οι υποσχέσεις είναι πάντα τολμηρές – και σχεδόν πάντα παραπλανητικές αλλά και επικίνδυνες.
Η τελευταία τέτοια τάση υποστηρίζει ότι μια 21ήμερη νηστεία με νερό μπορεί να «αποκλείσει» τα καρκινικά κύτταρα και να ενεργοποιήσει τον οργανισμό να αυτοθεραπευτεί. «Ακούγεται απλό, αλλά και ενθαρρυντικό: σταματήστε να τρώτε και ο οργανισμός σας θα κάνει τα υπόλοιπα. Η βιολογία, όμως, δεν είναι τόσο απλή» τονίζει ο Δρ. Justin Stebbing, Καθηγητής Βιοϊατρικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Anglia Ruskin σε άρθρο του στο The Conversation.
Όπως εξηγεί στη συνέχεια του άρθρου, ο καρκίνος δεν είναι μια μεμονωμένη ασθένεια και ο μεταβολισμός δεν αλλάζει ξαφνικά από «άρρωστος» σε «υγιής»: «Ενώ η νηστεία (αποχή από το φαγητό) μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο τα κύτταρά μας χρησιμοποιούν την ενέργεια, δεν υπάρχουν επιστημονικές ενδείξεις ότι μπορεί να εξαλείψει τους όγκους. Στην πραγματικότητα, η παρατεταμένη νηστεία μπορεί να είναι επικίνδυνη, ειδικά για άτομα που έχουν ήδη αποδυναμωθεί από τον καρκίνο ή τις θεραπείες του» σημειώνει.
Τι λένε οι έρευνες σχετικά με την επίδραση του fasting
Η νηστεία, στις πολλές μορφές της, από τη διαλειμματική νηστεία έως τον βραχυπρόθεσμο περιορισμό θερμίδων, έχει αποδειχθεί σε εργαστηριακές μελέτες ότι επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο τα κύτταρα επιδιορθώνονται και διαχειρίζονται την ενέργεια. Έρευνα του 2024 δείχνει ότι η νηστεία καταστέλλει προσωρινά τη δραστηριότητα των εντερικών βλαστικών κυττάρων, ακολουθούμενη από μια ισχυρή αναγεννητική φάση μόλις επανεισαχθεί η τροφή. Αυτή η ανάκαμψη στην ανάπτυξη των βλαστικών κυττάρων καθοδηγείται από μια οδό γνωστή ως mTOR, η οποία προάγει τη σύνθεση πρωτεϊνών και τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων.
Ενώ αυτή η αναγέννηση βοηθά στην αποκατάσταση των ιστών, μπορεί επίσης να δημιουργήσει ένα ευάλωτο παράθυρο στο οποίο επιβλαβείς μεταλλάξεις μπορεί να εμφανιστούν πιο εύκολα, αυξάνοντας τον κίνδυνο σχηματισμού όγκων.
Εντούτοις, οι περισσότερες μελέτες σχετικά με τις επιδράσεις της νηστείας έχουν επικεντρωθεί σε διαλειμματικές ή σύντομες νηστείες διάρκειας μεταξύ 12 και 72 ωρών, και όχι σε ακραίες νηστείες μόνο με νερό που διαρκούν εβδομάδες. «Μια νηστεία 21 ημερών μόνο με νερό, όπως προωθείται σε ορισμένους κύκλους ευεξίας, ενέχει σοβαρούς κινδύνους. Η παρατεταμένη νηστεία μπορεί να προκαλέσει αφυδάτωση, ανισορροπίες ηλεκτρολυτών, επικίνδυνα χαμηλή αρτηριακή πίεση και απώλεια μυϊκής μάζας» προειδοποιεί ο καθηγητής.
Επικίνδυνη πρακτική για τον καρκίνο
Ειδικά για τον καρκίνο, έχει αποδειχθεί ότι από μόνος του συχνά οδηγεί σε υποσιτισμό, ενώ η νηστεία μπορεί να επιταχύνει την ατροφία, να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό σύστημα και να αυξήσει την ευπάθεια σε λοιμώξεις. Πολλοί ασθενείς με καρκίνο υποβάλλονται σε χημειοθεραπείες, που απαιτούν επαρκή πρόσληψη τροφής, για τη διατήρηση της λειτουργίας των οργάνων και τον ασφαλή μεταβολισμό των φαρμάκων. Ο συνδυασμός αυτών των θεραπειών με παρατεταμένη νηστεία μπορεί να ενισχύσει την τοξικότητα, να καθυστερήσει την ανάρρωση και να επιδεινώσει το αίσθημα της κόπωσης.
