Έχετε παραγγείλει ποτέ σαλάτα, ενώ αυτό που πραγματικά θέλατε ήταν ένα λαχταριστό burger; Αν ναι, τότε έχετε ήδη βιώσει τις λεπτές -και συχνά ασυνείδητες- κοινωνικές πιέσεις που διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο τρώμε.
Το φαγητό δεν έχει να κάνει μόνο με τη γεύση, τη διατροφή ή την πείνα. Όλο και περισσότερο, οι ειδικοί εστιάζουν στον τρόπο με τον οποίο επιλέγονται και παρουσιάζονται τα γεύματα, ώστε να μεταδίδουν συγκεκριμένα μηνύματα σχετικά με το ποιοι είμαστε. Οι ψυχολόγοι και οι ερευνητές διατροφής αποκαλούν αυτό το φαινόμενο «επιδεικτική διατροφή», κάτι που γίνεται όλο και πιο ορατό στην εποχή του Instagram και του TikTok.
Τι είναι η επιδεικτική διατροφή;
Όπως περιγράφουν στο The Conversation η Lauren Ball, καθηγήτρια Κοινοτικής Υγείας και Ευεξίας στο Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ, η Emily Burch, διαιτολόγος και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Southern Cross και η Pearl (Pui Ting) Wong, διαιτολόγος, υποψήφια διδάκτωρ και επιστημονική συνεργάτης διατροφικής μαγειρικής και ευεξίας εφήβων στο Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ, η επιδεικτική διατροφή περιγράφει την τάση των ανθρώπων να επιλέγουν ή να αποφεύγουν τρόφιμα, με βάση όχι την απόλαυση ή την υγεία, αλλά το μήνυμα που αυτά μεταδίδουν στους άλλους.
Για παράδειγμα:
- Η επιλογή μιας σαλάτας αντί για τηγανητές πατάτες, με σκοπό κάποιος να φαίνεται πειθαρχημένος.
- Η επιλογή μιας μπριζόλας ή μιας μπύρας, ώστε κάποιος να φαίνεται «αρρενωπός» ή η αποφυγή ενός κοκτέιλ που θεωρείται «θηλυκό».
- Η κατανάλωση φυτικών τροφίμων, με στόχο να τονίσει κάποιος περιβαλλοντικές αξίες.
- Η επιλογή ενός άρτιου αισθητικά πιάτου, ώστε να απεικονίζεται ιδανικό στα social media.
Εν ολίγοις, το φαγητό γίνεται κάτι περισσότερο από μια ζωτική ανάγκη: Μετατρέπεται σε μια παράσταση ταυτότητας, αξιών ή κοινωνικής θέσης.
@patiispage Full day of eating as a gym girlie focusing on balanced meals without restrictions 🥙🫶🏼 (Disclaimer: This is not how I eat everyday and not intended a set plan for anyone else, but as an inspiration. Every body’s different, so find what feels good for you❣️) #whatieatinaday #fulldayofeating #balancedeating #nutrition #healthyfood #easyrecipes #simplerecipes #breakfast #bagel #breakfastbagel #fajitas #proteinwraps #mealprep #lunchidea #datebark #pistacchio #bakedapple #souprecipe #sweetpotatosoup #dinnerrecipe #snack #gymgirl #foodtok ♬ original sound – Patricja | recipes & fitness
Τα social media στο προσκήνιο
Η επιδεικτική κατανάλωση τροφής δεν είναι νέο φαινόμενο. Στα παλάτια και τους αριστοκρατικούς κύκλους σερβίρονταν πλούσια γεύματα, ως ένα εργαλείο επίδειξης πλούτου κι εξουσίας. Σήμερα, τα social media έχουν ενισχύσει αυτή τη δυναμική. Πλατφόρμες όπως το Instagram και το TikTok ξεχειλίζουν από περιεχόμενο σχετικό με το φαγητό: Μπολ με smoothies διακοσμημένα σαν έργα τέχνης, εντυπωσιακά matcha lattes, βίντεο με τίτλο «Τι τρώω σε μια μέρα». Οι εικόνες αυτές διαμορφώνουν ενεργά τις τάσεις και τις συμπεριφορές που σχετίζονται με το φαγητό.
Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι η viral τάση «performative matcha» στο TikTok, όπου κομψοί νεαροί άνδρες βιντεοσκοπούν τον εαυτό τους να περπατούν στις πόλεις με ένα matcha latte στο ένα χέρι κι ένα μυθιστόρημα στο άλλο, υπονοώντας ότι το σωστό ρόφημα μπορεί να σας κάνει να φαίνεστε καλλιεργημένοι, ελκυστικοί ή φιλόδοξοι.
