Η βιοϊατρική τεχνολογία (και ιδίως, ως υποσύνολο αυτής η πραγματική καινοτομία) αποτελεί έναν από τους καθοριστικούς παράγοντες προόδου των σύγχρονων κοινωνιών. Δεν αποτελεί απλώς έναν τεκμηριωμένα αποτελεσματικό δρόμο προς μια μεγαλύτερη και καλύτερη ζωή, όταν συνδυαστεί με τη βελτίωση των κοινωνικών προσδιοριστών για την υγεία· είναι και ένας μοχλός ανάπτυξης του ανθρώπινου κεφαλαίου, καθώς βελτιώνει την υγεία, την παραγωγικότητα και τη συλλογική κοινωνική ευημερία.
Ο κ. Κώστας Αθανασάκης
Οι νέες τεχνολογίες, φαρμακευτικές, διαγνωστικές, ψηφιακές, δίχως αμφιβολία διαμορφώνουν ένα νέο τοπίο δυνατοτήτων για τους ασθενείς και τα συστήματα υγείας. Την ίδια στιγμή, όμως, αποτελούν και τον βασικό προσδιοριστή της αύξησης της δαπάνης υγείας διεθνώς. Σε ένα περιβάλλον ασφυκτικής χρηματοδότησης, όπως αυτό που βιώνουν σήμερα τα περισσότερα ευρωπαϊκά συστήματα, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, είναι αναγκαίο να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες και τα κατάλληλα εργαλεία για την ορθολογική ενσωμάτωση των τεχνολογιών υγείας και της πραγματικής καινοτομίας.
Τα συστήματα υγείας δεν μπορούν -και δεν τεκμαίρεται πως πρέπει- να αποζημιώνουν τα πάντα, ιδίως σε ένα περιβάλλον εναλλακτικής χρήσης των περιορισμένων πόρων υγείας οι οποίοι καλούνται να καλύψουν ανάγκες που εκτείνονται σε ένα τεράστιο φάσμα επιλογών, από την πρόληψη και τη διαχείριση των παραγόντων κινδύνου έως τη φροντίδα στα τελευταία χρόνια της ζωής.
Η διαχείριση της τεχνολογίας Υγείας
Η λύση, βεβαίως, στο ζήτημα της διαχείρισης της τεχνολογίας υγείας δεν είναι ούτε η άρνηση ή η καθυστέρηση της εισαγωγής της, ούτε, φυσικά, η άκριτη εισαγωγή της, η οποία υπό καθεστώς περιορισμένων πόρων μπορεί να οδηγήσει, όπως έχει παρατηρηθεί στη βιβλιογραφία, σε πρακτικές first come first served, με πολλαπλές συνέπειες αποδοτικότητας, ηθικής, και δικαιοσύνης.
Η όποια λύση στο πεδίο αυτό οφείλει να ξεκινά από μια διαδικασία τεκμηριωμένης λήψης αποφάσεων για την κατανομή των πόρων μεταξύ των τεχνολογιών υγείας (αλλά και γενικότερα στο σύστημα υγείας), η οποία θα συνδυάζει τη βέλτιστη επιστημονική γνώση με τις κοινωνικές προτιμήσει, σε ένα πλαίσιο διαφάνειας και λογοδοσίας.
Μια διαδικασία που θα διακρίνει μεταξύ τεχνολογίας και καινοτομίας, θα βασίζεται στην συγκριτική αξιολόγηση του αποτελέσματος μεταξύ διαφορετικών επιλογών και θα λαμβάνει υπόψη την πολλαπλή ανάγνωση της έννοιας της αξίας – δηλαδή θα ακολουθεί το μεθοδολογικό πρότυπο των διαδικασιών που αναγνωρίζονται σήμερα διεθνώς ως η Αξιολόγηση Τεχνολογιών Υγείας (ΑΤΥ). Η ΑΤΥ, για τη μεθοδολογική εδραίωση της οποίας η χώρα έχει ήδη ξεκινήσει προσπάθειες – που πρέπει να επεκταθούν και πλέον των φαρμάκων – είναι ένα βασικό προαπαιτούμενο για τη μετάβαση σε ένα μοντέλο δίκαιης και βιώσιμης χρηματοδότησης της καινοτομίας, προς όφελος τόσο των ασθενών όσο και της κοινωνίας συνολικά.
