Έναν πιθανό μικροβιακό ένοχο πίσω από την ανησυχητική αύξηση του καρκίνου του παχέος εντέρου σε πρώιμο στάδιο εντόπισε διεθνής ομάδα ερευνητών με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο. Πρόκειται για μια βακτηριακή τοξίνη που ονομάζεται κολιβακτίνη.
Η κολιβακτίνη και οι επιπτώσεις της στο DNA
Η κολιβακτίνη, που παράγεται από ορισμένα στελέχη Escherichia coli που κατοικούν στο παχύ έντερο και το ορθό, είναι μια τοξίνη ικανή να μεταβάλλει το DNA. Τώρα, οι επιστήμονες αναφέρουν ότι η έκθεση στην κολιβακτίνη στην πρώιμη παιδική ηλικία αποτυπώνει μια ξεχωριστή γενετική υπογραφή στο DNA των κυττάρων του παχέος εντέρου. Μια υπογραφή που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου πριν από την ηλικία των 50 ετών.
Η μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature, ανέλυσε 981 γονιδιώματα καρκίνου του παχέος εντέρου από ασθενείς με πρώιμη και όψιμη εμφάνιση της νόσου, σε 11 χώρες, με διαφορετικά επίπεδα κινδύνου εμφάνισης.
Τα ευρήματα έδειξαν ότι η κολιβακτίνη αφήνει πίσω της συγκεκριμένα μοτίβα μεταλλάξεων DNA που ήταν 3,3 φορές συχνότερα σε περιπτώσεις πρώιμης έναρξης (συγκεκριμένα σε ενήλικες κάτω των 40 ετών) από ό,τι σε εκείνους που διαγνώστηκαν μετά την ηλικία των 70 ετών. Επίσης, αυτά τα μοτίβα μετάλλαξης ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένα σε χώρες με υψηλή συχνότητα εμφάνισης των συγκεκριμένων περιπτώσεων.
«Αυτά τα μοτίβα μεταλλάξεων αποτελούν ένα είδος ιστορικού αρχείου στο γονιδίωμα. Υποδεικνύουν ότι η έκθεση στην κολιβακτίνη κατά την πρώιμη ζωή λειτουργεί ως κινητήρια δύναμη πίσω από την πρώιμη εμφάνιση της νόσου», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Δρ. Ludmil Alexandrov, καθηγητής στο Τμήμα Εμβιομηχανικής Shu Chien-Gene Lay και στο Τμήμα Κυτταρικής και Μοριακής Ιατρικής του UC San Diego.
Μια αυξανόμενη απειλή για τους νέους
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου, που θεωρείτο νόσος των ηλικιωμένων, διπλασιάζεται σε επίπτωση κάθε δεκαετία στους κάτω των 50 τα τελευταία 20 χρόνια. Αν συνεχιστεί η τάση, έως το 2030 αναμένεται να είναι η κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο στους νέους. Μέχρι τώρα, οι λόγοι πίσω από αυτή την αύξηση παρέμεναν άγνωστοι. Οι νέοι ενήλικες συχνά δεν έχουν οικογενειακό ιστορικό και λίγους γνωστούς παράγοντες κινδύνου, όπως η παχυσαρκία ή η υπέρταση, κάτι που ενισχύει την υπόθεση της πρώιμης μικροβιακής ή περιβαλλοντικής έκθεσης.
«Ο αρχικός μας στόχος ήταν να εξετάσουμε τα παγκόσμια πρότυπα του καρκίνου του παχέος εντέρου για να κατανοήσουμε, γιατί ορισμένες χώρες έχουν πολύ υψηλότερα ποσοστά από άλλες. Ωστόσο, καθώς ερευνούσαμε τα δεδομένα, ένα από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία ήταν η συχνότητα των μεταλλάξεων που σχετίζονται με την κολιβακτίνη στις περιπτώσεις πρώιμης εμφάνισης», σημειώνει ο Marcos Díaz-Gay, πρώην μεταδιδακτορικός ερευνητής στο εργαστήριο του Alexandrov.
