Η νέα κινηματογραφική παραγωγή της Disney και της Pixar, Elio, παρουσιάζει ένα αγόρι με πλούσια φαντασία, που καλείται να ανακαλύψει τον ρόλο του στον κόσμο. Μέσα σε ένα εντυπωσιακό διαστημικό σκηνικό, ξεχωρίζει μια λεπτομέρεια που δεν γίνεται αμέσως αντιληπτή αλλά έχει ιδιαίτερη σημασία: ο ήρωας φοράει κάλυμμα στο ένα μάτι. Παρόλο που η ταινία δεν εστιάζει άμεσα στο συγκεκριμένο στοιχείο, η επιλογή να απεικονιστεί ένας χαρακτήρας με επίθεμα έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, ειδικά για τα παιδιά που υποβάλλονται σε παρόμοια θεραπεία για την αμβλυωπία.
Τι είναι η αμβλυωπία και πώς αντιμετωπίζεται
Το επίθεμα που χρησιμοποιεί ο Elio παραπέμπει στην αμβλυωπία, μια συχνή αναπτυξιακή διαταραχή της όρασης (προβλέπεται να επηρεάσει 175,2 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως μέχρι το 2030), όπου ο εγκέφαλος αγνοεί εν μέρει την εικόνα που λαμβάνεται από το ένα μάτι. Αυτό οδηγεί σε μειωμένη όραση στο συγκεκριμένο μάτι και, χωρίς θεραπεία, μπορεί να έχει μόνιμες συνέπειες, όπως εξηγούν οι Rebecca Willis, Betina Ip και Megan Groombridge από το Πανεπιστήμιο του Oxford σε άρθρο τους στο The Conversation.
Η επικρατέστερη μέθοδος αντιμετώπισης περιλαμβάνει την προσωρινή κάλυψη του «δυνατού» ματιού, ώστε ο εγκέφαλος να ενισχύσει τη χρήση του ασθενέστερου. Αυτή η διαδικασία, γνωστή ως «patching», είναι πιο αποτελεσματική όταν ξεκινά σε μικρή ηλικία και απαιτεί καθημερινή εφαρμογή για σημαντικό χρονικό διάστημα.
Παρά τη σχετική απλότητά της, η θεραπεία δεν είναι πάντοτε εύκολη για τα παιδιά. Το επίθεμα μπορεί να προκαλεί αμηχανία, ειδικά όταν δεν υπάρχουν θετικά πρότυπα γύρω τους που να αντανακλούν τη δική τους εμπειρία.
Πηγή: imdb.com – Elio
Από τα στερεότυπα στην αντιπροσώπευση: Ο ρόλος των κινουμένων σχεδίων
Οι παιδικές ταινίες έχουν μεγάλη επίδραση στη διαμόρφωση της εικόνας που έχουν τα παιδιά για τον εαυτό τους και τους άλλους. Ωστόσο, η απεικόνιση χαρακτήρων με οπτικά χαρακτηριστικά όπως επιθέματα, γυαλιά ή στραβισμό έχει συχνά συνδεθεί με αρνητικά πρότυπα. Σε παλαιότερες παραγωγές, χαρακτήρες με επίθεμα στο μάτι απεικονίζονται συχνά ως κακοί ή περίεργοι, ενώ ο στραβισμός εμφανίζεται σε χαρακτήρες που παρουσιάζονται ως αδέξιοι ή μειωμένων δυνατοτήτων.
Η προσέγγιση αυτή όχι μόνο δεν βοηθά αλλά συχνά ενισχύει προκαταλήψεις και εντείνει το αίσθημα αποκλεισμού για τα παιδιά που αντιμετωπίζουν τέτοιες καταστάσεις. Όταν η διαφορετικότητα παρουσιάζεται ως αστείο, απειλή ή αδυναμία, είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά την αυτοεκτίμησή τους και τη συμμόρφωσή τους με θεραπείες.
