Η οδοντόβουρτσα, ένα από τα πιο καθημερινά αντικείμενα, αποδεικνύεται μικροσκοπικό οικοσύστημα. Σύμφωνα με έρευνες που επικαλείται το BBC, κάθε οδοντόβουρτσα μπορεί να φιλοξενεί από 1 έως και 12 εκατομμύρια βακτήρια και μύκητες, ανήκοντας σε εκατοντάδες διαφορετικά είδη, μαζί με άγνωστο αριθμό ιών.
Τα μικρόβια αυτά σχηματίζουν βιολογικά φιλμ στις επιφάνειες των τριχών ή εισχωρούν στις ρωγμές των παλιών πλαστικών ινών. Η καθημερινή επαφή με το στόμα, το νερό, τα υπολείμματα τροφών και το σάλιο δημιουργούν τις ιδανικές συνθήκες για τον πολλαπλασιασμό τους.
Από πού προέρχονται τα μικρόβια
Σύμφωνα με τον μικροβιολόγο Μαρκ-Κέβιν Τσιν (Marc-Kevin Zinn) από το Πανεπιστήμιο Rhine-Waal της Γερμανίας, τα μικρόβια της οδοντόβουρτσας προέρχονται από τρεις βασικές πηγές: το στόμα του χρήστη, το δέρμα και το περιβάλλον του μπάνιου.
Ακόμη και καινούριες οδοντόβουρτσες δεν είναι απολύτως καθαρές. Μελέτη στη Βραζιλία σε 40 προϊόντα διαφορετικών κατασκευαστών έδειξε ότι οι μισές είχαν ήδη βακτηριακή επιμόλυνση πριν από τη χρήση.
Οι περισσότεροι μικροοργανισμοί που εντοπίζονται στις χρησιμοποιημένες οδοντόβουρτσες είναι ακίνδυνοι και προέρχονται από τη φυσιολογική στοματική χλωρίδα, όπως τα είδη Streptococcaceae mitis ή Actinomyces. Ωστόσο, έχουν βρεθεί και επικίνδυνοι παθογόνοι οργανισμοί όπως Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae και μύκητες του γένους Candida.
Ο ρόλος του μπάνιου και το «σύννεφο» της τουαλέτας
Οι ειδικοί εξηγούν ότι το μπάνιο είναι ένα ζεστό και υγρό περιβάλλον γεμάτο αιωρούμενα σταγονίδια, τα οποία μεταφέρουν βακτήρια και ιούς. Όταν η οδοντόβουρτσα τοποθετείται κοντά στη λεκάνη, υπάρχει κίνδυνος επιμόλυνσης από το λεγόμενο «toilet plume» – το νέφος μικροσταγονιδίων που εκτοξεύεται έως 1,5 μέτρο κάθε φορά που τραβιέται το καζανάκι.
Αυτό το «νέφος» μπορεί να περιέχει ιούς όπως της γρίπης, του Covid-19 ή του νοροϊού. Σε κοινόχρηστα μπάνια, ο κίνδυνος αυξάνεται: έρευνα σε φοιτητικές εστίες έδειξε ότι 6 στις 10 οδοντόβουρτσες είχαν ίχνη βακτηρίων από ανθρώπινα περιττώματα.
Ωστόσο, η καθηγήτρια Έρικα Χάρτμαν από το Πανεπιστήμιο Northwestern στις ΗΠΑ εκτιμά ότι η ανησυχία είναι κάπως υπερβολική. Όπως δήλωσε, πολλά από τα εντερικά βακτήρια δεν επιβιώνουν για μεγάλο διάστημα στον αέρα. «Δεν πιστεύω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι αρρωσταίνουν από την οδοντόβουρτσά τους», σημειώνει.