Αλλαγές που ξεκινούν στα πρώτα χρόνια της ζωής
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι μεταλλάξεις που προκαλεί η κολιβακτίνη μπορεί να εμφανιστούν μέσα στα πρώτα 10 χρόνια της ζωής. Επίσης, αντιπροσωπεύουν περίπου το 15% των μεταλλάξεων που είναι γνωστές ως οδηγοί του APC: από τις πρώτες γενετικές αλλοιώσεις που οδηγούν στην καρκινογένεση.
«Εάν κάποιος αποκτήσει μία από αυτές τις μεταλλάξεις από τη στιγμή που είναι 10 ετών, θα μπορούσε να είναι δεκαετίες νωρίτερα από το χρονοδιάγραμμα για την ανάπτυξη καρκίνου του παχέος εντέρου, εμφανίζοντάς τον στην ηλικία των 40 αντί για 60» εξήγησε ο Δρ. Alexandrov.
Με άλλα λόγια, τα βακτήρια που παράγουν κολιβακτίνη μπορεί να αποικίζουν σιωπηλά το παχύ έντερο των παιδιών, να ξεκινούν μοριακές αλλαγές στο DNA τους και ενδεχομένως να θέτουν τις βάσεις για καρκίνο, πολύ πριν εμφανιστούν συμπτώματα. Ο Δρ. Alexandrov προειδοποίησε ότι, ενώ τα ευρήματά τους παρέχουν ισχυρή υποστήριξη για την υπόθεση αυτή, είναι απαραίτητη περαιτέρω έρευνα για να διαπιστωθεί η αιτιώδης συνάφεια.
Ανάγκη περαιτέρω έρευνας
Η εν λόγω ανακάλυψη της ομάδας εγείρει πλήθος νέων ερωτημάτων. Πως εκτίθενται τα παιδιά σε βακτήρια που παράγουν κολιβακτίνη και τι μπορεί να γίνει για να αποφευχθεί ή να μετριαστεί αυτή η έκθεση; Μήπως ορισμένα περιβάλλοντα, δίαιτες ή συμπεριφορές του τρόπου ζωής ευνοούν περισσότερο την παραγωγή της; Πως μπορούν οι άνθρωποι να μάθουν αν έχουν ήδη αυτές τις μεταλλάξεις;
Η ομάδα διερευνά διάφορες υποθέσεις, ενώ παράλληλα εξετάζει περαιτέρω τη συσχέτιση μεταξύ της κολιβακτίνης και του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου σε πρώιμο στάδιο. Επιπλέον, διερευνούν αν η χρήση προβιοτικών θα μπορούσε να εξαλείψει με ασφάλεια τα επιβλαβή βακτηριακά στελέχη, ενώ αναπτύσσουν τεστ έγκαιρης ανίχνευσης.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πώς η ομάδα διαπίστωσε ότι οι καρκίνοι του παχέος εντέρου από συγκεκριμένες χώρες -ιδιαίτερα από την Αργεντινή, τη Βραζιλία, την Κολομβία, τη Ρωσία και την Ταϊλάνδη- παρουσίαζαν αύξηση σε ορισμένες μεταλλακτικές υπογραφές. Αυτό υποδηλώνει ότι οι τοπικές περιβαλλοντικές εκθέσεις μπορεί, με τη σειρά τους, να συμβάλλουν στον κίνδυνο καρκίνου.
«Αυτό αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε τον καρκίνο. Δεν αφορά μόνο την ενήλικη ζωή: μπορεί να έχει ρίζες στα πρώτα μας χρόνια. Η συνεχής επένδυση σε αυτού του είδους την έρευνα είναι κρίσιμη για την παγκόσμια πρόληψη και θεραπεία του καρκίνου» κατέληξε ο Δρ. Alexandrov.
Διαβάστε επίσης
Καρκίνος παχέος εντέρου: Ογκολόγος συστήνει πασίγνωστο ελληνικό τρόφιμο με αντικαρκινική δράση
