Οι εμμονές, οι επίμονες σκέψεις και η υπερδιέγερση αποτελούν μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, γνωστής και ως OCD. Ένα, γνώρισμα, όμως που δεν αναγνωρίζεται το ίδιο συχνά είναι οι διαταραχές ύπνου.
Συγκεκριμένα, η ποιότητα του ύπνου δε διαταράσσεται απλώς από το άγχος και τις συμπεριφορές που είναι χαρακτηριστικές της ψυχικής διαταραχής, αλλά είναι συνυφασμένη με την υποκείμενη νευροβιολογία της διαταραχής. Οι έρευνες δείχνουν ότι περίπου το 42% των ατόμων εμφανίζουν ενδείξεις διαταραχής της καθυστερημένης φάσης ύπνου-αφύπνισης, με την έναρξη της μελατονίνης να εμφανίζεται έως και 2 με 3 ώρες αργότερα από ό,τι στα άτομα χωρίς διαγνωσμένη διαταραχή.
Η Δρ. Eda Gorbis, Κλινική Επίκουρη Καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή Keck του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας και Εκτελεστική Διευθύντρια του Westwood Institute for Anxiety Disorders στο Λος Άντζελες, με ειδίκευση στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, αναφέρει με άρθρο της στο PsychologyToday τις δυσκολίες των ατόμων με τον ύπνο, αλλά και τι θα μπορούσε να βοηθήσει.
Γιατί η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή επηρεάζει τόσο τον ύπνο
Επίμονες και παρεμβατικές σκέψεις: Οι ιδεοληψίες δυσκολεύουν το άτομο να αποκοιμηθεί. Έρευνες που χρησιμοποιούν τεχνικές απεικόνισης του εγκεφάλου έχουν δείξει ότι σε άτομα με OCD υπάρχει αυξημένη δραστηριότητα σε περιοχές όπως η αμυγδαλή και ο πρόσθιος προσαγωγός φλοιός, που σχετίζονται με την ανησυχία και τον εντοπισμό απειλών. Τις νυχτερινές ώρες, όταν δεν υπάρχουν πολλοί εξωτερικοί περισπασμοί, αυτή η έντονη εγκεφαλική λειτουργία οδηγεί σε υπερβολική σκέψη και άγχος, γεγονός που δυσκολεύει τον ύπνο και διαταράσσει την ποιότητά του.
Παρορμήσεις: Η ώρα πριν τον ύπνο είναι συχνά μια περίοδος όπου εμφανίζονται έντονα ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές, όπως ο έλεγχος αν οι πόρτες είναι κλειδωμένες ή η τακτοποίηση αντικειμένων με συγκεκριμένο τρόπο. Σύμφωνα με μια μεγάλη κλινική μελέτη, σχεδόν δύο στους τρεις ασθενείς με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ανέφεραν ότι έχουν τέτοιες εμμονές λίγο πριν πέσουν για ύπνο, γεγονός που οδηγεί σε καθυστερημένη έλευση του ύπνου. Αν και αυτές οι τελετουργίες έχουν ως στόχο να μειώσουν το άγχος, συχνά το ενισχύουν και επηρεάζουν αρνητικά τα φυσικά σήματα του οργανισμού που προετοιμάζουν το σώμα για ξεκούραση.
Δυσλειτουργίες του εσωτερικού ρολογιού: Πέρα από τις συνήθειες και τις συμπεριφορές, άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή παρουσιάζουν συχνά και βιολογικά σημάδια διαταραγμένου κιρκάδιου ρυθμού. Έχει παρατηρηθεί ότι η παραγωγή μελατονίνης, η ορμόνη που βοηθά το σώμα να προετοιμαστεί για ύπνο, καθυστερεί, τόσο σε ενήλικες όσο και σε παιδιά, ακόμα και όταν βρίσκονται σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού. Αυτή η καθυστέρηση δείχνει ότι το «βιολογικό ρολόι» τους είναι μετατοπισμένο. Η μετατόπιση αυτή δεν σχετίζεται μόνο με το να κοιμούνται αργότερα, αλλά συνδέεται επίσης με πιο έντονα συμπτώματα και λιγότερο θετικά αποτελέσματα στη θεραπεία.