Αντίθετα, η εικόνα του Elio λειτουργεί ως παράδειγμα ουδέτερης και ισορροπημένης εκπροσώπησης. Το επίθεμά του δεν σχολιάζεται, δεν δραματοποιείται ούτε έχει κάποιο συμβολικό βάρος. Αποτελεί απλώς ένα μέρος της εμφάνισής του, όπως και τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά του.
Ευαισθητοποίηση και έρευνα για την παιδική όραση
Η ταινία Elio αποτέλεσε αφορμή για ενίσχυση της ενημέρωσης σχετικά με την αμβλυωπία. Ο οργανισμός Prevent Blindness ξεκίνησε σχετική εκστρατεία ευαισθητοποίησης, ενώ επαγγελματίες οφθαλμικής φροντίδας την αξιοποίησαν ως μέσο ενημέρωσης σε σχολεία και κοινότητες. Γονείς και παιδιά μοιράστηκαν τις εμπειρίες τους με θεραπεία επιθέματος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συμβάλλοντας σε μια πιο θετική δημόσια εικόνα.
Παράλληλα, ερευνητές εξακολουθούν να προσπαθούν να κατανοήσουν καλύτερα γιατί η θεραπεία με επίθεμα δεν είναι πάντοτε αποτελεσματική. Αν και σε πολλές περιπτώσεις οδηγεί σε σημαντική βελτίωση, δεν αποδίδει σε όλα τα παιδιά -και τα αίτια παραμένουν εν μέρει άγνωστα.
Στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, η ερευνητική ομάδα (οι συγγραφείς του άρθρου σε συνεργασία με την επικεφαλής Holly Bridge) μελετά πώς η χρήση επιθέματος επηρεάζει τη χημεία του εγκεφάλου. Η έρευνα περιλαμβάνει παιδιά ηλικίας 5 έως 8 ετών, τόσο με αμβλυωπία όσο και με φυσιολογική όραση. Μέσα από μη επεμβατικές εγκεφαλικές απεικονίσεις και ειδικά τεστ όρασης, εξετάζουν πώς εξελίσσεται η οπτική λειτουργία κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
Προς ένα μέλλον χωρίς στίγμα και προκαταλήψεις
Η παρουσία ενός χαρακτήρα όπως ο Elio, που συμμετέχει σε μια περιπέτεια χωρίς το επίθεμά του να γίνεται αντικείμενο σχολιασμού ή περιορισμού, σηματοδοτεί μια νέα προσέγγιση. Η ουδέτερη, ρεαλιστική ενσωμάτωση της διαφορετικότητας, χωρίς υπερβολές ή αποσιωπήσεις, δημιουργεί χώρο για αυθεντική εκπροσώπηση.
Σε μια εποχή που η παιδική ψυχαγωγία μπορεί να επηρεάσει βαθιά την εικόνα που έχει το παιδί για τον εαυτό του, τέτοιες επιλογές έχουν πραγματική σημασία. Ο Elio υπενθυμίζει ότι η αποδοχή της διαφορετικότητας δεν χρειάζεται να είναι φανερή ή διδακτική, αρκεί να υπάρχει.
Με την κατάλληλη ενημέρωση, έγκαιρη διάγνωση και κατανόηση, όλο και περισσότερα παιδιά θα μπορούν να βλέπουν τον εαυτό τους να καθρεφτίζεται στην οθόνη. Και αυτό μπορεί να κάνει τη διαφορά. Όχι μόνο για την όρασή τους αλλά και για την αυτοπεποίθηση και την κοινωνική τους ένταξη.
Διαβάστε επίσης
«Τεμπέλικο» μάτι: Μπορεί να ευθύνεται για το μεταβολικό σύνδρομο στην ενήλικη ζωή; Έρευνα απαντά
Τεμπέλικο μάτι: Φάρμακο υπόσχεται αποτελεσματική θεραπεία
Αμβλυωπία: Αντιμετώπιση με παιχνίδια εικονικής πραγματικότητας