Η πρόσβαση στην καινοτομία
Με την παραπάνω διαδικασία ως θεμελιώδη μηχανισμό αλλά και ως γενικότερη θεώρηση της φιλοσοφίας της λήψης αποφάσεων όπου η αποζημίωση συνδέεται με το αποτέλεσμα, η σύγχρονη φαρμακευτική πολιτική παρέχει, πλέον, μια σειρά προσεγγίσεων και διεθνώς αναγνωρισμένων (ή αναδυόμενων) καλών πρακτικών, οι οποίες έχουν στόχο να επισπεύσουν την πρόσβαση στην καινοτομία, για ειδικές περιπτώσεις, ή να απαντήσουν στο ζήτημα της αποδοτικότητας και της στενότητας των πόρων.
Σχήματα όπως τα ταμεία καινοτομίας και τα μοντέλα προσαρμοστικής ή προοδευτικής αποζημίωσης μπορούν να επισπεύσουν την (έστω υπό συνθήκες) πρόσβαση σε υποσχόμενες τεχνολογίες. Σχήματα όπως οι συμφωνίες επιμερισμού του κινδύνου μπορούν να μειώσουν την αβεβαιότητα και να αυξήσουν την αποδοτικότητα για τον τρίτο πληρωτή. Αντίστοιχη στόχευση (αποδοτικότητα, σχέση κόστους-οφέλους) μπορεί να έχει και η τιμολόγηση των φαρμάκων με βάση την ένδειξη.
Νεότερα σχήματα πληρωμών των προμηθευτών, όπως οι περιοδικές πληρωμές ή τα μοντέλα «συνδρομής» μπορούν να διευκολύνουν την κατανομή του οικονομικού βάρους από τις νέες τεχνολογίες, αν χρησιμοποιηθούν με μέτρο. Σε κάθε περίπτωση, οι παραπάνω προσεγγίσεις εμφανίζουν – όπως, άλλωστε, όλες οι πολιτικές υγείας – θετικά στοιχεία αλλά και περιορισμούς, οι οποίοι θα πρέπει να αξιολογηθούν ως προς το τοπικό πλαίσιο, σε περίπτωση διερεύνησης της εφαρμογής.
Η διασύνδεση της αποζημίωσης με το αποτέλεσμα και η αναζήτηση της αξίας – σε πολλαπλά επίπεδα και οπτικές – η οποία προκύπτει από τις εναλλακτικές κατανομές των πόρων στην υγεία αποτελεί μια έντονη συζήτηση στο επίπεδο της ΕΕ. Η εστίαση είναι στην προτεραιοποίηση παρεμβάσεων οι οποίες αποτρέπουν ή διαχειρίζονται έγκαιρα τη νόσο, καθώς η δημογραφική δυναμική σε συνδυασμό με το πρότυπο της χρόνιας νοσηρότητας καθιστούν αναγκαία την προ-δραστική οπτική στα συστήματα υγείας. Αν και η σκόπευση της συζήτησης παραμένει σταθερή, η πρόοδός της τίθεται σε διακινδύνευση τόσο από την ανάγκη συμβιβασμού διαφορετικών απόψεων και διαφορετικών εταίρων σε επίπεδο ΕΕ, όσο και από τις εξελίξεις που προέρχονται από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
*Ο κ. Κώστας Αθανασάκης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής.
* Το Πρώτο ΘΕΜΑ και οι ιστοσελίδες protothema.gr και ygeiamou.gr αναδεικνύουν την αξία της καινοτομίας στο σύγχρονο Οικοσύστημα υγείας, μέσα από σειρά άρθρων που υπογράφουν ειδικοί.
*Η MSD Ελλάδος υποστηρίζει την πρωτοβουλία. H φαρμακευτική εταιρεία δεν έχει καμία ανάμειξη στην επιλογή των αρθρογράφων και στο περιεχόμενο των κειμένων.
