Έχοντας στη διάθεσή τους σύγχρονα ιατροτεχνολογικά «όπλα» μπαίνουν στο πεδίο της μάχης κατά του καρκίνου οι Έλληνες ογκολογικοί ασθενείς.

Ο ακτινοθεραπευτικός χάρτης της Ελλάδας καθώς και οι ανανεωμένες υποδομές, που σχεδιάστηκαν από την Ελληνική Εταιρεία Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας (ΕΕΑΟ) και χρηματοδοτήθηκαν από ευρωπαϊκούς πόρους αλλά κυρίως από δωρεές, διασφαλίζουν σε μεγάλο βαθμό την κάλυψη σημαντικού μέρους των αναγκών των ασθενών για ακτινοθεραπεία και προσφέρουν ποιοτική αναβάθμιση των ακτινοθεραπευτικών υπηρεσιών.

Ωστόσο, όπως επισημαίνουν οι γιατροί της ΕΕΑΟ, μπορεί να γίνουν πολλά ακόμη, κυρίως από την Πολιτεία, μέχρι να καλυφθούν οι ανάγκες όλων των ασθενών, με πρώτο και βασικό την εξασφάλιση των τεχνολόγων στα δημόσια νοσοκομεία για τη λειτουργία του σύγχρονου εξοπλισμού.

Σύμφωνα με την καταγραφή του Ινστιτούτου Εφοδιαστής Αλυσίδας και Τεχνολογίας σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας, ο αριθμός των γραμμικών επιταχυντών που ήταν σε λειτουργία στο τέλος του 2018, σε δημόσια νοσοκομεία (ΕΣΥ, Πανεπιστημιακά, Στρατιωτικά) και σε ιδιωτικά νοσοκομεία και κλινικές ανέρχεται σε 47 μηχανήματα. Από αυτά, τα 30 μηχανήματα (ποσοστό 63,8%) βρίσκονται στα δημόσια νοσοκομεία και τα 17 (ποσοστό 36,2%) στον ιδιωτικό τομέα.

Οι ειδικοί θεωρούν πως με την τεχνολογική αυτή υποδομή η ακτινοθεραπεία βρίσκεται στην καλύτερη στιγμή της στην Ελλάδα σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη, επισημαίνουν ωστόσο, πως η χώρα και το σύστημα υγείας υστερεί ακόμη σε αριθμό μηχανημάτων σε σύγκριση με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες και σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ και του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (IAEA Directory of Radiotherapy Centres (DIRAC).

Με βάση τα διεθνή δεδομένα ένα ανεπτυγμένο κράτος οφείλει να έχει από 6-8 μηχανήματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού, δηλαδή 1 γραμμικός επιταχυντής ανά 125.000 – 160.000 πληθυσμού. Με αυτά τα δεδομένα η Ελλάδα χρειάζεται τουλάχιστον 66 μηχανήματα (6 μηχανήματα ανά εκατομμύριο). Όπως προκύπτει από τα διαθέσιμα στοιχεία, καταγράφεται ποσοτική υστέρηση 11-12 μηχανημάτων.

Η αξία της ακτινοθεραπείας και του σύγχρονου εξοπλισμού
Η ακτινοθεραπεία στοχεύει στην καταστροφή του όγκου και παράλληλα στην εξασφάλιση της όσο το δυνατόν καλύτερης ποιότητας ζωής των ασθενών με τις λιγότερες δυνατές παρενέργειες. Μόνη της ή και σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους η ακτινοθεραπεία συμβάλλει στο 40% των ιάσεων του καρκίνου, ενώ το 60% των ογκολογικών ασθενών θα υποβληθούν σε ακτινοθεραπεία στη διάρκεια της ασθενείας τους.

«Για πάρα πολλά χρόνια, ο μικρός αριθμός των μηχανημάτων και η παλαιότητα των μηχανημάτων στον δημόσιο τομέα αποτελούσαν το κέντρο κάθε συζήτησης για την Ακτινοθεραπεία. Πραγματική συνέπεια για τους ασθενείς ήταν οι μεγάλες λίστες αναμονής και η αγωνία τους αν η καθυστέρηση στην έναρξη της θεραπείας και η παλαιότητα των μηχανημάτων θα μπορούσε να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας τους. Σήμερα, κανένα δημόσιο νοσοκομείο δεν υστερεί σε δυνατότητες εφαρμογής των πιο εξελιγμένων τεχνικών ακτινοθεραπείας», λέει στο ygeiamou.gr ο πρόεδρος της ΕΕΕΟ, κ. Γιώργος Πισσάκας.

