*Γράφουν ο δρ. Νικόλαος Κοζέης, Διευθυντής Παιδοοφθαλμολογικού Κέντρου Ελλάδος και η κυρία Άρτεμις Κ. Τσίτσικα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ και Επιστημονική Υπεύθυνος Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) στη Β΄ Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ – Νοσοκομείο Παίδων “Π. & Α. Κυριακού”
Η ψηφιοποίηση της εκπαίδευσης αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες αλλαγές που γνώρισε το παγκόσμιο εκπαιδευτικό σύστημα τις τελευταίες δεκαετίες. Η διαδικασία αυτή ξεκίνησε τη δεκαετία του 1990, με στόχο τον εκσυγχρονισμό της διδασκαλίας και τη βελτίωση της πρόσβασης στη γνώση. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το πρόγραμμα E-Rate (1996) αποτέλεσε ορόσημο, καθώς εισήγαγε το διαδίκτυο στα σχολεία, ανοίγοντας τον δρόμο για την ενσωμάτωση της τεχνολογίας στη μαθησιακή διαδικασία. Παράλληλα, στην Ευρώπη αναπτύχθηκαν εθνικές στρατηγικές ψηφιακής εκπαίδευσης, με έμφαση στη χρήση διαδραστικών πινάκων και τη σταδιακή παροχή φορητών υπολογιστών στους μαθητές.
Την περίοδο 2001-2010, η παραγωγή φθηνών tablet και η αυξανόμενη συνδεσιμότητα έφεραν μια νέα εποχή στην εκπαίδευση: Σε πολλές χώρες, κάθε μαθητής διέθετε πλέον ατομική συσκευή για καθημερινή χρήση στην τάξη. Από το 2011, η δημιουργία της Google Classroom και η ενθάρρυνση της UNESCO προς τις κυβερνήσεις για ανάπτυξη ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού καθιέρωσαν την τεχνολογία ως αναπόσπαστο εργαλείο μάθησης. Η πανδημία COVID-19 λειτούργησε ως επιταχυντής αυτής της πορείας: Περισσότερα από 1,6 δισεκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως εκπαιδεύτηκαν μέσω τηλε-εκπαίδευσης, μετατρέποντας την ψηφιακή μάθηση από καινοτομία σε αναγκαιότητα.
Η Σουηδία αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της εξέλιξης. Με υψηλές επιδόσεις στο διεθνές πρόγραμμα εκπαιδευτικής αξιολόγησης PISA, η χώρα αποφάσισε το 2016 να πρωτοστατήσει στη νέα εποχή της εκπαίδευσης, διακηρύσσοντας την πρόθεσή της να γίνει η πιο ψηφιοποιημένη εκπαιδευτικά χώρα στον κόσμο.
Το 2017, εγκαινίασε την Εθνική Ψηφιακή Στρατηγική “Digital First”, με στόχους:
- να διαθέτει κάθε μαθητής τη δική του ψηφιακή συσκευή,
- να αναπτυχθούν ψηφιακές δεξιότητες από την προσχολική ηλικία,
- να εισαχθεί η διδασκαλία προγραμματισμού από το Δημοτικό σχολείο,
- να δημιουργηθούν εθνικές ψηφιακές βιβλιοθήκες και πλατφόρμες μάθησης.
Από το 2019, η χρήση tablet έγινε υποχρεωτική στην προσχολική αγωγή, ενώ έως το 2022 η ψηφιοποίηση επεκτάθηκε σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, αντικαθιστώντας τα έντυπα βιβλία, τη χειρόγραφη γραφή και τις παραδοσιακές μορφές αξιολόγησης.
Ωστόσο, η εκτεταμένη χρήση ψηφιακών μέσων προκάλεσε έντονες ανησυχίες. Γονείς, παιδαγωγοί και επιστήμονες παρατήρησαν ότι τα παιδιά εμφάνιζαν μειωμένη συγκέντρωση, πτώση σχολικών επιδόσεων, διαταραχές ύπνου, οπτική κόπωση και αύξηση της μυωπίας. Παράλληλα, μελέτες κατέδειξαν αύξηση ψυχοσυναισθηματικών προβλημάτων, όπως άγχος, κατάθλιψη και μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση.
Η Σουηδία, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρήματα αυτά, αναθεώρησε το μοντέλο “Digital First” και υιοθέτησε μια πιο ισορροπημένη εκπαιδευτική πολιτική, που περιλαμβάνει:
- επιστροφή στα έντυπα βιβλία και στη χειρόγραφη γραφή στις πρώτες τάξεις,
- περιορισμό της χρήσης οθονών στις προσχολικές ηλικίες,
- απαγόρευση κινητών τηλεφώνων στα σχολεία,
- χρήση ψηφιακών εργαλείων μόνο όταν υπάρχει σαφής παιδαγωγικός σκοπός.
Παράλληλα, θεσπίστηκαν εθνικοί κανόνες χρήσης οθονών εκτός σχολείου, με αυστηρά χρονικά όρια: καμία χρήση για παιδιά κάτω των 2 ετών, έως 1 ώρα ημερησίως για ηλικίες 3–5 ετών, 2 ώρες για παιδιά 6–12 ετών και έως 3 ώρες για εφήβους.
Συμπερασματικά, η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι η τεχνολογία μπορεί να λειτουργήσει ως πολύτιμο εργαλείο μάθησης, εφόσον χρησιμοποιείται με μέτρο, σωστό παιδαγωγικό σχεδιασμό και σαφή όρια. Η ισορροπία ανάμεσα σε ψηφιακές και αναλογικές μεθόδους αποτελεί το κλειδί για τη γνωστική, συναισθηματική και οπτική ανάπτυξη των παιδιών. Η πρόκληση του μέλλοντος δεν είναι η αποδοχή ή η απόρριψη της τεχνολογίας, αλλά η δημιουργία ενός εκπαιδευτικού περιβάλλοντος που θα ενώνει το καλύτερο των δύο κόσμων, της παράδοσης και της καινοτομίας.
O δρ. Νικόλαος Κοζέης, Διευθυντής Παιδοοφθαλμολογικού Κέντρου Ελλάδος
H κυρία Άρτεμις Κ. Τσίτσικα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ και Επιστημονική Υπεύθυνος Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) στη Β΄ Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ – Νοσοκομείο Παίδων “Π. & Α. Κυριακού”
Διαβάστε επίσης
Γονείς: Αυτή η συνήθεια «κλέβει» το άριστα του παιδιού στο σχολείο
Φταίνε οι γονείς για τον αυτισμό του παιδιού; 3 καθηγήτριες καταρρίπτουν μύθους για το φάσμα
