Είναι χρήσιμο να δώσουμε έμφαση στους τρόπους με τους οποίος η δημόσια αποκάλυψη, από διάσημους, των προβλημάτων που αντιμετώπισαν λόγω εθισμών μπορεί να μειώσει το «στίγμα», αλλά και να επηρεάσει θετικά στάσεις και συμπεριφορές της κοινωνίας αλλά και των ίδιων των εξαρτημένων ως προς τη φύση των εξαρτητικών (τους) διαταραχών και τη σφυρηλάτηση του κινήτρου για αναζήτηση θεραπευτικής βοήθειας.
Περιστατικά προβληματικής χρήσης / εξάρτησης -για παράδειγμα- από το αλκοόλ και οδήγησης υπό μέθη, αναφέρονται, ανάμεσα σε πληθώρα άλλων διασημοτήτων, στον π. Γερουσιαστή Edward (Ted) Kennedy (αδελφό των δολοφονηθέντων Jack και Robert) καθώς και στον γιο του, τον επίσης π. Γερουσιαστή Patrick Joseph Kennedy. Τον τελευταίο είχα την ευκαιρία να τον γνωρίσω από κοντά, στο πλαίσιο της εκπαίδευσής μου στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Tufts, της Βοστώνης, καθώς ασχολείται ενεργά με την προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικώς πασχόντων και την προώθηση μέτρων απεξάρτησης και καταπολέμησης του στίγματος.
Ο Δρ. Λιάπης με τον Patrick Kennedy πρώην Γερουσιαστή, ανιψιό του δολοφονηθέντος Προέδρου των ΗΠΑ, John Kennedy
Έχοντας συλληφθεί για πρόκληση τροχαίου ατυχήματος στον λόφο του Καπιτωλίου, υπό την επήρεια ουσιών (οπιοειδών φαρμάκων και αλκοόλ), παραδέχθηκε δημόσια πως πάσχει από Διπολική Διαταραχή, αποφάσισε να μην ξανακατέβει υποψήφιος για τη Γερουσία και ξεκίνησε με επιτυχία τόσο έναν προσωπικό αγώνα απεξάρτησης, όσο και μια ευρύτερη προσπάθεια για την καταπολέμηση του στίγματος των πασχόντων από Διπολική Διαταραχή και των ουσιοεξαρτώμενων συνανθρώπων μας, μέσα από την ίδρυση της μη Κυβερνητικής Οργάνωσης “Next Page” («Επόμενη Σελίδα»).
Η δημόσια παραδοχή της εξάρτησης
Η σύγχρονη εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της «πληροφοριόσφαιρας», έχει επιπροσθέτως δημιουργήσει μία καινούρια κατηγορία «επώνυμων» οι οποίοι έχουν κερδίσει τη διασημότητα και τη φήμη τους μέσω της ψηφιακής σφαίρας, όπως influencers, vloggers, live streamers και άλλες «διαδικτυακές» προσωπικότητες που αναδεικνύουν πολλαπλή επιδραστικότητα όταν αποκαλύπτουν πιθανά προσωπικά τους προβλήματα εθισμών.
Βέβαια, τα επιστημονικά δεδομένα συγκλίνουν στο ότι οι δημόσιες αυτές αναφορές αποκτούν πολλαπλάσιο αποτύπωμα κοινωνικού οφέλους όταν είναι στρατηγικά ενταγμένες σε δομημένα προγράμματα καταπολέμησης του στίγματος, παρά όταν αναδύονται, σχεδόν αιφνίδια, στην αδηφάγο επικαιρότητα ως αυθόρμητες προσωπικές ψηφιακές εξωτερικεύσεις. Η δημόσια παραδοχή από έναν διάσημο του προβλήματος εθισμού (ή / και ψυχικής υγείας) που αντιμετωπίζει, μπορεί να επιστήσει τη θετική προσοχή της κοινωνίας στο πρόβλημα των εξαρτήσεων, οδηγώντας στην υιοθέτηση περισσότερο «θετικών συμπεριφορών υγείας», όπως η αναζήτηση αξιόπιστης πληροφόρησης και ουσιαστικής θεραπευτικής βοήθειας.
Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης
Αξιοσημείωτος είναι και ο «παιδευτικός» ρόλος τέτοιων αποκαλύψεων, καθώς ευοδώνουν την κοινωνική κατανόηση και γνώση πάνω στα συμπτώματα, τις αρνητικές συνέπειες και τις θεραπευτικές υπηρεσίες, εξαλείφουν στρεβλώσεις, στερεότυπα και προκαταλήψεις για την ουσιοεξάρτηση και αυξάνουν τη συμπεριληπτικότητα. Σύμφωνα, με τη θεωρία της «κοινωνικής μάθησης», το κοινό μπορεί να υιοθετήσει συμπεριφορές διασήμων, παρατηρώντας τις στάσεις τους και τις συνέπειές τους. Βλέποντας, ένας εξαρτημένος, ένα άτομο που έχει κατακτήσει κοινωνική φήμη να μιλά δημόσια για το –παρόμοιο- πρόβλημά του και ταυτόχρονα να παραμένει ελκυστικό και άξιο θαυμασμού, από τους διαδικτυακούς ή και τους φυσικούς «ακολούθους του», μπορεί να ενθαρρυνθεί ώστε να πάψει να κρύβει και ο ίδιος την προβληματική κατάστασή του και να αναζητήσει τρόπους απεξάρτησης.
Χρειάζεται, όμως, ιδιαίτερη προσοχή γιατί, από τη στιγμή που οι διάσημοι θεωρούνται ιδιαιτέρως προστατευμένοι από τις προκλήσεις και τις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής και άρα ανόμοιοι σε σχέση με τον «κοινό κανόνα» των ανθρώπων που έρχονται αντιμέτωποι με το φάσμα του εθισμού, είναι πιθανό η δημοσίως αποκαλυπτόμενη ιστορία της προσωπικής τους απεξάρτησης να μην έχει την αναμενόμενη απήχηση, ούτε τον προαναφερθέντα θετικό αντίκτυπο.
Αυτό συμβαίνει γιατί ελλοχεύει ο κίνδυνος της «υποτυποποίησης» κατά την οποία μία στερεοτυπικώς αποτυπωμένη, στο κοινό αίσθημα, ομάδα ατόμων (όπως είναι οι ουσιοεξαρτώμενοι συνάνθρωποί μας) διαιρείται έτι περαιτέρω σε υπο-ομάδες με κάποιους εξ αυτής να ανταποκρίνονται στο στερεότυπο του εθισμένου (όπως οι «κοινοί θνητοί» με προβλήματα εξαρτήσεων) και με άλλους να θεωρούνται «άτυποι» εξαρτημένοι, υπεράνω κριτικής, λόγω της διασημότητάς τους. Η προώθηση της αποδοχής και της συμπερίληψης, με αποκλειστική βάση τις, δημόσια αποκαλυπτόμενες, συντεταγμένες της λεγόμενης «άτυπης» υπο-ομάδας εξαρτημένων μπορεί –με έναν μη αναμενόμενο, σχεδόν αντιδιαισθητικό τρόπο- να διαιωνίσει ή ακόμη και να αυξήσει, αντί να εξαλείψει, τα αρνητικά στερεότυπα για την ουσιοεξάρτηση, για την ουσιαστική καταπολέμηση της οποίας πρέπει, πρωτίστως, να τονίζεται ότι δεν κάνει διακρίσεις.
Διαβάστε επίσης
Δωρεάν θεραπευτικά προγράμματα απεξάρτησης από αλκοόλ και τζόγο – Ενημερωθείτε
Εξαρτήσεις – Ναρκωτικά: Ο νέος οργανισμός που αλλάζει το τοπίο της θεραπείας
ΟΚΑΝΑ: Όλες οι διαθέσιμες υπηρεσίες για την καταπολέμηση των εξαρτήσεων