Τα δημόσια νοσοκομεία που διαθέτουν Τμήματα Ακτινοθεραπείας είναι συνολικά 18 σε όλη την Ελλάδα και τα ιδιωτικά 8.

Σύμφωνα με τα στοιχεία των δύο φορέων, του Ινστιτούτου Εφοδιαστής Αλυσίδας και Τεχνολογίας και της ΕΕΑΟ, τα 32 μηχανήματα από τα 47 (68,09%) είναι ηλικίας κάτω από τα 10 χρόνια, και τα 15 μηχανήματα (31,91%) είναι ηλικίας πάνω από 10 χρόνια. Τα 10 χρόνια θεωρούνται ο μέσος όρος ηλικιακής αποδοχής του ακτινοθεραπευτικού εξοπλισμού.

Η μέση ηλικία των μηχανημάτων τόσο στα δημόσια νοσοκομεία όσο και στα ιδιωτικά είναι τα 6,4 χρόνια. Η δε βελτίωση στον μέσο όρο ηλικίας των μηχανημάτων στα δημόσια νοσοκομεία επήλθε ουσιαστικά από τη δωρεά Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος 10 γραμμικών επιταχυντών σε 7 δημόσια νοσοκομεία σε όλη την Ελλάδα. Μέσα στο 2019 θα εγκατασταθούν στο 401 ΓΣΝΑ δύο μηχανήματα ακτινοθεραπείας εκ των οποίων το ένα με δυνατότητες ακτινοχειρουργικών θεραπειών επίσης από δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Παράλληλα έχουν προκηρυχθεί δημόσιοι διαγωνισμοί για 2 μηχανήματα ενώ άδεια σκοπιμότητας έχει χορηγηθεί για 4 μηχανήματα στον ιδιωτικό τομέα.

Ο νέος χάρτης της ακτινοθεραπείας
Τα νοσοκομεία στα οποία έχει εγκατασταθεί σύγχρονος εξοπλισμός είναι:

Από τη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (συνολικά 10 γραμμικοί επιταχυντές):
1. ΠΓΝ ΑΤΤΙΚΟΝ (Αθήνα) με 2 Γ.Ε., με δημιουργία ενός επιπλέον θωρακισμένου χώρου
2. ΠΑΝ. ΝΟΣ. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ με 2 Γ.Ε. και ανακαίνιση του Τμήματος
3. ΟΓΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ (Θεσσαλονίκη) με 2 Γ.Ε. και ανακαίνιση του Τμήματος
4. ΠΑΝ. ΝΟΣ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ με 1 Γ.Ε. και ανακαίνιση του θωρακισμένου χώρου
5. ΠΑΝ. ΝΟΣ. ΛΑΡΙΣΑΣ με 1 Γ.Ε. και ανακαίνιση του θωρακισμένου χώρου
6. ΠΑΝ. ΝΟΣ. ΠΑΤΡΑΣ με 1 Γ.Ε. και ανακαίνιση του θωρακισμένου χώρου
7. ΓΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ (Αθήνα) με 1 Γ.Ε., με πλήρη ανακατασκευή του θωρακισμένου χώρου του μηχανήματος και ανακαίνιση του Τμήματος.

Από ΕΣΠΑ (συνολικά 4 γραμμικοί επιταχυντές):
1. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ (Θεσσαλονίκη) 1 Γ.Ε.
2. ΠΑΝ. ΝΟΣ. ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 1 Γ.Ε.
3. ΑΓΝΠ ΜΕΤΑΞΑ (Πειραιάς) 1 Γ.Ε.
4. ΑΓ. ΣΑΒΒΑΣ (Αθήνα) 1 Γ.Ε.

Από άλλες δωρεές (συνολικά 3 γραμμικοί επιταχυντές):
1. ΝΟΣ. ΠΑΙΔΩΝ Α. ΚΥΡΙΑΚΟΥ
2. ΠΓΝΘ ΑΧΕΠΑ, 1 Γ.Ε.
3. ΑΓ. ΣΑΒΒΑΣ (Αθήνα), 1 Γ.Ε.

