Εάν λίγο παρακολουθείτε τις τάσεις που κυκλοφορούν στο ίντερνετ, σίγουρα έχετε πληροφορηθεί για το FOMO (fear of missing out), όταν δηλαδή κάνουμε κάτι απλά και μόνο για να μην μείνουμε «στην απέξω», αλλά και το JOMO (joy of missing out), που εκπροσωπεί την ακριβώς αντίθετη σκοπιά. Παρότι οι παραπάνω όροι επηρεάζουν κάπως τη ψυχοσύνθεση μας – αλλά όχι σε ανεπανόρθωτο βαθμό- το ανερχόμενο FOFO (fear of finding out) κρύβει κάτι ιδιαίτερα επικίνδυνο για την γενικότερη υγεία.
Τι είναι το FOFO
Το FOFO είναι ένας από τους βασικούς λόγους που κάποιοι αποφεύγουν να κάνουν τις προτεινόμενες εξετάσεις προληπτικού ελέγχου υγείας, όπως μαστογραφίες, τεστ Παπανικολάου, εξετάσεις για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, εξετάσεις αίματος και ολικούς δερματολογικούς ελέγχους για καρκίνο του δέρματος.
Ως όρος, έχει τραβήξει περισσότερη προσοχή στην ιατρική κοινότητα και στα μέσα ενημέρωσης τα τελευταία χρόνια. «Υπάρχει πολύ λίγη έρευνα πάνω σε αυτό το συγκεκριμένο θέμα, αλλά οι κλινικοί γιατροί που εργάζονται στον τομέα του άγχους υγείας το γνωρίζουν πολύ καλά», λέει ο Steven Taylor, καθηγητής και κλινικός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας.
Τι λένε τα στοιχεία
Μία έρευνα του 2025 σε 2.000 εργαζόμενους ενήλικες στις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι 3 στους 5 αποφεύγουν τις προληπτικές εξετάσεις. Ο φόβος για τα άσχημα νέα ή η αμηχανία είναι συνηθισμένοι λόγοι.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι το πρόβλημα μπορεί να επιδεινώνεται. Μια άλλη έρευνα του 2025 σε 7.000 ενήλικες στις ΗΠΑ έδειξε ότι μόνο το 51% είχε μια τακτική ιατρική επίσκεψη ή έλεγχο για καρκίνο τον τελευταίο χρόνο, μια μείωση 10% σε σχέση με το 2024.
Από που προέρχεται το FOFO
«Για πολλούς ανθρώπους, ο συγκεκριμένος φόβος προέρχεται από το άγχος τους. Πρόκειται για μια προσπάθεια να ασκήσουν κάποιο έλεγχο σε μια κατάσταση που μοιάζει αβέβαιη», λέει η Lynn Bufka, ψυχολόγος και επικεφαλής επαγγελματικής πρακτικής στην American Psychological Association. «Πολύ συχνά το άγχος μάς ωθεί στην αποφυγή: θέλουμε να αποφύγουμε αυτό που μας φοβίζει» διευκρινίζει.
Το FOFO μπορεί ακόμη να είναι αποτέλεσμα προηγούμενων δυσάρεστων εμπειριών σε ιατρικά περιβάλλοντα ή ιατροφοβίας, του φόβου δηλαδή για γιατρούς και ιατρικές πράξεις. Άλλες φορές σχετίζεται με τον φόβο ενός πιθανού αποτελέσματος που μπορεί να δημιουργήσει ντροπή, όπως ένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, ή με την ανησυχία ότι μια διάγνωση θα οδηγήσει σε θεραπείες ή αλλαγές τρόπου ζωής που κάποιος δεν είναι έτοιμος να κάνει. «Για κάποιους, η σκέψη είναι: “Αν δεν κάνω την εξέταση, το πρόβλημα δεν υπάρχει”», λέει η Bufka.
Για ποιους βαράει «κόκκινο»
Το FOFO είναι ιδιαίτερα συχνό σε άτομα με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD) ή διαταραχή άγχους για την υγεία, εξηγεί ο Taylor. Αλλά ακόμη και άτομα χωρίς αυτές τις καταστάσεις μπορεί να εμφανίσουν FOFO. Σε ορισμένες περιπτώσεις, «μπορεί να είναι κάτι μεμονωμένο, όπως ο φόβος για μια εξέταση προστάτη, ή μπορεί να αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου τρόπου αντιμετώπισης», σημειώνει ο Taylor. «Μερικές φορές τα άτομα που αποφεύγουν τις προληπτικές εξετάσεις καταφεύγουν εμμονικά στον Dr. ChatBot ή στον Dr. Google».
