Ο υγιεινός τρόπος ζωής δεν περιορίζεται μόνο στη σωστή διατροφή, την τακτική άσκηση και τον ποιοτικό ύπνο. Ένα εξίσου σημαντικό του κομμάτι αφορά την προσοχή που οφείλουμε να δείχνουμε στα προϊόντα που έρχονται καθημερινά σε επαφή με το δέρμα μας. Από τα πινέλα μακιγιάζ έως τα concealers και τις ενυδατικές κρέμες, το γεγονός ότι προορίζονται για εξωτερική χρήση δεν σημαίνει πως είναι απαλλαγμένα από τοξικές ουσίες -ιδιαίτερα όταν περιέχουν χημικά που μπορούν να απορροφηθούν ή να προκαλέσουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις.
Με απλά λόγια, η ευρεία χρήση δυνητικά επικίνδυνων χημικών ουσιών σε προϊόντα που εφαρμόζουμε καθημερινά στο πρόσωπο, το σώμα και τα μαλλιά μας, με στόχο τη φροντίδα και την αισθητική βελτίωση, μπορεί να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα, επιβαρύνοντας την υγεία μας και, σε ορισμένες περιπτώσεις, προκαλώντας μόνιμες βλάβες.
Σύμφωνα με ανάλυση του 2021 -όπως αναφέρει το CNN -σε 231 καλλυντικά προϊόντα που αγοράστηκαν στις ΗΠΑ και τον Καναδά, το 52% περιείχε PFAS: χημικές ουσίες γνωστές για την ικανότητά τους να διαταράσσουν το ορμονικό σύστημα. Τα υψηλότερα ποσοστά ανιχνεύθηκαν σε κραγιόν μεγάλης διάρκειας (62%), make-up βάσεις (63%) και αδιάβροχες μάσκαρες (82%). Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι το 88% των προϊόντων που περιείχαν PFAS δεν ανέφεραν την παρουσία τους στην ετικέτα.
Παράλληλα, σχεδόν το 50% των προϊόντων για ίσιωμα μαλλιών περιείχε τοξικές ουσίες όπως η φορμαλδεΰδη, γνωστό καρκινογόνο χημικό.
Μια νότα αισιοδοξίας
Μέσα σε αυτό το κλίμα ανησυχίας, υπάρχουν και ενθαρρυντικά μηνύματα. Η έκθεση «Beauty & Personal Care Ingredient Intelligence Report 2025» της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης ChemFORWARD δείχνει πως οι εταιρείες αρχίζουν να στρέφονται προς πιο ασφαλείς φόρμουλες.
«Η επαληθευμένη ασφάλεια αυξάνεται, καθώς τα επικίνδυνα χημικά εμφανίζονται σε λιγότερα προϊόντα, μειωμένα συνολικά κατά 2%. Αυτό αποδεικνύει ότι είναι εφικτό να εντοπίζουμε και να διαχειριζόμαστε την έκθεση σε τοξικές ουσίες, όταν υπάρχει συνεργασία με τη βιομηχανία», δήλωσε η Stacy Glass, συνιδρύτρια και εκτελεστική διευθύντρια της οργάνωσης.
Ωστόσο, η ίδια έκθεση επισημαίνει πως σχεδόν το 4% των προϊόντων εξακολουθεί να περιέχει «μια μικρή αλλά κρίσιμη ομάδα χημικών υψηλού κινδύνου», που εντοπίζονται κυρίως σε κραγιόν, ενυδατικές κρέμες, concealers, σαμπουάν και μαλακτικά μαλλιών. Αν και το ποσοστό φαίνεται μικρό, τα 50.000 προϊόντα που εξετάστηκαν αποτελούν μόλις ένα μικρό μέρος της παγκόσμιας αγοράς προσωπικής φροντίδας.
Ο David Andrews, αναπληρωτής επιστημονικός διευθυντής του Environmental Working Group (EWG), θέτει το εξής ερώτημα: «Ακόμη κι όταν οι εταιρείες αφαιρούν επικίνδυνες ουσίες από ορισμένα προϊόντα, αυτό δεν σημαίνει ότι εξαφανίζονται από την αγορά. Οι καταναλωτές πώς μπορούν να γνωρίζουν ποια προϊόντα είναι πραγματικά ασφαλή;»
Οι «αόρατοι» κίνδυνοι πίσω από τα συστατικά
Η ChemFORWARD ανέλυσε τις λίστες συστατικών σχεδόν 50.000 προϊόντων από συνεργαζόμενες εταιρείες, ανάμεσά τους και αλυσίδες με παρουσία στην Ελλάδα.
Στα θετικά ευρήματα, πάνω από 71% των 1,25 εκατομμυρίων συστατικών κρίθηκαν ασφαλή ή χαμηλού κινδύνου για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Σε αυτά περιλαμβάνονται η γλυκερίνη και το υαλουρονικό οξύ (βοηθούν το δέρμα να διατηρεί την υγρασία), τα οξείδια του σιδήρου (προσθέτουν χρώμα και προστατεύουν από τον ήλιο και το μπλε φως) και η οξική τοκοφερόλη, μια συνθετική μορφή βιταμίνης Ε με αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
Παρόλα αυτά, κάθε οργανισμός αντιδρά διαφορετικά: ακόμη και ασφαλή συστατικά μπορεί να προκαλέσουν αλλεργίες ή ευαισθησία σε ορισμένα άτομα.
