*Γράφει ο κ. Γεώργιος Ζακυνθινός, καθηγητής Τεχνολογίας, Ασφάλειας και Ανάπτυξης Λειτουργικών Τροφίμων και Υγειοπροστατευτικών Προϊόντων στη Δημόσια Υγεία, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

Κάθε φορά που ένας καταναλωτής, σε ένα οποιοδήποτε σουπερμάρκετ της Αθήνας ή του Βερολίνου, στέκεται μπροστά στο ράφι, βρίσκεται αντιμέτωπος με μια σιωπηλή, αλλά βαθιά ηθική απόφαση. Να επιλέξει την ντόπια, πιστοποιημένη φέτα, ίσως λίγο ακριβότερη, ή το φθηνότερο «λευκό τυρί» σε άλμη; Να προτιμήσει το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο του τόπου του ή ένα ανώνυμο, εισαγόμενο φυτικό έλαιο; Αυτή η καθημερινή επιλογή δεν είναι απλώς μια οικονομική πράξη. Είναι η κορυφή του παγόβουνου μιας τεράστιας σύγκρουσης ανάμεσα στην ηθική και δεοντολογική βάση της τροφής μας και στις ψυχρές, γεωπολιτικές επιδιώξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

1. Η ηθική υπόσχεση της Ευρώπης: Από το αγρόκτημα στο πιρούνι

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πόσα κερδίζει η υγεία μας όταν αποκτά χρώμα – Μια συζήτηση για την Μπλε Υγεία

Η Δημόσια Υγεία του μέλλοντος απαιτεί αρμονική συμβίωση με το περιβάλλον – Ένας καθηγητής εξηγεί

Εναλλακτικά δημητριακά: Τα νέα υπερτρόφιμα που ωφελούν την υγεία – 5 λόγοι που δεν πρέπει να λείπουν από το πιάτο μας

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει οικοδομήσει ένα ολόκληρο αφήγημα γύρω από την ποιότητα και την ασφάλεια της τροφής της. Η στρατηγική «Από το Αγρόκτημα στο Πιρούνι» (Farm to Fork) δεν είναι απλώς ένα κείμενο πολιτικής. Είναι η δεοντολογική υπόσχεση της Ευρώπης προς τους 450 εκατομμύρια πολίτες της: η υπόσχεση για τρόφιμα ασφαλή, θρεπτικά, υψηλής ποιότητας, παραγόμενα με σεβασμό στο περιβάλλον, στα ζώα και στους ίδιους τους αγρότες. Αυτή η υπόσχεση περιλαμβάνει:

  • Αυστηρά Πρότυπα: Οι Ευρωπαίοι αγρότες δεσμεύονται από τους πιο αυστηρούς κανόνες στον κόσμο για τη χρήση φυτοφαρμάκων, την καλή διαβίωση των ζώων, την προστασία της βιοποικιλότητας και την ιχνηλασιμότητα.
  • Διαφάνεια: Ο καταναλωτής έχει το δικαίωμα να γνωρίζει την προέλευση και τη σύσταση των τροφίμων του, μέσω των ετικετών ΠΟΠ/ΠΓΕ και των συστημάτων πιστοποίησης.
  • Βιωσιμότητα: Η Πράσινη Συμφωνία θέτει φιλόδοξους στόχους για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της γεωργίας.

Αυτή η ηθική βάση αποτελεί τον πυρήνα της «ευρωπαϊκής διατροφικής ταυτότητας». Είναι η διαβεβαίωση ότι η τροφή στο πιάτο μας δεν είναι απλώς ένα εμπόρευμα, αλλά το αποτέλεσμα μιας υπεύθυνης και βιώσιμης διαδικασίας.

2. Η γεωπολιτική πραγματικότητα: Μια σύγκρουση αξιών

Αυτή η ηθική πυξίδα, όμως, μοιάζει να χάνει τον προσανατολισμό της όταν συναντά τη σκληρή πραγματικότητα της γεωπολιτικής. Η εμπορική συμφωνία ΕΕ-Mercosur είναι το πιο κραυγαλέο παράδειγμα αυτής της σύγκρουσης. Ενώ η ΕΕ απαιτεί από τους δικούς της αγρότες να μειώσουν τις εκπομπές και να προστατεύσουν το περιβάλλον, την ίδια στιγμή ανοίγει την αγορά της σε προϊόντα από χώρες που κατηγορούνται για μαζική αποψίλωση του Αμαζονίου, εκτεταμένη χρήση φυτοφαρμάκων που έχουν απαγορευτεί στην Ευρώπη και πολύ χαμηλότερα πρότυπα καλής διαβίωσης των ζώων.

Αυτή η υποκρισία δημιουργεί ένα τεράστιο ηθικό ρήγμα:

  • Εξαγωγή του περιβαλλοντικού κόστους: Η ΕΕ, στην προσπάθειά της να εξασφαλίσει αγορές για τα βιομηχανικά της προϊόντα (αυτοκίνητα, μηχανήματα) και να ενισχύσει τη γεωπολιτική της επιρροή στη Λατινική Αμερική, ουσιαστικά «εξάγει» το περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος της τροφής. Απαιτεί «καθαρή» παραγωγή εντός των συνόρων της, αλλά εισάγει προϊόντα που παράγονται με «βρώμικες» μεθόδους.
  • Η τροφή ως αντάλλαγμα: Ο αγροδιατροφικός τομέας χρησιμοποιείται ως διαπραγματευτικό χαρτί. Η ευρωπαϊκή γεωργία θυσιάζεται στον βωμό των γεωπολιτικών φιλοδοξιών, υπονομεύοντας την ίδια την ηθική υπόσχεση που η ΕΕ δίνει στους πολίτες της.