Η αναμονή των αποτελεσμάτων συχνά επιδεινώνει το άγχος. «Δεν υπάρχει τίποτα πιο αγχωτικό από το να περιμένετε δύο εβδομάδες για να μάθετε εάν τελικά έχει βρεθεί κάτι ανησυχητικό», τονίζει ο Jonathan Abramowitz, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας.
Πώς θα το ξεπεράσετε;
Το πρώτο βήμα για να αντιμετωπίσετε τον φόβο της διάγνωσης είναι να ζυγίσετε τα οφέλη και τα μειονεκτήματα του να κάνετε μια εξέταση σε σχέση με το να την αποφύγετε.
Τα οφέλη μπορεί να περιλαμβάνουν την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία ενός πιθανού προβλήματος υγείας, ενώ τα μειονεκτήματα ίσως είναι η προσωρινή μείωση του άγχους που νιώθετε όταν δεν μαθαίνετε τα αποτελέσματα. «Σε βάθος χρόνου, τα οφέλη της εξέτασης υπερτερούν ξεκάθαρα», τονίζει ο Abramowitz. «Ωστόσο, ως άνθρωποι συχνά κάνουμε αυτό που μας ανακουφίζει στη στιγμή» και αυτό εξηγεί γιατί τόσοι πολλοί αναβάλλουν προληπτικούς ελέγχους.
«Αν ανησυχείτε για το ενδεχόμενο ενός θετικού αποτελέσματος και το τι μπορεί να σημαίνει, ίσως υποτιμάτε την ικανότητά σας να το διαχειριστείτε», επισημαίνει ο Abramowitz.
Η Bufka προτείνει επίσης να εξετάσετε κατά πόσο αφήνετε τον φόβο ή το άγχος να παίρνει αποφάσεις για εσάς. «Το να αντιμετωπίσουμε τον φόβο μάς βοηθά να κάνουμε επιλογές που συνάδουν με τις αξίες μας», αναφέρει. Μερικές χρήσιμες ερωτήσεις:
- Τι θα συμβεί αν συνεχίσω να αποφεύγω την εξέταση;
- Αξίζει πραγματικά το ρίσκο να το αναβάλλω;
- Πώς θα νιώθω για αυτή την απόφαση σε έναν χρόνο από τώρα;
Αν νιώθετε πραγματικά «κολλημένοι» σε αυτή την κατάσταση, μιλήστε με τον γιατρό σας, συμβουλεύει ο Taylor. Μοιραστείτε τις ανησυχίες σας και ζητήστε να καταστρώσετε μαζί ένα πλάνο: τόσο για την ίδια την εξέταση όσο και για το διάστημα αναμονής των αποτελεσμάτων.
Για άτομα των οποίων το FOFO εντάσσεται σε ένα ευρύτερο μοτίβο άγχους, η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία μπορεί να φανεί ιδιαίτερα βοηθητική.
Ο Abramowitz προτείνει ακόμη έναν πρακτικό τρόπο: αν χρειάζεστε πολλές εξετάσεις, προσπαθήστε να τις προγραμματίσετε κοντά η μία στην άλλη, ώστε να ολοκληρωθούν πιο γρήγορα. Μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να σας συνοδεύσει ένα αγαπημένο πρόσωπο ή να προγραμματίσετε μια μικρή ανταμοιβή για μετά, όπως ένα αγαπημένο γεύμα.
«Το να κάνετε την εξέταση είναι προς όφελός σας, είτε θα ανακουφιστείτε επειδή όλα είναι καλά, είτε θα ξέρετε με τι έχετε να κάνετε», λέει ο Abramowitz. «Η αναμονή και η αγωνία συχνά είναι χειρότερες από το ίδιο το αποτέλεσμα».
Συμπέρασμα
Το FOFO είναι ένας πραγματικός, αλλά διαχειρίσιμος φόβος που μπορεί να μας απομακρύνει από σημαντικές προληπτικές εξετάσεις. Αναγνωρίζοντάς τον και κάνοντας μικρά βήματα, όπως συζήτηση με τον γιατρό μας, μπορούμε να τον ξεπεράσουμε. Τελικά, η έγκαιρη διάγνωση μάς προστατεύει περισσότερο από οποιονδήποτε φόβο.
Διαβάστε επίσης
Λιγότερο στρες σε 10′ με αυτή τη θεραπεία