Οι ιοί και οι κίνδυνοι
Παρόλα αυτά, μελέτες δείχνουν ότι ιοί όπως της γρίπης ή του έρπητα μπορούν να επιβιώσουν στις τρίχες της οδοντόβουρτσας για αρκετές ώρες, ακόμη και έως 48 ώρες για τον ιό του απλού έρπητα (HSV-1). Για αυτό οι υγειονομικές αρχές συνιστούν να μην μοιράζονται οι οδοντόβουρτσες και να αποφεύγεται η επαφή μεταξύ τους, ιδιαίτερα όταν χρησιμοποιούνται από διαφορετικά άτομα.
Σε οικογένειες που ζουν μαζί, οι επιστήμονες θεωρούν ότι ο κίνδυνος είναι μικρότερος, αφού τα μέλη μοιράζονται ήδη κοινά μικρόβια. Μάλιστα, σε μερικές περιπτώσεις εντοπίζονται και «ωφέλιμοι» ιοί (βακτηριοφάγοι) που βοηθούν στον έλεγχο των επιβλαβών βακτηρίων.
Αντοχή σε φάρμακα και τρόποι καθαρισμού
Οι έρευνες δείχνουν ότι κάποια βακτήρια στις οδοντόβουρτσες φέρουν γονίδια ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά. Στη Γερμανία τα επίπεδα θεωρούνται μέτρια, ωστόσο μελέτη στην Ιταλία έδειξε ότι όλες οι οδοντόβουρτσες που εξετάστηκαν είχαν βακτήρια ανθεκτικά σε πολλαπλά φάρμακα.
Τα αντιβακτηριακά υλικά που χρησιμοποιούν ορισμένες εταιρείες φαίνεται να έχουν περιορισμένη αποτελεσματικότητα. Αντίθετα, οι ειδικοί συστήνουν απλά μέτρα: να αφήνετε την οδοντόβουρτσα να στεγνώνει σε όρθια θέση, χωρίς καπάκι ή κλειστό κουτί, ώστε να αποφεύγεται η ανάπτυξη μικροβίων.
Η Αμερικανική Οδοντιατρική Ένωση προτείνει επίσης να αντικαθίσταται η οδοντόβουρτσα κάθε τρεις μήνες ή νωρίτερα αν έχει φθαρεί. Ο όγκος βακτηρίων, σύμφωνα με τα στοιχεία, κορυφώνεται περίπου στις 12 εβδομάδες χρήσης.
Για απολύμανση, οι ειδικοί προτείνουν μούλιασμα για 5–10 λεπτά σε στοματικό διάλυμα που περιέχει 0,12% χλωρεξιδίνη ή 0,05% χλωριούχο κετυλοπυριδίνιο. Μια απλούστερη εναλλακτική είναι διάλυμα 1% ξυδιού, αν και αφήνει δυσάρεστη γεύση.
Το μέλλον: «φιλικές» οδοντόβουρτσες
Νέα έρευνα εξετάζει πλέον την αντίθετη προσέγγιση: οδοντόκρεμες και επιστρώσεις που ενθαρρύνουν την ανάπτυξη «καλών» βακτηρίων, όπως Streptococcus salivarius και Limosilactobacillus reuteri, τα οποία βοηθούν στην καταπολέμηση της πλάκας και της τερηδόνας.
Όπως σημειώνει ο Ζιν, «οι προβιοτικές επιστρώσεις ή τα βιοενεργά υλικά στις τρίχες μπορεί στο μέλλον να μετατρέψουν την οδοντόβουρτσα από πιθανή πηγή κινδύνου σε μέσο προστασίας».
Μέχρι τότε, η πιο απλή συμβουλή παραμένει πρακτική: κρατήστε την οδοντόβουρτσά σας μακριά από την τουαλέτα και αλλάξτε τηv τακτικά.
Διαβάστε επίσης
Μικροβιακές «βόμβες» στο μπάνιο: Το αθώο λάθος που κάνουμε όλοι και κινδυνεύουμε από μολύνσεις
Το πασίγνωστο αξεσουάρ που μπορεί να σώσει ζωές στη ΜΕΘ – Αρκεί να το χρησιμοποιούμε
Καλύτερη η ηλεκτρική οδοντόβουρτσα έναντι της περιοδοντίτιδας