Οι αδυναμίες του ακτινοθεραπευτικού χάρτη
Για την ανάπτυξη υπηρεσιών ακτινοθεραπείας υψηλών απαιτήσεων και αποτελεσματικότητας, απαιτούνται 6 προαπαιτούμενα, σύμφωνα με την έκθεση του Cancer Research UK (The Tavistock Institute 2014).

Αυτά τα στοιχεία βασίζονται σε ένα συνδυασμό ευρείας συναίνεσης από τη βιβλιογραφία, παραδείγματα της βέλτιστης παγκόσμιας πρακτικής και των απόψεων των ακτινοθεραπευτών ογκολόγων.

Οι έξι προϋποθέσεις είναι:
1. να χρησιμοποιείται σε πλήρη ανάπτυξη η σύγχρονη τεχνολογία και ο εξοπλισμός
2. να υπάρχει ο επαρκής αριθμός εκπαιδευμένου προσωπικού
3. να υπάρχει ο αναγκαίος αριθμός μηχανημάτων και η κατάλληλη δομή για την αποτελεσματική χρήση τους
4. να χρησιμοποιούνται τα δεδομένα βασισμένα σε αποδείξεις, η διεθνής έρευνα υψηλής ποιότητας και η μεταφορά της ερευνητικής γνώσης στην καθημερινή πράξη
5. να αναπτυχθεί νοοτροπία αξιολόγησης παρέχοντας αξιόπιστα εργαλεία μέτρησης για την υποστήριξη των δεδομένων και της καθημερινής πρακτικής
6. να υπάρχει εργασιακό περιβάλλον και μια οργανωτική φιλοσοφία, υποστηριζόμενη από αποτελεσματική ηγεσία και διαχείριση, που προωθεί συντονισμένο σχεδιασμό, διεπιστημονική εργασία, καλές πρακτικές ακτινοθεραπείας, πρότυπα και έρευνα.

Στην ελληνική πραγματικότητα το μείζον πρόβλημα εντοπίζεται ουσιαστικά στη 2η προϋπόθεση: στον αριθμό του προσωπικού. Η εκπαίδευση του προσωπικού, όπου υπάρχει, έχει γίνει μέσω σεμιναρίων και καταρτίσεων με την ευθύνη της ΕΕΕΟ. Αυτό που δεν μπορεί να λυθεί παρά μόνο με ευθύνη και αρμοδιότητα και αποφάσεις της Πολιτείας, και συγκεκριμένα του υπουργείου Υγείας, είναι να προσληφθεί προσωπικό για να μπουν σε ολοήμερη λειτουργία αυτά τα μηχανήματα.

«Σήμερα τα περισσότερα μηχανήματα ουσιαστικά λειτουργούν σε μία βάρδια, την πρωινή. Κάθε μηχάνημα για να μπει σε ολοήμερη λειτουργία χρειάζεται τουλάχιστον 4 τεχνολόγους. Για να μπορέσει να επιτευχθεί αυτό χρειάζονται και προσλήψεις οι οποίες δεν θα είναι πάνω από 25 για όλη την Ελλάδα αλλά και περισσότερη ευαισθησία από ορισμένους Διοικητές νοσοκομείων οι οποίοι μας είχαν διαβεβαιώσει ότι θα είχαν εξασφαλίσει τον απαιτούμενο αριθμό κυρίως με εσωτερικές μετακινήσεις αλλά και αξιοποιώντας τις αρκετές προσλήψεις που πραγματικά έγιναν τελευταία, προς όφελος της λειτουργίας των ακτινοθεραπευτικών μηχανημάτων. Αποτέλεσμα της αθέτησης αυτής της υπόσχεσης είναι ουσιαστικά να παροπλίζονται τα μηχανήματα στη δεύτερη βάρδια και να μένουν ακάλυπτοι, σε λίστες αναμονής, οι ασθενείς που χρειάζονται την ακτινοθεραπεία», λέει στο ygeiamou.gr ο πρόεδρος της ΕΕΕΟ, κ. Γιώργος Πισσάκας.

Σημειώνεται ότι η αναμονή για ακτινοθεραπεία στα δημόσια νοσοκομεία στην Αθήνα είναι περίπου 2 με 2,5 μήνες. Κι έτσι δημιουργείται το ελληνικό παράδοξο: ειδικοί και ασθενείς να παρακολουθούν την επανάσταση στην ακτινοθεραπεία και ταυτόχρονα να μετρούν τις «χαμένες ώρες» των μηχανημάτων και το κόστος στο σύστημα υγείας, και κυρίως στον πυρήνα του, τους ανθρώπους.