Ολόκληρο το άρθρο της Ανδρομάχης Βρυωνίδου-Μπομποτά* και του Κωστή Μιχαλάκη*:

Η παχυσαρκία αποτελεί μία πολυπαραγοντική νόσο, δηλαδή είναι αποτέλεσμα περιβαλλοντικών, συμπεριφορικών, ορμονικών και γενετικών παραγόντων ή και συνδυασμού αυτών.

Κύριο γενεσιουργό αίτιο πρόκλησης της παχυσαρκίας είναι η αύξηση της ενεργειακής πρόσληψης σε σχέση με την ενεργειακή κατανάλωση.

Η εξίσωση είναι σχετικά απλή και συνοψίζεται στο ότι όταν υπάρχει θετικό ενεργειακό ισοζύγιο, δηλαδή η ενεργειακή πρόσληψη είναι μεγαλύτερη από την ενεργειακή κατανάλωση, ο οργανισμός αποθηκεύει την περίσσεια ενέργειας ως λίπος.

Η παχυσαρκία έχει χαρακτηριστεί ως νόσος, επειδή οι επιπλοκές της εκτείνονται πολύ πέρα από τις αισθητικές, σε πλείστες ιατρικές, με κίνδυνο ακόμη και για τη ζωή.

H Ανδρομάχη Βρυωνίδου-Μπομποτά
Πρόεδρος Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας
Συντονίστρια Διευθύντρια Τμήματος Ενδοκρινολογίας & Μεταβολισμού
– Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝΑ «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο»

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι σχετίζεται με σημαντικά και μακροχρόνια νοσήματα (σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, καρδιαγγειακή νόσος, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, διάφορες κακοήθειες, μειωμένη αναπαραγωγική λειτουργία, οστεαρθρίτιδα, νόσοι της χοληδόχου και του ήπατος, χρόνιος πόνος και διαταραχές λειτουργίας του αναπνευστικού συστήματος) και υπάρχει γραμμική σχέση του δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) με τον αριθμό των συννοσηροτήτων. Επιπρόσθετα, η παχυσαρκία σχετίζεται με διαταραχές της ψυχικής υγείας όπως διαταραχές του ύπνου, άγχος, κατάθλιψη, διατροφικές διαταραχές και σοβαρές ψυχιατρικές νόσους.

Πέρα από τις αμιγώς ιατρικές προεκτάσεις, η παχυσαρκία και η υπερβαρότητα σχετίζονται με μια αποδεδειγμένη μείωση της ποιότητας της ζωής του ατόμου. Η ποιότητα της ζωής δεν είναι σε άμεσο επίπεδο υγείας, επηρεάζει όμως πολλές παραμέτρους, που τελικά διαφαίνονται τόσο σε επίπεδο πλημμελούς υγιεινής, αλλά και κυρίως ψυχικής επιδείνωσης, με σαφή πλέον συσχέτιση.

Η ποιότητα ζωής είναι μια ευρεία πολυδιάστατη έννοια, η οποία περιλαμβάνει την αντικειμενική εκτίμηση των θετικών και αρνητικών πτυχών της ζωής, με συγκεκριμένα ερωτηματολόγια. Η σωματική και η ψυχική υγεία αποτελούν σημαντικούς αρνητικούς παράγοντες στην εκτίμηση της ποιότητας ζωής.

O Κωστής Μιχαλάκης, MD, PhD
Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος
SCOPE International Teaching Fellow in Obesity (World Obesity Federation)

Προβλήματα κινητικότητας

Όπως οποιοδήποτε αντικείμενο στηρίζει αυξημένο βάρος, έτσι και το σώμα του υπέρβαρου ή παχύσαρκου υποστηρίζει περισσότερα κιλά και κατά συνέπεια καταπονείται περισσότερο. Τα γόνατα και οι αρθρώσεις επιβαρύνονται πιο πολύ και αυτό με τη σειρά του καταλήγει σε έναν φαύλο κύκλο, στον οποίο ο παχύσαρκος αναγκάζεται λόγω πόνου και δυσκολίας, να περιορίζει την κινητικότητα και την άσκηση, κάτι που μειώνει τελικά δραστικά τις καύσεις και που οδηγεί σε μείωση του μεταβολισμού. Το ίδιο συμβαίνει και με τη σπονδυλική στήλη και τελικά οδηγεί σε απώλεια μυϊκού ιστού και αύξηση του λιπώδους ιστού, που κάνει το σώμα πιο αδύναμο και λιγότερο ισχυρό. Καθημερινές δραστηριότητες, όπως το ανέβασμα μιας σκάλας, ο καθαρισμός του σπιτιού, ακόμη και η δυνατότητα αυτοκαθαρισμού και υγιεινής καταλήγουν να είναι οριακά μη εφαρμόσιμες, με τη συνοδό ανάπτυξη λοιμώξεων.

Αγορές-κοινωνικοποίηση

Οι παχύσαρκοι ασθενείς δυσκολεύονται πολύ να βγουν από το σπίτι ακόμη και για καθημερινά ψώνια, ειδικά δε τα τελευταία χρόνια, που πολλές αγορές γίνονται από το διαδίκτυο, με παράδοση στο σπίτι. Αν και ακούγεται βολικό, αυτό οδηγεί σε κοινωνική απομόνωση και εγκλεισμό κατ’ οίκον, με έμμεση συνέπεια την κατάθλιψη και την κοινωνική απομόνωση, που επιπλέον επιτείνει την πολυφαγία, ως ένα μέσο παρηγοριάς.