3. Οι συνέπειες για τον καταναλωτή

Αυτή η σύγκρουση δεν είναι θεωρητική. Έχει άμεσες και οδυνηρές συνέπειες για τον Ευρωπαίο και, ειδικότερα, για τον Έλληνα καταναλωτή.

Για τον Ευρωπαίο Καταναλωτή:

  1. Διάβρωση της εμπιστοσύνης: Ο καταναλωτής βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα παράδοξο. Του ζητείται να πληρώσει περισσότερα για τα ευρωπαϊκά προϊόντα που σέβονται τα αυστηρά πρότυπα, ενώ βλέπει τα ράφια να γεμίζουν με φθηνότερα εισαγόμενα προϊόντα αμφίβολης ηθικής και περιβαλλοντικής αξίας. Αυτό διαβρώνει την εμπιστοσύνη του τόσο στις ευρωπαϊκές ετικέτες όσο και στους ίδιους τους θεσμούς.
  2. Η ψευδαίσθηση της επιλογής: Η αγορά δημιουργεί μια ψευδαίσθηση ελεύθερης επιλογής. Στην πραγματικότητα, δημιουργεί ένα σύστημα τροφίμων δύο ταχυτήτων: από τη μία, τα ακριβά, «ηθικά» προϊόντα για όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα, και από την άλλη, τα φθηνά, μαζικά προϊόντα για την πλειοψηφία. Η βιωσιμότητα μετατρέπεται σε είδος πολυτελείας.

Για τον Έλληνα καταναλωτή:

Για την Ελλάδα, οι συνέπειες είναι ακόμη πιο βαθιές, καθώς αγγίζουν τον πυρήνα της πολιτισμικής και οικονομικής της ταυτότητας.

  1. Απειλή κατά της ταυτότητας: Η εισροή φθηνών απομιμήσεων απειλεί ευθέως εμβληματικά ελληνικά προϊόντα. Δεν είναι απλώς μια οικονομική ζημιά όταν η φέτα ΠΟΠ ανταγωνίζεται ένα ανώνυμο «λευκό τυρί» από εισαγόμενο γάλα. Είναι μια πολιτισμική αλλοίωση. Το ελαιόλαδο, το μέλι, τα φρούτα που είναι συνδεδεμένα με τον τόπο και την παράδοση χάνουν την αξία τους.
  2. Η παραπλάνηση των «Ελληνοποιήσεων»: Ο Έλληνας καταναλωτής πέφτει συχνά θύμα παραπλάνησης. Αγοράζει προϊόντα που συσκευάζονται στην Ελλάδα, φέρουν ελληνικές σημαίες, αλλά η πρώτη ύλη τους προέρχεται από τρίτες χώρες. Αυτή είναι μια κατάφωρη παραβίαση της ηθικής της διαφάνειας.
  3. Η ηθική της επιβίωσης: Με χαμηλότερη αγοραστική δύναμη, ο Έλληνας καταναλωτής βρίσκεται σε ένα ακόμη πιο σκληρό δίλημμα. Θέλει να στηρίξει τον ντόπιο παραγωγό, αλλά συχνά ο προϋπολογισμός του δεν το επιτρέπει. Η επιλογή ανάμεσα στο «ηθικό» και το «οικονομικό» γίνεται καθημερινός αγώνας επιβίωσης, όπου η τιμή, αναγκαστικά, κερδίζει.

Συμπέρασμα: Η ανάγκη για μια νέα ηθική συμφωνία

Η σύγκρουση μεταξύ της γεωπολιτικής στρατηγικής της ΕΕ και της ηθικής βάσης της τροφής μας έχει φτάσει σε οριακό σημείο. Δεν μπορούμε να χτίζουμε μια «Πράσινη Ευρώπη» εισάγοντας την αποψίλωση του Αμαζονίου. Δεν μπορούμε να μιλάμε για «ευρωπαϊκές αξίες» όταν υπονομεύουμε τους ίδιους μας τους αγρότες. Η τροφή δεν είναι απλώς ένα πιόνι στη γεωπολιτική σκακιέρα. Είναι η υγεία μας, ο πολιτισμός μας, το περιβάλλον μας. Η κραυγή των αγροτών στους δρόμους της Ευρώπης είναι και κραυγή των συνειδητοποιημένων καταναλωτών. Είναι η απαίτηση για μια νέα, ειλικρινή ηθική συμφωνία που θα ευθυγραμμίζει τις εμπορικές πολιτικές με τις αξίες που η Ευρώπη διακηρύσσει ότι υπηρετεί.

Διαβάστε επίσης

Μικροπλαστικά: Ο νο1 «αόρατος» κίνδυνος που καταλήγει στο πιάτο μας – Ποιος είναι ο δεύτερος επικίνδυνος ρύπος

Το γλυκό «φάρμακο» της φύσης που θωρακίζει καρδιά και ανοσοποιητικό – Ο κίνδυνος της νοθείας

Πόσο θρεπτικό είναι το ψωμί του τοστ; Ο ειδικός αποκαλύπτει τα πάντα – Δείτε πίνακες