Ο φαύλος κύκλος των αρνητικών σκέψεων: Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι οι επαναλαμβανόμενες αρνητικές σκέψεις χειροτερεύουν από την έλλειψη ύπνου. Η κακή ποιότητα ύπνου επηρεάζει αρνητικά περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τον έλεγχο των σκέψεων και τη λήψη αποφάσεων. Αυτό δείχνει ότι υπάρχει ένας αμφίδρομος φαύλος κύκλος: τα συμπτώματα της διαταραχής επηρεάζουν τον ύπνο και ο κακός ύπνος επιδεινώνει τα συμπτώματα. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να αντιμετωπίζονται και οι δύο καταστάσεις ταυτόχρονα στη θεραπεία.
Άλλες προκλήσεις ψυχικής υγείας: Άγχος και κατάθλιψη συχνά συνυπάρχουν με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και μπορούν από μόνα τους να προκαλέσουν προβλήματα στον ύπνο. Ωστόσο, έρευνες που χρησιμοποίησαν εξειδικευμένες μεθόδους, έδειξαν ότι οι διαταραχές ύπνου παραμένουν ακόμη και όταν ληφθούν υπόψη αυτοί οι παράγοντες. Αυτό υποστηρίζει την ιδέα ότι οι δυσκολίες στον ύπνο είναι βασικό και ανεξάρτητο χαρακτηριστικό της διαταραχής.
Πώς θα ανακτήσετε τον χαμένο ύπνο
Αν έχετε ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε, αυτές οι προσεγγίσεις μπορεί να σας βοηθήσουν, σύμφωνα με την ειδικό:
Ρουτίνα ύπνου μαζί με θεραπεία: Η πρόληψη έκθεσης και απόκρισης (ERP) είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία για τη διαταραχή. Όταν εφαρμόζεται σε νυχτερινές τελετουργίες, βοηθά το άτομο να καθυστερεί σταδιακά τους καταναγκασμούς και να αντέχει το άγχος χωρίς να τους εκτελεί. Σύμφωνα με έρευνα, κατάφερε να μειώσει τον χρόνο που χρειάζεται για να αποκοιμηθούν οι ασθενείς πάνω από 60%.
Ενσυνειδητότητα: Η θεραπεία ενσυνειδητότητας μαθαίνει στους ασθενείς να παρατηρούν τις σκέψεις τους χωρίς να τις κρίνουν, μειώνοντας έτσι το άγχος που προκαλούν. Έρευνες έδειξαν ότι η ενσυνειδητότητα και η παράδοξη πρόθεση μειώνουν τη διέγερση πριν τον ύπνο, ενώ ο προγραμματισμός συγκεκριμένου χρόνου για ανησυχίες νωρίτερα το βράδυ βοηθά στην αποφόρτιση της σκέψης πριν τον ύπνο.
Επεμβάσεις με βάση το φως: Η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού μπορεί να βελτιωθεί με φωτοθεραπεία. Η έκθεση σε φως το πρωί, μαζί με τη χρήση φίλτρων μπλε φωτός το βράδυ, βοηθά στην καλύτερη έναρξη του ύπνου και στη μείωση των συμπτωμάτων.
Γνωσιακή θεραπεία για τον ύπνο με τροποποιήσεις: Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία για την αϋπνία χρειάζεται προσαρμογές στις περιπτώσεις OCD, καθώς αυστηρός προγραμματισμός ύπνου μπορεί να χειροτερέψει τους καταναγκασμούς. Αντίθετα, πιο ευέλικτα ωράρια και μέθοδοι που αποφεύγουν τις καταναγκαστικές συμπεριφορές κατά την εγρήγορση είναι πιο αποτελεσματικά εργαλεία.
Προσαρμογές στις αγωγές: Ο ύπνος μπορεί να επηρεαστεί από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία, όπως οι SSRIs – οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης. Όταν λαμβάνονται το βράδυ, η αϋπνία μπορεί να επιδεινωθεί. Όταν όμως χορηγούνται το πρωί, ο ύπνος βελτιώνεται. Σε πιο δύσκολες περιπτώσεις, μικρές δόσεις ηρεμιστικών, όπως η τραζοδόνη, μπορεί να χορηγηθούν για επιπλέον βοήθεια.
Διαβάστε επίσης
Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Είναι οι εμμονές «μόνο στο μυαλό» του πάσχοντα; Η ειδικός εξηγεί
Εμμονές: Τι κρύβουν και πώς θα απαλλαγείτε
Εμμονές και ψυχαναγκασμοί: Με ποιο τρόπο επηρεάζει τους πάσχοντες η πανδημία