Κοινωνικό στίγμα

Η ενίοτε σκληρή κοινωνία σε χαρακτηρισμούς και σε κατηγοριοποίηση των ατόμων με βάση τον σωματότυπο, παράλληλα με τα διεθνή πρότυπα για πολύ αδύνατα άτομα (κυρίως γυναίκες), στην ουσία καταδικάζει τα παχύσαρκα άτομα σε μια αίσθηση ντροπής και σε μια άβολη θέση. Η συνέπεια αυτού είναι τα πολύ χαμηλά ποσοστά αυτοεκτίμησης των παχύσαρκων, τα οποία έχουν καταγραφεί σε πλείστες μελέτες με ερωτηματολόγια, από μεγάλες ψυχιατρικές μελέτες. Ο παχύσαρκος έχει εξαιρετικά υψηλά ποσοστά κακής εικόνας για τον εαυτό του, τα οποία τον αποθαρρύνουν από την κοινωνικοποίηση, τη συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες και τελικά τη μείωση της αυτοπεποίθησής του ακόμη και στη διεκπεραίωση της εργασίας του και της επαγγελματικής του εξέλιξης.

Ταξίδια-αναψυχή

Το αυξημένο σωματικό βάρος πλέον αποτελεί και δυσκολία ή ακόμη και πλήρη αναχαίτιση από ταξίδια και συναφείς κοινωνικές εκφράσεις. Οι θέσεις σε οποιοδήποτε μέσο μεταφοράς είναι προορισμένες για νορμοβαρή άτομα και κατά συνέπεια, ο παχύσαρκος απλά δεν χωράει στο κάθισμα. Με μια τέτοια βάση, έχει καταγράφει στατιστικά ότι ένα τέτοιο άτομο αποφεύγει να ταξιδέψει, γιατί απλά δεν θα είναι σε θέση να εξυπηρετηθεί στους συνήθεις χώρους, ενώ τα τελευταία χρόνια, οι αεροπορικές εταιρίες διεθνώς, που έχουν εξαιρετικά αυστηρά μέτρα για το βάρος των αποσκευών στην πτήση, σκέφτονται την αύξηση χρέωσης για το απλό εισιτήριο σε υπέρβαρα άτομα, δεδομένης της επιβάρυνσης που αυτά επιφέρουν στο συνολικό βάρος του αεροσκάφους!

Ψυχολογική κατάσταση

Σύμφωνα με μελέτες από καταγραφή πληροφοριών σε υπέρβαρους ή παχύσαρκους, η συχνότητα εμφάνισης κόπωσης ή αδιαθεσίας είναι συχνότερη σε καθημερινή βάση, ίσως όχι τόσο οργανικής, αλλά περισσότερο ψυχολογικής προέλευσης.

Συχνή επίσης είναι η παρουσία αρνητικών συναισθημάτων για τους ίδιους, η εμφάνιση ξεσπασμάτων θυμού, η κατάθλιψη ή η έλλειψη ενδιαφέροντος, η αναποφασιστικότητα, η ανησυχία και ενίοτε ως αποτέλεσμα αυτών η αϋπνία. Παράλληλα, έχει καταγραφεί αυξημένος βαθμός στρες σε σχέση με την υπόλοιπη οικογένεια, μεγαλύτερο άγχος για τα οικονομικά, δυσκολία διαχείρισης των καθημερινών προβλημάτων που ανακύπτουν, καθώς και ευθεία επίδραση στη σεξουαλική τους ζωή, αφού η εικόνα τους αποτελεί μεγάλη τροχοπέδη για την απελευθέρωση και για την αίσθηση αποδοχής από τον σύντροφό τους.

Επίσης, οι παχύσαρκοι σε σημαντικό βαθμό δεν είναι ικανοποιημένοι με την ζωή τους και με το πώς θα ήθελαν να είναι πραγματικά, είναι λιγότερο ικανοποιημένοι αναφορικά με τον/την σύζυγό τους, τη δουλειά τους και την επίτευξη των στόχων τους και γενικά εμφανίζουν μειωμένη ικανότητα προσαρμογής σε αλλαγές.

Συμπερασματικά, η παχυσαρκία αποτελεί μείζον πρόβλημα υγείας με επακόλουθα σημαντικά αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα καθώς και μειωμένη ποιότητα ζωής. Προτεραιότητα όλων θα πρέπει να είναι η διεπιστημονική προσέγγιση, με σκοπό την αναχαίτηση και την αναστροφή της επιδημίας της παχυσαρκίας.

*Η Ανδρομάχη Βρυωνίδου-Μπομποτά είναι Πρόεδρος Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας και Συντονίστρια Διευθύντρια Τμήματος Ενδοκρινολογίας & Μεταβολισμού – Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝΑ «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο».

*Ο Κωστής Μιχαλάκης, MD, PhD, είναι Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος SCOPE International Teaching Fellow in Obesity (World Obesity Federation).

** Η Novo Nordisk Hellas υποστηρίζει την πρωτοβουλία του «Πρώτου Θέματος» να αναδείξει τη σημασία της πρόληψης και αντιμετώπισης της παχυσαρκίας. Η φαρμακευτική εταιρεία δεν έχει καμία ανάμειξη στην επιλογή των αρθρογράφων και στο περιεχόμενο των κειμένων.