Περίπου 24% των ουσιών δεν μπόρεσαν να αξιολογηθούν λόγω έλλειψης δεδομένων για την ασφάλειά τους, ένα σημαντικό «τυφλό σημείο» για τους καταναλωτές και τις εταιρείες. Τα φυτικά συστατικά είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα: θεωρούνται ασφαλή, όμως η χημική τους σύσταση διαφέρει ανάλογα με το μέρος του φυτού (ρίζα, φύλλο, στέλεχος) και τον τρόπο καλλιέργειας ή επεξεργασίας. Όπως σημειώνει η Heather McKenney, επικεφαλής επιστημονικής χημείας της ChemFORWARD, «είναι δύσκολο να γνωρίζουμε αν μια φυτική ουσία είναι πιθανώς καρκινογόνα, μεταλλαξιογόνα ή τοξική για την αναπαραγωγή, χωρίς επαρκή επιστημονικά δεδομένα».
Η έκθεση το συνοψίζει εύστοχα: «Όπως ένα “χωρίς λιπαρά” σνακ μπορεί να είναι γεμάτο αλάτι και ζάχαρη, έτσι κι ένα καλλυντικό “χωρίς χημικά” μπορεί να περιέχει ουσίες για τις οποίες δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία ασφάλειας».
Τι να προσέχουμε στις ετικέτες
Η βιομηχανία ομορφιάς προσθέτει συνεχώς νέα συστατικά και φόρμουλες, γεγονός που σημαίνει ότι θα υπάρχουν πάντα ουσίες που χρειάζονται αξιολόγηση για πιθανή τοξικότητα. Σύμφωνα με την McKenney, «η ευθύνη δεν πρέπει να βαραίνει τον καταναλωτή, αλλά τον κατασκευαστή. Όποια εταιρεία αναγνωρίζει ότι έχει ακόμη δουλειά να κάνει, βρίσκεται -κατά τη γνώμη μου -στην αντίθετη πλευρά του greenwashing».
Οι καταναλωτές, πάντως, μπορούν να προστατευτούν με έναν απλό τρόπο: διαβάζοντας προσεκτικά τις ετικέτες. Η έκθεση της ChemFORWARD αξιολόγησε τις εξής ουσίες με τις χαμηλότερες βαθμολογίες ασφάλειας (D και F):
- Behentrimonium chloride – μαλακτικό μαλλιών
- Butylated hydroxytoluene (BHT) – αντιοξειδωτικό και συντηρητικό, ενδοκρινικός διαταράκτης
- Butylparaben – συντηρητικό, πιθανός ενδοκρινικός διαταράκτης
- Butylphenyl methylpropional (Lilial) – αρωματική ουσία, απαγορευμένη στην ΕΕ
- Carbomer – παχύρρευστο πολυμερές, τοξικό όταν αντιδρά με χλώριο
- C13–16 Isoalkanes – παράγωγα πετρελαίου για υφή
- Cetrimonium chloride – μαλακτικό, ερεθιστικό σε υψηλές συγκεντρώσεις
- CI 77288 (Chromium Oxide Green) – πράσινη χρωστική, πιθανώς τοξική σε εισπνοή
- Cyclopentasiloxane / Cyclomethicone – σιλικόνες που προσφέρουν μεταξένια υφή αλλά διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα και είναι βλαβερές για την υδρόβια ζωή
- Diazolidinyl urea, DMDM hydantoin, Imidazolidinyl urea, Quaternium-15 – συντηρητικά που απελευθερώνουν φορμαλδεΰδη (έχει συνδεθεί με καρκίνο)
- Dibutyl phthalate (DBP) – πλαστικοποιητής, τοξικός για την αναπαραγωγή
- Ethylhexyl methoxycinnamate (Octinoxate) – αντηλιακό φίλτρο, πιθανός ενδοκρινικός διαταράκτης
- Imidazolidinyl urea – συντηρητικό, απελευθερώνει φορμαλδεΰδη, που έχει συνδεθεί με καρκίνο
- Iodopropynyl butylcarbamate – συντηρητικό, τοξικό για το δέρμα και το ήπαρ σε μεγάλες δόσεις
- Methylisothiazolinone / Methylchloroisothiazolinone – συντηρητικά, ισχυρά αλλεργιογόνα
- P-phenylenediamine (PPD) – χρωστική μαλλιών, ισχυρό αλλεργιογόνο
- Pigment Red 92, 181 / D&C Red 27, 28, 30 – χρωστικές μακιγιάζ, πιθανές ενδοκρινικές και ανοσοποιητικές διαταραχές
- Propylparaben – συντηρητικό, ενδοκρινικός διαταράκτης
- Quaternium-15 – συντηρητικό, απελευθερώνει φορμαλδεΰδη, που έχει συνδεθεί με καρκίνο
- Resorcinol – χρωστική, τοξική για το δέρμα και τις ορμόνες
- Stearalkonium chloride – μαλακτικό, ερεθιστικό σε υψηλές δόσεις
- Triethanolamine (TEA) – ρυθμιστής pH, μπορεί να σχηματίσει νιτροζαμίνες, πιθανά καρκινογόνος
Συμπέρασμα
Η βιομηχανία της ομορφιάς έχει ακόμη δρόμο μπροστά της, όμως η πρόοδος είναι ορατή. Υπάρχουν ήδη ασφαλέστερα υποκατάστατα και πολλές εταιρείες κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Ο φόβος δεν χρειάζεται να κυριαρχεί στις επιλογές μας. Η ενημέρωση είναι το πιο αποτελεσματικό εργαλείο. Μια προσεκτική ματιά στην ετικέτα, πριν από την επόμενη αγορά μας, μπορεί να κάνει τη διαφορά, τόσο για την ομορφιά όσο και για την υγεία μας.
Διαβάστε επίσης
Σε άνοδο η αγορά ομορφιάς – Ποια καλλυντικά προτιμάμε και από πού τα αγοράζουμε
Από αντιηλιακά μέχρι αιθέρια έλαια, ποια «φυσικά» καλλυντικά μπορούν να βλάψουν την υγεία