Τέτοιες τάσεις δεν αντανακλούν απλώς αυτό που είναι δημοφιλές – το δημιουργούν, τροφοδοτώντας τόσο τη ζήτηση, όσο και την ταυτότητα μέσω του φαγητού.
Η ψυχολογία πίσω από αυτό
Οι άνθρωποι είναι κοινωνικά όντα, κάτι που αντανακλάται και στο φαγητό. Έρευνες δείχνουν ότι συχνά μιμούμαστε το τι και πόσο τρώνε οι άλλοι, ειδικά όταν θέλουμε να ταιριάξουμε ή να νιώσουμε συνδεδεμένοι. Έχει παρατηρηθεί, μάλιστα, ότι οι άνθρωποι τρώνε περισσότερο όταν είναι περιτριγυρισμένοι από την οικογένεια και τους φίλους, παρά όταν είναι μόνοι, αντανακλώντας τον ρόλο της αίσθησης του ανήκειν.
Οι πολιτισμικές προσδοκίες έχουν επίσης σημασία: Από τις «παραδοσιακές συζύγους», που φουρνίζουν περήφανα ψωμί με προζύμι, μέχρι τα προγράμματα αποτοξίνωσης και τις δίαιτες με ωμά τρόφιμα. Στην άλλη άκρη του φάσματος, τα mukbangs – viral βίντεο που δείχνουν ανθρώπους να καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες φαγητού – προσελκύουν εκατομμύρια θεατές σε όλο τον κόσμο. Αν και διαφορετικές, αυτές οι τάσεις δείχνουν ότι το φαγητό δεν είναι ποτέ απλώς μια ανάγκη. Έχει να κάνει με την ένταξη και τις αξίες.
@itskxkoTo all the matcha lovers♬ original sound – Itskxko💕
Μια τάση δυνητικά επικίνδυνη
Στην καλύτερη περίπτωση, η επιδεικτική διατροφή βοηθά τους ανθρώπους να συνδεθούν, καθώς μοιράζονται ένα παραδοσιακό πιάτο με την οικογένεια ή τους φίλους. Ωστόσο, όταν το ζήτημα είναι η εμφάνιση, τότε αυτή η συμπεριφορά μπορεί να αποδειχθεί επιβλαβής.
Αυτή η πίεση αποτυπώνεται έντονα στους εφήβους και τους νέους ενήλικες, οι οποίοι εξακολουθούν να διαμορφώνουν την ταυτότητά τους και μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στην κοινωνική αποδοχή. Με την πάροδο του χρόνου, η επιδεικτική κατανάλωση τροφής μπορεί:
- Να υπονομεύσει την ψυχική και σωματική υγεία, μέσω αυστηρών κανόνων ή διατροφικών διαταραχών
- Να μειώσει την απόλαυση του φαγητού, μετατρέποντας τα γεύματα σε θέαμα, αντί για θρέψη.
Ανακτώντας μια υγιή σχέση με το φαγητό
Η επιδεικτική κατανάλωση τροφής δεν είναι πάντα αρνητική. Αλλά αν παρατηρήσετε ότι οι κοινωνικές πιέσεις επηρεάζουν τις επιλογές σας σε σχέση με το φαγητό περισσότερο από τις προσωπικές σας προτιμήσεις, αναρωτηθείτε:
- Επιλέγω αυτό το φαγητό επειδή μου αρέσει ή λόγω του πώς θα το αντιληφθούν οι άλλοι;
- Παραγγέλνω αυτό που θέλω ή αυτό που νομίζω ότι «πρέπει» να παραγγείλω;
- Πώς νιώθω πριν και μετά τη θέαση περιεχομένου σχετικού με το φαγητό στα social media;
Ο καλύτερος τρόπος για να διαμορφώσουν τα παιδιά μια θετική σχέση με το φαγητό είναι μέσω του παραδείγματος: Γονείς που επιλέγουν μια ποικιλία τροφίμων, χωρίς περιττούς περιορισμούς, ενθαρρύνοντας την αυτονομία στις επιλογές των παιδιών και εστιάζοντας στην απόλαυση και όχι την εικόνα.
Το συμπέρασμα
Τελικά, το φαγητό είναι κάτι πολύ περισσότερο από θερμίδες ή θρεπτικά συστατικά – είναι συνδεδεμένο με τον πολιτισμό, την αίσθηση του ανήκειν, την ταυτότητα και την αυτοέκφραση. Όταν, όμως, μετατρέπεται σε μια συνεχή παράσταση, μπορεί να μας στερήσει μια από τις πιο απλές, καθημερινές απολαύσεις.
Διαβάστε επίσης
Γονείς: 4 τοξικές φράσεις που βλάπτουν τη σχέση του παιδιού με το φαγητό
Θανάσιμα επικίνδυνη η διαταραγμένη εικόνα σώματος στην εφηβεία