Υπάρχουν εν εξελίξει κλινικές μελέτες σχετικά με τη σύντομη νηστεία ή τις δίαιτες που μιμούνται τη νηστεία πριν από τη χημειοθεραπεία, αλλά αυτές γίνονται υπό ιατρική επίβλεψη, διαρκούν συνήθως λιγότερο από 48 ώρες και παρακολουθούνται προσεκτικά για λόγους ασφαλείας.
Η νηστεία ως διαδικασία συναρπάζει τους επιστήμονες επειδή ενεργοποιεί αρχαίους μηχανισμούς επιβίωσης, όπως την αυτοφαγία, όπου τα κύτταρα ανακυκλώνουν κατεστραμμένα συστατικά, μειώνοντας τη φλεγμονή και βελτιώνοντας τον μεταβολισμό σε μελέτες ζώων. Παρόλα αυτά, στον καρκίνο τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα· τα καρκινικά κύτταρα προσαρμόζονται, βρίσκοντας εναλλακτικές πηγές ενέργειας και συχνά υπερισχύουν των υγιών, ενώ η παρατεταμένη στέρηση τροφής μπορεί να αποδυναμώσει τα ανοσοκύτταρα που επιτίθενται στους όγκους.
Η μελέτη του 2024 που αναφέρθηκε και παραπάνω αποδεικνύει αυτή τη δυαδικότητα. Η νηστεία μπορεί να ρυθμίσει ξανά τον μεταβολισμό, αλλά όταν αρχίζει η επανασίτιση, ενεργοποιούνται μηχανισμοί ανάπτυξης όπως ο mTOR. Αυτό βοηθά τα υγιή κύτταρα να ανακάμψουν, όμως σε κύτταρα με βλάβες μπορεί να ενισχύσει την ανάπτυξη καρκίνου, κάνοντας τη νηστεία έναν περίπλοκο και όχι πάντα ασφαλή παράγοντα.
O μύθος του detox
Η ιδέα ότι η νηστεία «αποτοξινώνει» το σώμα είναι μύθος: το ήπαρ, τα νεφρά και το λεμφικό σύστημα ήδη καθαρίζουν συνεχώς τον οργανισμό. Άλλωστε, ο καρκίνος δεν προκαλείται από «συσσωρευμένες τοξίνες», αλλά από γενετικές αλλαγές που οδηγούν σε ανεξέλεγκτη ανάπτυξη κυττάρων. Καμία έρευνα δεν έχει δείξει ότι η νηστεία μπορεί να εξαλείψει τα καρκινικά κύτταρα ή να συρρικνώσει τους όγκους στους ανθρώπους.
Ελεγχόμενες μελέτες έχουν παρατηρήσει μόνο προσωρινές μεταβολικές αλλαγές που μπορεί να επηρεάσουν τη φλεγμονή ή την ινσουλίνη, μειώνοντας πιθανούς παράγοντες κινδύνου μακροπρόθεσμα, χωρίς όμως να θεραπεύουν τον καρκίνο.
Η επιστημονική έρευνα συνεχίζει να εξετάζει πώς ο μεταβολισμός επηρεάζει τον καρκίνο, με μελέτες για περιορισμό θερμίδων ή κετογονικές δίαιτες να στοχεύουν στο να κάνουν τα καρκινικά κύτταρα πιο ευαίσθητα σε θεραπεία χωρίς να βλάπτουν τα υγιή. Όμως, αυτές οι μελέτες είναι πρώιμες και δεν αφορούν παρατεταμένη πλήρη νηστεία.
Όπως επισημαίνει ο καθηγητής, η απόπειρα μιας ακραίας νηστείας χωρίς επίβλεψη θα μπορούσε να καθυστερήσει την απαραίτητη φροντίδα, να επιδεινώσει τις παρενέργειες ή ακόμη και να απειλήσει τη ζωή των ασθενών με καρκίνο.
Συμπέρασμα
Μια 21ήμερη νηστεία με νερό δεν θεωρείται ασφαλής ή αποτελεσματική θεραπεία για τον καρκίνο. Η έρευνα για τη νηστεία μας δείχνει πώς ανταποκρίνονται τα κύτταρα σε διατροφή και στρες, αλλά δεν την καθιστά θεραπεία. Ισορροπημένη διατροφή, ενυδάτωση, άσκηση και ύπνος μπορούν να στηρίξουν την ανθεκτικότητα, αλλά δεν αντικαθιστούν τις στοχευμένες, τεκμηριωμένες ιατρικές θεραπείες για τους όγκους.
«Η αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων συχνά προέρχεται από φόβο, απογοήτευση ή επιθυμία να αποφευχθούν επώδυνες θεραπείες. Ωστόσο, η ελπίδα δεν πρέπει ποτέ να βασίζεται σε παραπληροφόρηση» καταλήγει ο ειδικός.
Διαβάστε επίσης
Καρκίνος μαστού: Γιατί η περιπέτεια της Elle Macpherson με τη νόσο προκάλεσε τόσες αντιδράσεις
